Trong suốt quá trình phát triển của thị trường chứng khoán, các phương pháp phân tích và đầu tư đã trải qua nhiều giai đoạn biến đổi quan trọng. Từ việc phân tích thủ công dựa trên báo cáo tài chính và tin tức thị trường, đến sự hỗ trợ của các phần mềm giao dịch điện tử, nhà đầu tư luôn tìm kiếm những công cụ mạnh mẽ hơn để đưa ra quyết định chính xác. Giờ đây, với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), các mô hình như: ChatGPT, Grok và DeepSeek đang mở ra phương pháp phân tích thị trường chứng khoán, mang lại lợi thế cho nhà đầu tư cá nhân trong “cuộc chơi” bất cân xứng về nguồn lực với nhà đầu tư tổ chức.
Năm 2024, chỉ số VN-Index tăng 12,1%, nhiều nhà đầu tư tổ chức là quỹ mở thu được lợi nhuận lớn, nhưng nhà đầu tư cá nhân thì lại có tỷ suất sinh lợi kém hơn nhiều [1]. Điều đó cho thấy, các nhà đầu tư cá nhân thường gặp bất lợi trên thị trường so với các nhà đầu tư tổ chức. Nếu nhà đầu tư cá nhân đối mặt với hiệu quả đầu tư thấp trong nhiều năm, thì nên chọn một cách tiếp cận khác khi phân tích thị trường chứng khoán để đầu tư.
Ngày nay, các ứng dụng AI mang lại nhiều lợi ích trong cuộc sống. Trong nghiên cứu thực nghiệm, một nhóm tác giả đã đánh giá khả năng của ứng dụng AI là ChatGPT trong việc dự đoán xu hướng thị trường chứng khoán cho hai gã khổng lồ công nghệ lớn là Microsoft và Google, chỉ sử dụng các tweet và phân tích cảm xúc. Kết quả cho thấy, ChatGPT đạt độ chính xác 70% cho Microsoft và 63,88% cho Google. Mặc dù các dự đoán không phải lúc nào cũng chính xác, nhưng hiệu suất của ChatGPT vượt trội hơn so với mô hình dự đoán ngẫu nhiên. Hiệu suất khích lệ của ChatGPT mở ra hướng đi mới cho các nghiên cứu tương lai, có thể tận dụng một tập dữ liệu toàn diện hơn, kết hợp các tweet và dữ liệu từ các nền tảng truyền thông xã hội khác để nâng cao độ chính xác dự đoán [2].
Nhà đầu tư cá nhân thường mắc phải nhiều thiên lệch tài chính hành vi trong quá trình ra quyết định đầu tư, ảnh hưởng đến hiệu suất và khả năng quản lý rủi ro. Một trong những thiên lệch phổ biến là hiệu ứng bầy đàn, khi nhà đầu tư có xu hướng chạy theo đám đông, mà không có sự phân tích kỹ lưỡng [3]. Điều này thường dẫn đến việc mua vào khi thị trường đã tăng quá cao hoặc bán tháo khi thị trường hoảng loạn. Bên cạnh đó, thiên lệch xác nhận khiến nhà đầu tư chỉ tìm kiếm những thông tin ủng hộ quan điểm cá nhân, thay vì đánh giá dữ liệu khách quan [4].
Một trong những cách hiệu quả để giảm thiểu các thiên lệch tài chính hành vi là sử dụng AI, bởi nó có khả năng phân tích dữ liệu khách quan, không bị ảnh hưởng bởi cảm xúc hay định kiến cá nhân. Các mô hình như ChatGPT, Grok và DeepSeek có thể giúp nhà đầu tư tiếp cận thông tin đa chiều, nhận diện xu hướng thị trường và đưa ra các khuyến nghị dựa trên dữ liệu thực tế. Điều này giúp nhà đầu tư cá nhân ra quyết định sáng suốt hơn, tránh bị cuốn vào tâm lý đám đông và quản lý rủi ro hiệu quả hơn.
Ví dụ, trước luồng thông tin ồ ạt về dự báo thị trường chứng khoán Việt Nam trên internet, mạng xã hội, nhà đầu tư lúng túng trong quá trình tiếp nhận thông tin vì có quá nhiều thông tin, thì có thể sử dụng ứng dụng AI Grok 3 để dự báo VN-Index và tham khảo. Lợi thế của Grok 3 là cập nhật thời gian thực dựa vào dữ liệu thu được trên mạng xã hội X. Vào ngày 21/02/2025, tác giả yêu cầu Grok dự báo VN-Index và kết quả củ thể như sau:
 |
Mỗi ứng dụng AI có một thế mạnh riêng, nếu cần phân tích biểu đồ, nhà đầu tư có thể cung cấp biểu đồ cho Chatgpt và yêu cầu phân tích. Ví dụ, khi tác giả cung cấp biểu đồ VNINDEX ngày 05/03/2025 cho ChatGPT và yêu cầu “phân tích giúp tôi biều đồ này” thì có kết quả như sau:
 |
Ngoài ra, để phân tích báo cáo tài chính và so sánh các chỉ số tài chính của công ty, người dùng có thể tận dụng sức mạnh của Deepseek. Khi cần so sánh các chỉ số báo cáo tài chính như biên lợi nhuận, ROE, ROA, P/E… của nhiều công ty, thay vì tốn công sức, người dùng chỉ việc cung cấp các báo cáo tài chính như: cân đối kế toán, kết quả hoạt động kinh doanh, lưu chuyển tiền tệ…, thì sẽ nhận được bảng đánh giá so sánh các công ty với nhau. Từ đó, có thể chọn được cổ phiếu tốt thay vì chạy theo dòng tin tức hỗn tạp trên thị trường. Ví dụ, dùng Deepseek phân tích “so sánh biên lợi nhuận, ROA, ROE, P/E ”của cổ phiếu MTP và AGP khi cung cấp báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh năm 2024 và giá cổ phiếu hiện tại, người dùng nhận định kết quả chi tiết hữu ích như sau:
 |
Dựa trên những kết quả phân tích dữ liệu lớn, người dùng có thể chọn lựa được những cổ phiếu của những công ty tốt nhưng chưa thành cổ phiếu ngôi sao. Nếu trước đây chưa có các ứng dụng AI hỗ trợ, nhà đầu tư cá nhân sẽ rất khó khăn khi cần phân tích nhiều công ty và đưa ra các chọn lựa khách quan. Sự phát triển của AI đã thay đổi hoàn toàn cách tiếp cận thị trường chứng khoán, từ việc thu thập dữ liệu, phân tích đến thực hiện giao dịch. ChatGPT, Grok, và DeepSeek… mang đến nhiều công cụ hỗ trợ mạnh mẽ giúp nhà đầu tư cá nhân đưa ra quyết định sáng suốt và nâng cao hiệu quả đầu tư.
Một trong những lợi thế lớn nhất của AI là khả năng loại bỏ thiên lệch tài chính hành vi. Không bị ảnh hưởng bởi cảm xúc hay xu hướng đám đông, AI giúp nhà đầu tư cá nhân tiếp cận thông tin một cách khách quan và đưa ra quyết định hợp lý hơn. Ngoài ra, AI còn có khả năng tổng hợp thông tin vượt trội, giúp nhà đầu tư tiếp cận nguồn dữ liệu đa dạng từ báo cáo tài chính, tin tức thị trường, đến phân tích cảm xúc, từ đó xây dựng chiến lược đầu tư toàn diện hơn.
Dù AI không thể thay thế hoàn toàn con người, đặc biệt trong một thị trường mà yếu tố tâm lý đóng vai trò quan trọng, nhưng sự kết hợp giữa công nghệ và kinh nghiệm đầu tư truyền thống vẫn là chiến lược tối ưu cho những ai muốn thành công trên thị trường chứng khoán trong thời đại số hóa./.
Nguyễn Phương Tri, Nguyễn Văn Quý
Chi nhánh Trung tâm Nghiên cứu khoa học và đào tạo chứng khoán tại TP. Hồ Chí Minh
Tài liệu tham khảo
[1] Tuấn Thủy (2025), Vì sao các quỹ mở “lãi đậm”, nhà đầu tư cá nhân lại chưa thể “về bờ”?, https://tapchitaichinh.vn/vi-sao-cac-quy-mo-lai-dam-nha-dau-tu-ca-nhan-lai-chua-the-ve-bo.html
[2] Ummara M., Summaya M. (2012). Potential of ChatGPT in predicting stock market trends based on Twitter Sentiment Analysis. Conf. on Advanced Research Methods and Analytics, 6th. https://doi.org/10.4995/CARMA2024.2024.17467
[3] Chính, P. M., & Hoàng, V. Q. (2009). Kinh tế Việt Nam: Thăng trầm và đột phá. Nxb Chính trị quốc gia-Sự thật.
[4] Pompiam MM. (2011). Behavioral Finance and Wealth Management: How to Build Optimal Portfolios That Account for Investor Biases. John Wiley & Sons. https://www.google.com/books/edition/Behavioral_Finance_and_Wealth_Management mC2q9tIJcCoC
