Binh sĩ Ukraine sơ tán đồng đội bị thương (Ảnh minh họa: New York Times).
Bước tiến mang tính bước ngoặt của Nga ở Nam Donetsk
Chiến dịch Ugledar là bước tiến mang tính bước ngoặt của Cụm quân phía Đông (còn gọi là nhóm Vostok) của Quân đội Nga (RFAF) ở mặt trận Nam Donetsk, dựa trên những kinh nghiệm và bài học trước đó.
Nhóm Vostok đã sử dụng chiến thuật "chặt hai cánh, bao vây từ hai cánh; đánh chắc, tiến chắc và đột phá quyết định", sau khi kiểm soát các làng, thị trấn và khu vực khai thác mỏ xung quanh Ugledar. Sau đó họ thực hiện "3 vây và 1 chặn", khép vòng vây rồi tổng công kích, tiêu diệt tối đa sinh lực đối phương.
Sau khi hoàn thành bao vây ba mặt với cụm cứ điểm Ugledar, nhóm Vostok đã áp đảo tuyến phòng ngự của quân đội Ukraine (AFU) và hạ gục thành phố trong một khoảng thời gian ngắn.
Khi đó một số chỉ huy AFU cho rằng, "Ugledar không quan trọng", nhưng rõ ràng những tuyên bố này chỉ để giảm nhẹ những thất bại của họ ở Nam Donetsk.
Vậy Ugledar ở đâu, có tầm quan trọng như thế nào?
Ugledar có lợi thế nằm trên khu vực có địa hình cao, khu đô thị được bao bọc bởi những tòa nhà cao tầng. Có thể khẳng định, Ugledar là pháo đài quan trọng của AFU ở điểm cực Nam của tỉnh Donetsk.
Một khi thành phố vững chắc này bị mất, AFU sẽ không bao giờ có thể tìm thấy một cứ điểm quy mô như vậy ở hướng Nam Donetsk. Thực tế chứng minh, sau khi AFU thất bại, họ phải rút lui sâu hơn 10km về phía sau thành phố Ugledar, để tổ chức phòng thủ theo trục đường O-0510, từ Kurakhove đi Velika Novoselka.
Tất nhiên, tác động của việc Ugledar đổi chủ không dừng lại ở đó. Ngoài tác động đến tình hình chiến trường, nó còn có tác động rất lớn đến tâm lý và tinh thần của binh lính hai bên.
Lữ đoàn bộ binh cơ giới số 72 của AFU bảo vệ Ugledar đã là "tinh hoa trong số tinh hoa". Không chỉ có biên chế, trang bị thuộc loại lớn nhất, mà mối quan hệ của chỉ huy Lữ đoàn 72 với tướng Alexander Syrsky, Tổng Tư lệnh lực lượng vũ trang Ukraine cũng "vô cùng đặc biệt".
Việc đơn vị tinh nhuệ như vậy không thể bảo vệ được thành phố kiên cố như Ugledar, đã khiến Lữ đoàn bộ binh cơ giới số 58 và một số đơn vị bảo vệ lãnh thổ của Ukraine cùng tham gia phòng thủ Ugledar mất tinh thần.
Bản đồ chiến sự Nga - Ukraine tại Nam Donetsk ngày 23/11. Trong đó, thành phố Ugledar nằm ở vòng tròn đỏ, Moscow kiểm soát phần trắng ngà và đang tiến công theo các mũi tên đỏ, Kiev kiểm soát phần xanh nhạt (Ảnh: Marat Khairullin).
Chiến thuật nào của Nga khiến tân binh Ukraine hoang mang?
Sau khi nghỉ ngơi và hồi phục sức khỏe, nhóm Vostok đã tiến hành giai đoạn 2 của chiến dịch ở Nam Donetsk vào cuối tháng 10. Kết quả là họ đã chiếm được 3 thị trấn ở phía bắc cứ điểm Ugledar với dân số hơn 1.000 người (gồm Shakhtars'ke, Novoukrainka, Bohoyavlenka) và 2 ngôi làng Yasna Polyana và Maksymivka với dân số vài trăm người, chỉ trong một đòn công kích.
Như vậy chỉ trong thời gian rất ngắn, nhóm Vostok đã xuyên thủng phòng tuyến tiếp theo của AFU, chiến quả này rõ ràng có liên quan đến sự chênh lệch tinh thần rất lớn giữa hai bên.
Trong giai đoạn 2 của chiến dịch, nhóm Vostok đã sử dụng bao nhiêu quân và những chiến thuật gì để tiến nhanh như vậy?
Các đơn vị thuộc nhóm Vostok tham gia giai đoạn 2 của chiến dịch ở phía Bắc Ugledar được xác nhận đó là:
Lữ đoàn xe tăng số 5 và Lữ đoàn bộ binh cơ giới số 37 thuộc Tập đoàn quân số 36; Lữ đoàn Thủy quân lục chiến 40 thuộc Hạm đội Thái Bình Dương; Lữ đoàn bộ binh cơ giới số 36 thuộc Tập đoàn quân số 29; Lữ đoàn tác chiến đặc biệt trực thuộc Cụm quân phía Đông, Trung đoàn bộ binh cơ giới 430,...
Trong giai đoạn 2 của chiến dịch, Tập đoàn quân 36 và Lữ đoàn Thủy quân lục chiến 40 chịu trách nhiệm tấn công Shakhtars'ke ở phía Tây và Novoukrainka ở giữa. Lữ đoàn bộ binh cơ giới 36 của Tập đoàn quân 29 và Lữ đoàn bộ binh cơ giới 57 của Tập đoàn quân số 5 chịu trách nhiệm tấn công Bohoyavlenka ở sườn bên phải. Các đơn vị tác chiến đặc biệt có mặt trên các mũi xung kích, các đơn vị còn lại làm dự bị chiến dịch.
Sau khi nhóm Vostok mở cuộc tấn công, họ nhanh chóng vượt qua vùng đệm và tiến thẳng vào các thị trấn nhỏ ở hướng bắc Ugledar., gần như lặp lại quá trình cắt đứt các cứ điểm ở sườn phía Tây Ugledar trước đó, một cách "rất bất thường".
Cần nhắc lại là, AFU ở khu vực Nam Donetsk - nòng cốt là Lữ đoàn bộ binh cơ giới 72 - dựa vào chiến thuật phòng ngự cơ động, nhiều lần đẩy lùi cuộc tấn công của đối phương. Và họ hiếm khi dựa vào chiến đấu trên đường phố để đánh bại RFAF. Trên thực tế, ở Nam Donetsk cũng không có các khu đô thị quá lớn như Bakhmut hay Avdiivka để lực lượng Kiev xây dựng các pháo đài phòng thủ.
Do vậy, thế trận phòng ngự của AFU ở Nam Donetsk thường dựa vào các bãi mìn, được bố trí ở phía trước các khu định cư. Sau khi pháo binh RFAF chuyển làn, quân Ukraine đã có mặt ở các tuyến chiến đấu, sử dụng UAV FPV tấn công các đoàn xe bọc thép xung kích của Nga.
Nhưng sau khi AFU thất bại ở Ugledar, không chỉ làm mất tinh thần, mà các đơn vị của họ cũng không kịp bố trí các bãi mìn dày đặc ở trước các tuyến phòng ngự. Đồng thời, sự hỗ trợ mà các đơn vị AFU nhận được từ UAV và hỏa lực pháo binh ở phía Nam Donetsk cũng không mạnh, khiến khả năng giữ chốt bị suy giảm nghiêm trọng.
Hơn nữa, nhóm Vostok sử dụng một chiến thuật mới, đó là triển khai một số lượng lớn xe không người lái vào chiến đấu. Những phương tiện nhỏ này, mang theo lượng lớn thuốc nổ và lao tới kích nổ gần các vị trí của đối phương - giống như chiến thuật xe bom ở chiến trường Iraq và Syria - thực hiện đòn tấn công mở cửa, để các lực lượng đột kích đánh chiếm mục tiêu đầu cầu.
Lối đánh này ngay lập tức gây áp lực lớn lên tâm lý của tuyến phòng ngự phía trước và tuyến phòng ngự trung tâm của Ukraine, bởi họ không biết khi nào những chiếc xe chở bom này sẽ lao tới và phát nổ.
Một chiến thuật nữa được nhóm Vostok áp dụng đó là tăng cường hỏa lực cho cấp đại đội và trung đội. Sau khi pháo binh bắn chuẩn bị quy mô lớn, nếu AFU không thể cầm chân được mũi đột kích thiết giáp, xe tăng và xe bọc thép Nga sẽ thọc sâu vào làng. Những tân binh Ukraine mới lần đầu ra trận, thấy đoàn xe Nga rầm rập lao tới như vậy đã hoảng loạn bỏ chạy.
Ukraine khó chống chịu đòn tấn công tổng lực của nhóm Vostok ở Nam Donetsk nên cũng khó trách là tại sao chỉ trong thời gian ngắn, họ lại để mất đi rất nhiều lãnh thổ ở khu vực này như vậy.
