Giải pháp khắc phục khó khăn để nâng cao hiệu quả của chương trình tín dụng đối với sinh viên Trường Đại học Thủ Dầu Một

Trần Thị Ngọc Anh

Trường Kinh tế - Tài chính, Trường Đại học Thủ Dầu Một

Tóm tắt

Chương trình tín dụng sinh viên của Ngân hàng Chính sách Xã hội (NHCSXH) đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tài chính cho sinh viên có hoàn cảnh khó khăn. Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn còn nhiều hạn chế, như: thủ tục vay vốn phức tạp, mức vay chưa đáp ứng đủ nhu cầu thực tế, khó khăn trong thu hồi nợ sau khi sinh viên tốt nghiệp. Bài viết tập trung phân tích những khó khăn trong việc triển khai chương trình tín dụng sinh viên tại Trường Đại học Thủ Dầu Một. Đồng thời, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chương trình như đơn giản hóa thủ tục vay vốn, mở rộng nguồn tài trợ, hỗ trợ sinh viên sau khi tốt nghiệp và cải thiện công tác quản lý tín dụng.

Từ khóa: chính sách vay vốn, hỗ trợ tài chính, tín dụng sinh viên, Trường Đại học Thủ Dầu Một, Ngân hàng Chính sách Xã hội

Summary

The student loan program of the Vietnam Bank for Social Policies plays a crucial role in providing financial support to students in difficult circumstances. However, the implementation process still has many limitations, such as complicated loan procedures, loan amounts not meeting actual needs, and difficulties in debt collection after students graduate. The article focuses on analyzing the difficulties in implementing the student loan program at Thu Dau Mot University. At the same time, it proposes solutions to improve the effectiveness of the program, such as simplifying loan procedures, expanding funding sources, supporting students after graduation, and improving credit management.

Keywords: loan policy, financial support, student loan, Thu Dau Mot University, Vietnam Bank for Social Policies

ĐẶT VẤN ĐỀ

Giáo dục đại học đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, nhưng chi phí học tập ngày càng tăng là rào cản lớn đối với nhiều sinh viên. Chính sách tín dụng sinh viên của NHCSXH đã hỗ trợ sinh viên có hoàn cảnh khó khăn tiếp cận giáo dục. Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn gặp nhiều hạn chế như thủ tục phức tạp, mức vay chưa đáp ứng đủ nhu cầu, khó khăn trong thu hồi nợ và công tác thống kê. Vì vậy, việc phân tích những bất cập trong quá trình thực hiện chương trình tín dụng sinh viên tại Trường Đại học Thủ Dầu Một, đồng thời đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả chương trình, góp phần cải thiện chất lượng giáo dục và đảm bảo công bằng trong tiếp cận tài chính cho sinh viên là cần thiết.

VAI TRÒ CỦA TÍN DỤNG ĐỐI VỚI SINH VIÊN VÀ NHÀ TRƯỜNG

Vai trò của tín dụng đối với sinh viên

Tín dụng sinh viên đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tài chính cho sinh viên, đặc biệt là những người có hoàn cảnh kinh tế khó khăn: “Đối với sinh viên thuộc hộ nghèo hoặc cận nghèo, khoản vay tín dụng giúp họ có đủ tài chính để đóng học phí, mua tài liệu học tập và trang trải sinh hoạt phí mà không cần phải đi làm thêm quá nhiều, ảnh hưởng đến kết quả học tập” (Techcombank, 2024).

Thực tế cho thấy, nhiều sinh viên vì không có đủ tiền đóng học phí đúng thời hạn đã phải bảo lưu kết quả học tập hoặc bị buộc thôi học. Một số khác phải làm việc bán thời gian quá nhiều để kiếm tiền, dẫn đến việc phân tán thời gian và không thể tập trung vào học tập. Nhờ vào các khoản vay ưu đãi, sinh viên có thể duy trì việc học liên tục, giảm áp lực tài chính và có cơ hội tốt hơn để hoàn thành chương trình đại học đúng hạn.

Vai trò của tín dụng đối với nhà trường

Tín dụng sinh viên không chỉ mang lại lợi ích cho người học mà còn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của các cơ sở đào tạo. Khi sinh viên được hỗ trợ tài chính, họ có thể tập trung vào việc học tập thay vì lo lắng về chi phí, từ đó nâng cao kết quả học tập và tỷ lệ tốt nghiệp đúng hạn.

Mặt khác, nếu sinh viên gặp khó khăn tài chính và phải bỏ học, điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín và chất lượng đào tạo của nhà trường. Một tỷ lệ bỏ học cao có thể gây ra những đánh giá tiêu cực về môi trường học tập và khả năng hỗ trợ sinh viên của trường đại học. Vì vậy, “các chính sách tín dụng sinh viên đóng vai trò quan trọng trong việc giúp nhà trường duy trì chất lượng đào tạo và xây dựng hình ảnh uy tín trong xã hội” (Techcombank, 2024). Theo báo cáo từ Trường Đại học Thủ Dầu Một (2024), hàng năm, nhà trường kết hợp với NHCSXH và các tổ chức tài chính để hỗ trợ sinh viên tiếp cận nguồn vốn vay một cách dễ dàng hơn. Điều này không chỉ giúp sinh viên trang trải học phí mà còn góp phần nâng cao chất lượng đầu ra của nhà trường, giúp sinh viên sau khi tốt nghiệp có nền tảng tài chính ổn định để bước vào thị trường lao động.

THỰC THI CHÍNH SÁCH TÍN DỤNG ĐỐI VỚI HỌC SINH, SINH VIÊN Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT

Kết quả đạt được

Chính sách tín dụng hỗ trợ sinh viên có hoàn cảnh khó khăn đã được NHCSXH Việt Nam triển khai từ năm 2007, nhằm tạo điều kiện cho học sinh, sinh viên tiếp cận giáo dục đại học. Theo NHCSXH (2025), năm 2024, nguồn vốn tín dụng chính sách xã hội đã giúp hơn 88,5 nghìn học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn vay vốn học tập.

Tại tỉnh Bình Dương, nơi đặt trụ sở của Trường Đại học Thủ Dầu Một, chương trình tín dụng cho học sinh, sinh viên cũng được triển khai tích cực. Nhiều năm nay, nguồn vốn tín dụng từ NHCSXH tỉnh Bình Dương đã hỗ trợ cho nhiều học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn để theo đuổi ước mơ học tập, tạo lập việc làm trong tương lai. Số liệu mới nhất cho thấy, tính đến tháng 9/2024, tổng dư nợ chương trình cho vay học sinh, sinh viên của NHCSXH tỉnh Bình Dương là 266 tỷ đồng, với 5.293 hộ đang vay vốn (Tường Vy, 2024). Nhiều học sinh, sinh viên được vay vốn sau khi ra trường đã có việc làm, thu nhập ổn định; trả nợ tiền gốc và lãi đầy đủ cho ngân hàng. Ngoài ra, Trường Đại học Thủ Dầu Một còn có các chính sách hỗ trợ tài chính khác. Cụ thể, Nhà trường “dành 8% nguồn thu học phí chính quy mỗi năm để hình thành quỹ học bổng khuyến khích học tập và vận động từ các nguồn lực xã hội để hỗ trợ sinh viên vượt khó vươn lên trong học tập” (Zunia.vn, 2024). Tuy nhiên, việc tiếp cận các khoản vay ưu đãi này đôi khi gặp khó khăn do quy trình thủ tục phức tạp và yêu cầu xác nhận từ nhiều cơ quan chức năng. Để khắc phục, Nhà trường “đã thông báo về việc báo cáo tình hình vay vốn từ NHCSXH năm học 2023-2024, nhằm đảm bảo sinh viên nhận được hỗ trợ kịp thời và đúng đối tượng” (Trường Đại học Thủ Dầu Một, 2024)​. Nhìn chung, chính sách tín dụng và các chương trình hỗ trợ tài chính đã góp phần quan trọng trong việc giảm bớt gánh nặng chi phí học tập cho sinh viên ngành Tài chính Ngân hàng tại Trường Đại học Thủ Dầu Một, tạo điều kiện thuận lợi để các em tập trung vào việc học và phát triển nghề nghiệp trong tương lai.

Một số khó khăn

Thứ nhất, quy trình, thủ tục tín dụng cho học sinh, sinh viên thông qua hộ gia đình còn những bất cập. Mặc dù có Hướng dẫn số 2162A/NHCS-TD, ngày 02/10/2007 của NHCSXH về thực hiện cho vay đối với học sinh, sinh viên theo Quyết định số 157/2007/QĐ-TTg, ngày 27/9/2007 của Thủ tướng Chính phủ theo quy trình với nhiều khâu: (1) Tổ tiết kiệm và vay vốn tại địa phương tiếp nhận hồ sơ vay vốn, dưới sự chỉ đạo hoặc phối hợp với Tổ chức chính trị xã hội tại địa phương tiến hành bình xét người đề nghị vay vốn là học sinh, sinh viên trên địa bàn; (2) Sau khi bình xét, nếu đúng đối tượng được vay vốn, hồ sơ được đưa lên xác nhận tại chính quyền địa phương; (3) Hồ sơ đã xác nhận được chuyển đến chi nhánh NHCSXH tại địa phương để phê duyệt; (4), (5), (6) NHCSXH chuyển kết quả phê duyệt cho chính quyền địa phương để thông báo cho người đề nghị vay vốn thông qua Tổ chức chính trị xã hội hoặc Tổ vay vốn và tiết kiệm; (7) Người đề nghị vay vốn tới chi nhánh NHCSXH tại địa phương làm thủ tục giải ngân (Hình).

Hình: Quy trình tín dụng đối với học sinh, sinh viên

Nguồn: Zunia.vn

Hình cho thấy, quy trình cho vay với nhiều bước gây lãng phí thời gian cho cả người vay và người đi vay do mỗi hồ sơ phải qua nhiều lần tiến hành bình xét, phê duyệt. Thủ tục bình xét cho học sinh, sinh viên vay vốn tín dụng thông qua hộ gia đình tại địa phương có thể lên đến hàng tháng vì các tổ tiết kiệm và vay vốn tập hợp nhiều hồ sơ mới làm thủ tục một lần. Hơn nữa, tiêu chí bình xét để xác định đối tượng vay vốn là học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn chủ yếu dựa vào tiêu chí mức thu nhập của gia đình. Ngoài ra, còn có các học sinh, sinh viên mồ côi, theo từng năm học... gây nên bất cập, vì xác định mức khó khăn của một gia đình gồm nhiều yếu tố như số trẻ em hoặc người già trong gia đình, số con là học sinh, sinh viên, người chủ gia đình là nữ hay nam, số người trong gia đình đang ốm đau, bệnh tật phải điều trị, số người trong gia đình không có khả năng lao động... Mặt khác, các chỉ báo khác như nhu cầu khác trong điều kiện hiện nay cũng rất cần được quan tâm, như: điều kiện về nhà ở, nhu cầu thụ hưởng đời sống văn hóa, tinh thần... chưa được tính đến, thực tế này làm cho nhiều học sinh, sinh viên thuộc thuộc diện hộ nghèo, có hoàn cảnh khó khăn có nhu cầu vay vốn đi học không đủ điều kiện bình xét.

Thứ hai, khó khăn về nguồn vốn vay. Sinh viên tại Trường Đại học Thủ Dầu Một đang đối mặt với một số khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn vay để hỗ trợ chi phí học tập và sinh hoạt, cụ thể là:

- Mức hỗ trợ tài chính hạn chế: Mặc dù NHCSXH cung cấp các khoản vay ưu đãi cho sinh viên, mức vay hiện tại được đánh giá là chưa đủ để đáp ứng nhu cầu thực tế. Nhìn chung, mức hỗ trợ hiện nay vẫn còn ở mức khá khiêm tốn, trong khi sinh viên cần trang trải cả chi phí học phí và sinh hoạt hàng tháng.

- Tiêu chí vay vốn chặt chẽ: Các tiêu chí để được vay vốn từ NHCSXH thường yêu cầu sinh viên phải thuộc diện hộ nghèo hoặc cận nghèo. Điều này khiến nhiều sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, nhưng không thuộc diện này không thể tiếp cận được nguồn vốn vay.

- Tăng học phí: Việc các trường đại học tăng học phí, có trường tăng đến 37%, trong khi mức cho vay không thay đổi, gây áp lực tài chính lớn cho sinh viên. Điều này làm cho mức vay hiện tại trở nên bất hợp lý và không đáp ứng đủ nhu cầu của sinh viên.

Thứ ba, khó khăn về thu hồi vốn vay của sinh viên sau khi ra trường. Việc thu hồi vốn vay từ sinh viên tại Trường Đại học Thủ Dầu Một sau khi tốt nghiệp đang đối mặt với một số khó khăn bao gồm:​

- Thiếu việc làm ổn định: Nhiều sinh viên sau khi ra trường không tìm được việc làm phù hợp hoặc có thu nhập thấp, dẫn đến khả năng trả nợ hạn chế.

- Chậm trễ trong trả nợ: Một số sinh viên và gia đình có xu hướng trì hoãn việc trả nợ, dẫn đến tình trạng nợ quá hạn.

- Di chuyển địa điểm sinh sống: Sau khi tốt nghiệp, nhiều sinh viên chuyển đến các thành phố khác để tìm kiếm cơ hội việc làm, gây khó khăn cho NHCSXH trong việc liên lạc và thu hồi nợ.

- Thiếu trách nhiệm trong việc trả nợ: Một số sinh viên thiếu ý thức trách nhiệm trong việc hoàn trả khoản vay, dẫn đến tình trạng chây ỳ, kéo dài thời gian trả nợ.

Thứ tư, khó khăn trong công tác thống kê số lượng sinh viên đủ điều kiện vay vốn.

- Tiêu chí xác định hộ nghèo, cận nghèo phức tạp: Theo Nghị định số 07/2021/NĐ-CP, ngày 27/01/2021 của Chính phủ quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021-2025, chuẩn hộ nghèo và cận nghèo giai đoạn 2022-2025 được xác định dựa trên thu nhập và mức độ thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản. Cụ thể, hộ nghèo ở nông thôn là hộ có thu nhập bình quân đầu người/tháng từ 1.500.000 đồng trở xuống và thiếu hụt từ 3 chỉ số dịch vụ xã hội cơ bản trở lên; ở thành thị là từ 2.000.000 đồng trở xuống với cùng mức thiếu hụt. Tuy nhiên, việc áp dụng các tiêu chí này trong thực tế còn gặp nhiều khó khăn, dẫn đến việc xác định đối tượng vay vốn chưa chính xác.

- Quy trình rà soát phức tạp và thiếu đồng bộ: Quy trình rà soát hộ nghèo, cận nghèo hàng năm yêu cầu sự phối hợp của nhiều cơ quan, từ cấp xã đến cấp tỉnh. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ và nhất quán trong thực hiện quy trình này dẫn đến việc thống kê số lượng sinh viên đủ điều kiện vay vốn gặp nhiều khó khăn.

- Thiếu thông tin và kỹ năng lập hồ sơ: Nhiều sinh viên và gia đình chưa nắm rõ quy trình, thủ tục vay vốn, dẫn đến việc lập hồ sơ không chính xác hoặc thiếu sót. Điều này gây khó khăn cho nhà trường trong việc thống kê và xác định số lượng sinh viên đủ điều kiện vay vốn.

- Tâm lý e ngại và thiếu chủ động: Một số sinh viên có hoàn cảnh khó khăn nhưng không muốn công khai hoặc không chủ động tìm hiểu về chính sách vay vốn, dẫn đến việc bỏ lỡ cơ hội hỗ trợ tài chính.

MỘT SỐ GIẢI PHÁP

Nhằm khắc phục khó khăn để nâng cao hiệu quả của chương trình tín dụng đối với sinh viên tại Trường Đại học Thủ Dầu Một, cần thực hiện một số giải pháp sau:

Một là, khắc phục khó khăn về thủ tục vay vốn

- Đơn giản hóa quy trình và thủ tục vay vốn: Hiện nay, quy trình vay vốn qua nhiều bước và yêu cầu nhiều giấy tờ, gây khó khăn cho sinh viên và gia đình. Việc đơn giản hóa thủ tục, giảm bớt các bước không cần thiết sẽ giúp sinh viên tiếp cận nguồn vốn nhanh chóng và thuận lợi hơn.​

- Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Triển khai hệ thống đăng ký vay vốn trực tuyến giúp sinh viên nộp hồ sơ và theo dõi tiến trình xét duyệt một cách dễ dàng, minh bạch, giảm thiểu thời gian và chi phí đi lại.​ Đào tạo và nâng cao năng lực cho cán bộ tín dụng, tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho cán bộ ngân hàng về kỹ năng giao tiếp, tư vấn và hỗ trợ sinh viên trong quá trình vay vốn, đảm bảo sự chuyên nghiệp và hiệu quả.​

Hai là, khắc phục khó khăn về nguồn vốn vay

Theo đó, cần đa dạng hóa nguồn vốn: Ngoài nguồn vốn từ NHCSXH, cần huy động thêm nguồn lực từ các ngân hàng thương mại, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội để tăng cường quỹ hỗ trợ sinh viên.​ Xây dựng quỹ tín dụng sinh viên tại trường, Trường Đại học Thủ Dầu Một có thể thành lập quỹ tín dụng riêng, huy động từ cựu sinh viên, doanh nghiệp địa phương và các tổ chức phi lợi nhuận, nhằm hỗ trợ tài chính cho sinh viên.​ Tăng cường hợp tác với doanh nghiệp, thiết lập mối quan hệ hợp tác với các doanh nghiệp trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng để cung cấp học bổng, chương trình thực tập hưởng lương hoặc các khoản vay ưu đãi cho sinh viên.​

Ba là, khắc phục khó khăn về việc thu hồi nợ sinh viên sau khi ra trường

Thiết lập cơ chế trả nợ linh hoạt, theo đó, cần xây dựng các phương án trả nợ phù hợp với thu nhập thực tế của sinh viên sau khi tốt nghiệp, như: gia hạn thời gian trả nợ hoặc giảm lãi suất trong giai đoạn đầu.​ Hỗ trợ sinh viên tìm kiếm việc làm, trường cần tăng cường kết nối với doanh nghiệp, tổ chức các hội chợ việc làm, chương trình đào tạo kỹ năng mềm để nâng cao khả năng tìm kiếm việc làm cho sinh viên, từ đó tăng khả năng trả nợ.​ Áp dụng công nghệ trong quản lý và thu hồi nợ, sử dụng hệ thống quản lý thông tin để theo dõi tình trạng việc làm và khả năng tài chính của sinh viên sau khi ra trường, giúp ngân hàng và nhà trường có biện pháp hỗ trợ kịp thời.​

Bốn là, khắc phục khó khăn về công tác thống kê số lượng sinh viên đủ điều kiện vay vốn

Thiết lập hệ thống cơ sở dữ liệu chung giữa Nhà trường và ngân hàng, cập nhật thông tin về sinh viên, hoàn cảnh gia đình và nhu cầu vay vốn, giúp việc thống kê và xét duyệt nhanh chóng, chính xác hơn.​ Định kỳ rà soát và cập nhật thông tin, tổ chức các đợt khảo sát, thu thập thông tin từ sinh viên để cập nhật tình hình tài chính, đảm bảo việc xét duyệt vay vốn đúng đối tượng và kịp thời.​ Tăng cường truyền thông và hướng dẫn, phối hợp với các phòng/ban, đoàn thể trong trường để tuyên truyền, hướng dẫn sinh viên về quy trình, thủ tục vay vốn, đảm bảo mọi sinh viên có nhu cầu đều được hỗ trợ đầy đủ thông tin.​/.

Tài liệu tham khảo

1. Hương Loan (2019), Tín dụng đen bủa vây sinh viên, truy cập từ https://cafef.vn/tin-dung-den-bua-vay-sinh-vien-20190401085703554.chn.

2. NHCSXH (2025), Báo cáo tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ năm 2025, ngày 05/1/2024, tại Hà Nội.

3. Nguyễn Trang (2024), Tăng học phí khi tự chủ đại học cần tính toán thận trọng, truy cập từ https://vov.vn/xa-hoi/tang-hoc-phi-khi-tu-chu-dai-hoc-can-tinh-toan-than-trong-post1122062.vov

4. Techcombank. (2024), Hiểu đúng về khái niệm tín dụng, tín dụng ngân hàng, truy cập từ https://techcombank.com/thong-tin/blog/tin-dung-la-gi

5. Trường Đại học Thủ Dầu Một (2024), Thông báo về việc báo cáo tình hình vay vốn từ NHCSXH năm học 2023-2024, truy cập từ https://cshtnh.tdmu.edu.vn/thong-bao-vay-von

6. Tường Vy (2024), Vốn tín dụng chính sách: Nâng bước học sinh, sinh viên đến trường, truy cập từ https://baobinhduong.vn/von-tin-dung-chinh-sach-nang-buoc-hoc-sinh-sinh-vien-den-truong-a334269.html.

7. Trường Đại học Thủ Dầu Một (2024), Thông báo về việc báo cáo tình hình vay vốn từ NHCSXH năm học 2023-2024, truy cập từ https://cshtnh.tdmu.edu.vn/thong-bao-ve-viec-bao-cao-tinh-hinh-vay-von-tu-ngan-hang-chinh-sach-xa-hoi-nam-hoc-2023-2024.

8. Zunia.vn. (2024), Ngành Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Thủ Dầu Một, truy cập từ https://zunia.vn/tdmu/tuyen-sinh/tai-chinh-ngan-hang-1327.html.