Thủ tướng Anh Keir Starmer thăm một căn cứ quân sự ngày 20/3 (Ảnh: Reuters).
Khi Mỹ dần thu hẹp các cam kết với châu Âu và Nga ngày càng tỏ ra quyết liệt, toàn bộ khu vực buộc phải đánh giá lại chiến lược an ninh. Tuy nhiên, vị thế "lưng chừng" của Anh, dù không còn là thành viên EU nhưng vẫn gắn kết với châu lục, khiến mọi tính toán trở nên phức tạp hơn.
Thủ tướng Anh Keir Starmer hôm 20/3 muốn khẳng định vai trò lãnh đạo quân sự của Anh tại châu Âu bằng việc thị sát xưởng đóng tàu Barrow, nơi chế tạo tàu ngầm hạt nhân, trước khi tham dự cuộc họp của hơn 30 lãnh đạo quân sự, chủ yếu từ châu Âu, nhằm thảo luận về lực lượng ổn định hậu xung đột cho Ukraine.
Tuy nhiên, thông điệp này phần nào bị lu mờ bởi chỉ một ngày trước đó, EU đã thông báo khối này sẽ thành lập quỹ cho vay đầu tư quốc phòng trị giá 150 tỷ euro. Anh, cũng như Mỹ, sẽ bị loại trừ vì không phải thành viên và cũng không có quy chế đặc biệt như Na Uy hay Ukraine.
Trên thực tế, rào cản mà EU đặt ra không quá nghiêm trọng, miễn là hai bên sớm đạt được một hiệp ước quốc phòng và an ninh. Công đảng Anh đã thúc đẩy thỏa thuận này từ trước cuộc bầu cử, với kỳ vọng đàm phán sẽ hoàn tất trước hội nghị thượng đỉnh EU - Anh vào tháng 5, qua đó giúp London tiếp cận một phần quỹ đầu tư quốc phòng của châu Âu.
Đề xuất ban đầu của EU được Pháp thúc đẩy mạnh mẽ, dù Paris và London vẫn hợp tác chặt chẽ về lực lượng ổn định Ukraine. Đề xuất giới hạn các nhà sản xuất Anh chỉ được tiếp cận 35% nguồn quỹ. Tuy nhiên, con số này chưa phải là mức cố định và một cuộc đàm phán thành công có thể giúp Anh nâng tỷ lệ tiếp cận hoặc đạt được ngoại lệ nào đó.
Đây sẽ là phép thử đối với Công đảng, lực lượng đã mang lại sự ổn định nhất định cho quan hệ Anh - EU nhưng chưa tìm cách điều chỉnh lại toàn bộ thỏa thuận hậu Brexit. Dưới thời đảng Bảo thủ, quân đội Anh đã rút khỏi các sứ mệnh của EU như lực lượng gìn giữ hòa bình EUFOR tại Bosnia, do lo ngại binh sĩ Anh phải mang phù hiệu có cờ EU.
Một trọng tâm trong chiến lược quốc phòng sắp tới của Công đảng là phát triển ngành công nghiệp quốc phòng nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Điều này đã được tính toán từ trước khi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth tuyên bố Washington không còn "tập trung chủ yếu" vào việc bảo vệ châu Âu, và trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt đầu các cuộc điện đàm ngoại giao với người đồng cấp Nga Vladimir Putin để bàn về số phận của Ukraine.
Số lao động trong ngành quốc phòng không nhất thiết phải nhiều, khoảng 147.500 người theo thống kê của Hiệp hội Thương mại ADS. Tuy nhiên, 70% việc làm trong lĩnh vực này nằm ngoài London và khu vực đông nam. Các cơ sở sản xuất cũng đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế địa phương, từ xưởng đóng tàu ở Barrow hay Rosyth (Scotland) đến các sân bay quân sự như Warton và Samlesbury (Lancashire), nơi các công đoàn có ảnh hưởng sâu rộng.
Những diễn biến trong tháng qua đã khiến châu Âu phải đẩy nhanh nỗ lực củng cố quốc phòng. Anh luôn chia đều nguồn mua sắm quân sự giữa Mỹ, các đối tác châu Âu và nguồn nội địa, nhưng việc Tổng thống Trump bất ngờ dừng viện trợ quân sự cho Ukraine và ngừng chia sẻ tình báo gần như không báo trước đã khiến nhiều nước lo ngại.
Các vũ khí công nghệ cao của Mỹ cung cấp cho Ukraine, như pháo phản lực phóng loạt HIMARS hay tiêm kích F-16, dường như đã bị giới hạn một số tính năng quan trọng. Trước làn sóng lo ngại, tập đoàn sản xuất tiêm kích F-35 của Mỹ thậm chí phải lên tiếng trấn an, khẳng định "không có công tắc ngắt từ xa" nào để Washington có thể vô hiệu hóa thiết bị trong nháy mắt. Tuy nhiên, một mối lo thực tế hơn là nếu thiếu sự hỗ trợ liên tục về hậu cần và phần mềm từ Mỹ, F-35 có thể nhanh chóng trở nên vô dụng.
Lịch sử hợp tác quân sự giữa Anh và Mỹ đã kéo dài hàng thập niên và sâu sắc đến mức khó có thể tưởng tượng rằng nó sẽ tan vỡ ngay cả khi ông Trump trở lại Nhà Trắng. Tuy nhiên, hoạch định quốc phòng dài hạn luôn phải tính đến các kịch bản dự phòng.
Điều Anh cần lúc này không phải là thay thế Mỹ bằng châu Âu, mà là củng cố mối quan hệ an ninh và công nghiệp quốc phòng với các đối tác châu Âu song song quan hệ truyền thống với Washington.
