Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen gặp mặt tại Davos (Thụy Sĩ), tháng 1/2020 (Nguồn: Reuters).Trong nhiều tháng qua, châu Âu đã hy vọng có thể thuyết phục Tổng thống Mỹ Donald Trump không khơi mào cuộc chiến thương mại. Châu Âu đã có những nhượng bộ nhất định - như thúc đẩy mua khí tự nhiên từ Mỹ - trong khi thúc đẩy một thỏa thuận giữa hai bên với giả định rằng đây là điều ông Trump mong muốn.
Dù vậy, mọi chuyện không đơn giản như vậy. Hai bên đã bắt đầu rơi vào giai đoạn đầu của một cuộc chiến thương mại sau lệnh áp thuế lên thép và nhôm của châu Âu. Châu Âu sớm công bố biện pháp trả đũa, trong khi ông Trump tuyên bố có thể đánh thuế tới 200% với rượu của "lục địa già".
Giới chức châu Âu bày tỏ "lấy làm tiếc" khi phải công bố các biện pháp đáp trả. Thay vào đó, họ muốn đàm phán. Tuy nhiên, đây không phải điều dễ dàng.
"Để vỗ tay, chúng ta cần cả hai tay", ông Marcos Sefcovic, lãnh đạo bộ phận thương mại của Ủy ban châu Âu, ví von hôm 12/3.
Chiến thuật của châu Âu
Một trong những thế khó của châu Âu là không biết chính xác mục đích của ông Trump là gì? Liệu ông chỉ coi thuế quan là con bài đàm phán hay ông thực sự xem đây là cách tăng nguồn thu ngân sách, bù đắp cho các khoản giảm thuế? Hoặc tệ hơn, phải chăng ông Trump muốn "trừng phạt" châu Âu vì buộc các công ty công nghệ Mỹ tuân thủ hàng loạt quy định trong những năm qua.
Khi châu Âu không hiểu động cơ của ông Trump và không có người trung gian kết nối với ông chủ Nhà Trắng, khó có thể nghĩ đến kịch bản hai bên đạt được thỏa thuận trong tương lai gần.
"Tôi không cảm thấy đây là sự đánh đổi mà gần như là hành vi của đế quốc", bà Penny Naas, chuyên gia về thương mại tại tổ chức nghiên cứu Quỹ Marshall Đức (GMF), nói. "Không phải là "cho và nhận" mà là "các ngài hãy nhượng bộ".
Giờ đây, chiến lược của châu Âu dường như là đáp trả có mức độ, tương ứng với hành động của Mỹ để tránh leo thang căng thẳng. Tuy nhiên, Brussels cũng đã chuẩn bị cho kịch bản chiến tranh thương mại.
Các quan chức châu Âu đã nói về khả năng áp thuế và hạn chế thị trường đối với các công ty dịch vụ Mỹ nếu tình hình xấu đi. EU là thị trường quan trọng đối với hàng loạt công ty công nghệ Mỹ. Do đó, tuy EU duy trì thặng dư với Mỹ về thương mại hàng hóa, Mỹ mới là bên xuất khẩu dịch vụ nhiều hơn..
Dù vậy, việc tấn công các công ty công nghệ Mỹ được coi là công cụ chỉ được để dành cho các tình huống đặc biệt. "Lựa chọn này giống như bom hạt nhân vậy", ông Carsten Brzeski, chuyên gia kinh tế tại ING Research, chỉ ra.
Giới chức châu Âu kỳ vọng đe dọa áp thuế trả đũa có thể buộc nước Mỹ ngồi vào bàn đàm phán. Các biện pháp trả đũa sẽ nhằm vào hàng loạt sản phẩm quan trọng đối với các khu vực do phe Cộng hòa kiểm soát như rượu Bourbon tại bang Kentucky hay đậu tương tại bang Louisiana. Theo lý thuyết, khi các công ty và người lao động bị ảnh hưởng, họ sẽ buộc giới chính trị phải đàm phán.
Ông chủ các công ty sản xuất rượu - trước nguy cơ bị áp thuế tới 50% nhằm vào các loại rượu whiskey - đã bày tỏ quan ngại. Trước đó, trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, các công ty rượu cũng từng chịu tác động tiêu cực từ các biện pháp áp thuế trả đũa của châu Âu.
"Tái áp đặt thuế… sẽ khiến tăng trưởng suy giảm thêm, tác động tiêu cực tới các nhà sản xuất rượu và nông dân ở hàng loạt bang trên khắp nước Mỹ", ông Chris Swonger, Giám đốc điều hành Hội đồng Rượu chưng cất Mỹ, tuyên bố hôm 12/3.
Tìm kiếm thị trường mới
Trước nguy cơ từ Trump, châu Âu cũng đang tìm cách đa dạng hóa thương mại với các đối tác khác.
Tháng 12/2024, chỉ một tháng sau khi ông Trump thắng cử, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen ký một thỏa thuận thương mại với bốn nước Nam Mỹ - Argentina, Brazil, Paraguay và Uruguay - vốn gây tranh cãi trong nội bộ châu Âu. Bà cũng tái khởi động đàm phán với Malaysia và tới thăm Ấn Độ.
Kết hợp lại, các quốc gia kể trên có tới gần hai tỷ người tiêu dùng. Đây đều là các thị trường tiềm năng với tầng lớp trung lưu đang nổi lên. Do đó, bất chấp những lo ngại về vấn đề môi trường và ảnh hưởng tới nền nông nghiệp các nước thành viên, thỏa thuận vẫn là điều giới chức Brussels mong muốn.
Một số chuyên gia thậm chí đề xuất EU và các nền kinh tế chung chí hướng cần xây dựng một liên minh để khởi kiện Mỹ tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).
"Châu Âu cần chuẩn bị một vụ kiện tại WTO với sự tham gia của nhiều nền kinh tế bị ảnh hưởng nhất có thể", ông Ignacio García Bercero, chuyên gia tại trung tâm nghiên cứu Bruegel (Bỉ) và là cựu quan chức thương mại của EU, nhận xét.
Dù vậy, theo nhà kinh tế học người Bỉ André Sapir, vẫn còn quá sớm để khẳng định nền kinh tế châu Âu và Mỹ sẽ phân tách.
"Tôi nghĩ sẽ là phóng đại nếu nói sự phân tách giữa EU và Mỹ đang diễn ra. Ông ấy bị ám ảnh với cán cân thương mại song phương", ông nói, chỉ ra chính quyền Trump cũng có khả năng nhằm vào từng quốc gia thành viên EU thay vì tấn công cả khối.
