Ảnh hưởng của chuyển đổi số đến năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn Thành phố Hà Nội

Nguồn: Kết quả khảo sát và xử lý SPSS

Bảng mô tả mẫu nghiên cứu (Bảng 1) cho thấy tổng số lượng người tham gia khảo sát là 227 đáp viên, là cán bộ, nhân viên đang công tác tại các NHTM Cổ phần trên địa bàn TP. Hà Nội. Về giới tính, tỷ lệ giữa nam và nữ tương đối cân đối với 123 nữ (54,2%) và 104 nam (45,8%), phản ánh đặc điểm phổ biến của lực lượng lao động trong ngành ngân hàng – nơi nữ giới thường chiếm ưu thế nhẹ về số lượng.

Xét về độ tuổi, nhóm tuổi từ 25 đến 34 tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất với 45,8%, tiếp theo là nhóm từ 35 đến 44 tuổi (29,1%). Đây là các nhóm tuổi có độ ổn định nghề nghiệp cao, đồng thời là lực lượng nòng cốt trong việc triển khai các hoạt động liên quan đến chuyển đổi số tại ngân hàng. Nhóm tuổi trên 44 (16,3%) và dưới 25 (8,8%) chiếm tỷ lệ nhỏ hơn, điều này phù hợp với cơ cấu nhân sự của ngành, nơi kinh nghiệm và sự am hiểu công nghệ đều là yêu cầu thiết yếu.

Về chức vụ công tác, nhóm chuyên viên chiếm tỷ lệ cao nhất (41,0%), kế đến là nhân viên (36,1%), trong khi các nhóm quản lý trung cấp và cao cấp lần lượt chiếm 14,1% và 8,8%. Phân bố này phản ánh tính thực tiễn của dữ liệu, vì nhóm chuyên viên và nhân viên là những người trực tiếp thực hiện công việc, tiếp cận các nền tảng số và chịu tác động rõ rệt nhất từ các chiến lược chuyển đổi công nghệ tại ngân hàng.

Xét về thâm niên công tác, đa số người trả lời có trên 5 năm kinh nghiệm (37%), tiếp theo là nhóm có 3–5 năm (33%), cho thấy phần lớn đáp viên đã có thời gian gắn bó tương đối dài với ngành ngân hàng, đủ để có cái nhìn khách quan và đánh giá chính xác về hiệu quả cũng như tác động của các chiến lược chuyển đổi số - đặc biệt là ngân hàng số đến năng lực cạnh tranh của tổ chức.

Đặc điểm mẫu khảo sát cho thấy sự phân bố hợp lý về giới tính, độ tuổi, vị trí công tác và kinh nghiệm làm việc, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của dữ liệu trong quá trình phân tích, kiểm định các giả thuyết nghiên cứu đặt ra.

Kiểm định độ tin cậy thang đo

Kiểm định độ tin cậy của thang đo thông qua hệ số Cronbach’s Alpha nhằm loại trừ các biến có hệ số tương quan biến tổng nhỏ hơn 0,3.

Thang đo Chuyển đổi số (CDS) có hệ số Cronbach’s Alpha = 0,836 và hệ số tương quan biến - tổng của các biến quan sát đo lường đều > 0,3. Ngoài ra, thang đo Chuyển đổi số (CDS) khi loại bất kì biến quan sát nào thì đều không làm cho hệ số Cronbach’s Alpha tăng lớn hơn 0,836. Vì vậy, thang đo Chuyển đổi số (CDS) đạt yêu cầu và tất cả các biến đều được giữ lại để đưa vào phân tích nhân tố khám phá EFA.

Thang đo Năng lực tài chính (TC) có hệ số Cronbach’s Alpha = 0,802 và hệ số tương quan biến - tổng của các biến quan sát đo lường đều > 0,3. Ngoài ra, thang đo Năng lực tài chính (TC) khi loại bất kì biến quan sát nào thì đều không làm cho hệ số Cronbach’s Alpha tăng lớn hơn 0,802. Vì vậy, thang đo Năng lực tài chính (TC) đạt yêu cầu và tất cả các biến đều được giữ lại để đưa vào phân tích nhân tố khám phá EFA.

Thang đo Đầu tư khoa học công nghệ (KH) có hệ số Cronbach’s Alpha = 0,814 và hệ số tương quan biến - tổng của các biến quan sát đo lường đều > 0,3. Ngoài ra, thang đo Đầu tư khoa học công nghệ (KH) khi loại bất kì biến quan sát nào thì đều không làm cho hệ số Cronbach’s Alpha tăng lớn hơn 0,814. Vì vậy, thang đo Đầu tư khoa học công nghệ (KH) đạt yêu cầu và tất cả các biến đều được giữ lại để đưa vào phân tích nhân tố khám phá EFA.

Thang đo Đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ (DV) có hệ số Cronbach’s Alpha = 0,748 và hệ số tương quan biến - tổng của các biến quan sát đo lường đều > 0,3. Ngoài ra, thang đo Đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ (DV) khi loại bất kì biến quan sát nào thì đều không làm cho hệ số Cronbach’s Alpha tăng lớn hơn 0,748. Vì vậy, thang đo Đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ (DV) đạt yêu cầu và tất cả các biến đều được giữ lại để đưa vào phân tích nhân tố khám phá EFA.

Thang đo Năng lực cạnh tranh (NLCT) có hệ số Cronbach’s Alpha = 0,877 và hệ số tương quan biến - tổng của các biến quan sát đo lường đều > 0,3. Ngoài ra, thang đo Năng lực cạnh tranh (NLCT) khi loại bất kì biến quan sát nào thì đều không làm cho hệ số Cronbach’s Alpha tăng lớn hơn 0,877. Vì vậy, thang đo Năng lực cạnh tranh (NLCT) đạt yêu cầu và tất cả các biến đều được giữ lại để đưa vào phân tích nhân tố khám phá EFA.

Sau khi kiểm định thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, các thang đo này đều đáp ứng độ tin cậy và được đưa sang bước tiếp theo để phân tích nhân tố EFA nhằm đánh giá giá trị hội tụ và giá trị phân biệt của thang đo.

Phân tích nhân tố khám phá EFA

Trước khi tiến hành phân tích nhân tố khám phá (EFA), việc kiểm tra mức độ phù hợp của dữ liệu là bước quan trọng nhằm đảm bảo rằng các biến quan sát có đủ tương quan để rút trích các nhân tố chung. Hai chỉ số thường được sử dụng để đánh giá điều kiện thực hiện EFA là hệ số Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) và kiểm định Bartlett.

Bảng 2: Kiểm định KMO and Barlett’s Test

Nguồn: Kết quả khảo sát và xử lý SPSS

Kết quả Bảng 2 cho thấy, chỉ số KMO = 0,850, chứng tỏ mức độ tương quan giữa các biến là rất tốt (vì > 0,8), phù hợp để tiến hành phân tích nhân tố khám phá (EFA). Theo Hair et al. (2010), giá trị KMO từ 0,8 trở lên được đánh giá là phù hợp cao cho việc trích xuất các nhân tố tiềm ẩn. Kiểm định Bartlett’s Test có giá trị Chi-Square xấp xỉ là 1359,742 với mức ý nghĩa Sig. = 0,000, nhỏ hơn 0,05. Điều này khẳng định rằng ma trận tương quan giữa các biến là khác biệt có ý nghĩa thống kê so với ma trận đơn vị – đồng nghĩa với việc tồn tại các mối quan hệ tuyến tính giữa các biến, đủ điều kiện để tiếp tục phân tích EFA.

Kết quả kiểm định cho thấy dữ liệu là hoàn toàn phù hợp để thực hiện phân tích nhân tố khám phá, phục vụ cho việc đánh giá cấu trúc các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của các NHTM cổ phần trên địa bàn TP. Hà Nội.

Bảng 3: Ma trận tố xoay

Nguồn: Kết quả khảo sát và xử lý SPSS

Kết quả ma trận xoay cho thấy các biến quan sát được phân nhóm rõ ràng thành bốn nhân tố chính, phù hợp với cấu trúc lý thuyết ban đầu (Bảng 3). Cụ thể:

Nhân tố 1 – Chuyển đổi số (CDS): bao gồm 4 biến: CDS1, CDS2, CDS3, CDS4, với hệ số tải từ 0,704 đến 0,837. Đây là nhóm có hệ số tải cao và đồng nhất, cho thấy mức độ hội tụ tốt giữa các phát biểu về mức độ ứng dụng công nghệ số trong ngân hàng.

Nhân tố 2 – Đầu tư khoa học công nghệ (KHCN): bao gồm 4 biến: KH1, KH2, KH3, KH4, với hệ số tải từ 0,703 đến 0,840. Nhân tố này phản ánh sự nhất quán giữa các chỉ báo về mức độ ngân hàng đầu tư vào công nghệ và nguồn lực kỹ thuật số.

Nhân tố 3 – Năng lực tài chính (TC): gồm 4 biến: TC1, TC2, TC3, TC4, có hệ số tải từ 0,701 đến 0,797. Các biến trong nhóm đều thể hiện năng lực tài chính ổn định và hiệu quả vận hành của ngân hàng.

Nhân tố 4 – Đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ (DV): gồm 4 biến: DV1, DV2, DV3, DV4, với hệ số tải từ 0,685 đến 0,771. Đây là nhóm đo lường mức độ phong phú và đổi mới trong danh mục dịch vụ ngân hàng.

Tất cả các biến đều có hệ số tải > 0,5 và không có biến nào bị loại, điều này cho thấy thang đo đạt yêu cầu về giá trị hội tụ và phân biệt, đồng thời khẳng định độ tin cậy và tính đại diện của các nhân tố trong mô hình nghiên cứu.

Từ quá trình phân tích dữ liệu khảo sát với 227 mẫu hợp lệ, kết quả nghiên cứu đã làm rõ đặc điểm mẫu nghiên cứu và độ phù hợp của dữ liệu đối với mô hình lý thuyết đề xuất. Về đặc điểm nhân khẩu học, mẫu khảo sát phân bố hợp lý theo các tiêu chí giới tính, độ tuổi, chức vụ và thâm niên công tác, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cho các phân tích tiếp theo. Kết quả kiểm định KMO đạt giá trị 0,850 và kiểm định Bartlett’s Test có Sig.

KẾT LUẬN

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt trong ngành ngân hàng, chuyển đổi số được xem là một trong những giải pháp chiến lược giúp nâng cao năng lực cạnh tranh và tạo ra sự khác biệt bền vững cho các NHTM. Đặc biệt, sự phát triển của mô hình ngân hàng số đang trở thành xu hướng chủ đạo trong việc tái cấu trúc hoạt động và định hình lại chiến lược kinh doanh. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm xác định và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của các NHTM Cổ phần trên địa bàn TP. Hà Nội, với trọng tâm là vai trò của chuyển đổi số – bao gồm cả chuyển đổi mô hình vận hành theo hướng ngân hàng số – bên cạnh các yếu tố như năng lực tài chính, đầu tư khoa học công nghệ và đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ.

Thông qua khảo sát 227 cán bộ, nhân viên ngân hàng và tiến hành các kiểm định định lượng, kết quả cho thấy bộ dữ liệu có chất lượng tốt và thang đo được sử dụng trong nghiên cứu đạt độ tin cậy và giá trị hội tụ cao. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) đã xác nhận sự tồn tại của bốn nhóm nhân tố tương ứng với mô hình lý thuyết đề xuất, đồng thời khẳng định rằng các biến quan sát phản ánh đúng nội dung các khái niệm nghiên cứu. Kết quả này cho thấy quá trình chuyển đổi số tại các NHTM cổ phần, đặc biệt là việc triển khai các nền tảng ngân hàng số, đang diễn ra ở mức độ nhất định và có tác động tích cực đến năng lực cạnh tranh của ngân hàng. Bên cạnh đó, yếu tố năng lực tài chính, mức độ đầu tư công nghệ và khả năng cung ứng đa dạng sản phẩm dịch vụ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao vị thế của ngân hàng trên thị trường.

Từ những phát hiện trên, nghiên cứu đề xuất các ngân hàng cần tiếp tục ưu tiên chiến lược chuyển đổi số toàn diện, đi kèm với việc củng cố nền tảng tài chính, tăng cường đầu tư vào công nghệ và đổi mới sản phẩm dịch vụ theo hướng cá nhân hóa – số hóa. Điều này sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động, thu hút khách hàng, và tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài trong kỷ nguyên ngân hàng số.

Tài liệu tham khảo

1. Atoi, N. V. (2018). Non-performing Loan and its Effects on Banking Stability: evidence from National and International Licensed Banks in Niger. CBN Journal of Applied Statistics (JAS), 9(2), 3.

2. Bùi Đan Thanh, Võ Phương Anh. (2023). Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Việt Nam. Tạp chí Kinh tế và Ngân hàng Châu Á, 204, 62-76.

3. Campanella, F., Della Peruta, M. R., & Del Giudice, M. (2017). The effects of technological innovation on the banking sector. Journal of the Knowledge Economy, 8, 356-368.

4. Diener, F., & Špaček, M. (2021). Digital transformation in banking: A managerial perspective on barriers to change. Sustainability, 13(4), 2032.

5. Hammoud, J., Bizri, R. M., & El Baba, I. (2018). The impact of e-banking service quality on customer satisfaction: Evidence from the Lebanese banking sector. Sage Open, 8(3), 2158244018790633.

6. Kolodiziev, O. M., Krupka, M., Shulga, N., Kulchytskyy, M., & Lozynska, O. (2021). The level of digital transformation affecting the competitiveness of banks.

7. Megargel, A., Shankararaman, V., & Fan, T. P. (2018). SOA maturity influence on digital banking transformation. IDRBT Journal of Banking Technology, 2(2), 1.

8. Nguyễn Thị Như Quỳnh, Lê Đình Luân. (2023). Tác động của chuyển đổi số đến năng lực cạnh tranh của các Ngân hàng Thương mại tại Việt Nam. Tạp chí Khoa học Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh-Kinh tế và Quản trị kinh doanh, 18(2), 104-118.

9. Nguyễn Văn Dũng. (2023). Các yếu tố của chuyển đổi số ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại tại Đồng Nai. Tạp chí Khoa học và Công nghệ Đại học công nghệ Đồng Nai, 2, 67-75.

10. Nguyễn Văn Thủy. (2022). Tác động của chuyển đổi số tới năng lực cạnh tranh của các ngàn hàng thương mại Việt Nam. Tạp chí Khoá học và Đào tạo Ngân hàng, 248+ 249, 63-72.

11. Phạm Thị Hạnh. (2022). Chuyển đổi số- Giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của các Ngân hàng Thương mại- Một số giải pháp chp BIDV. Tạp chí nghiên cứu Tài chính kế toán, 02, (223), 78-81.

12. Phạm Thị Hoài Thu., & Nguyễn Thanh Vũ. (2024). Assessing the Impact of Digital Transformation on Risk Management in Vietnam's Joint-Stock Commercial Banks. Migration Letters, 21(S2), 372-384.

13. Rose, P. S., & Hudgins, S. C. (2013). Bank Management & Financial Services (9th Editio).

14. Stiroh, K. J. (2004). Diversification in banking: Is noninterest income the answer?. Journal of money, Credit and Banking, 853-882.

15. Tinashe, C. D., & Kelvin, C. (2016). The impact of electronic banking on the competitiveness of commercial banks in Zimbabwe (2014-2015). International Journal of Case Studies, 5(11).

16. Verina, N., & Titko, J. (2019). Digital transformation: conceptual framework.

17. Vũ Thị Thu Trang., Lý Cao Thiên, Nguyễn Ngọc Vinh., Nguyễn Thuỳ Linh., Nguyễn Thị Ngọc Ánh, Nguyễn Mạnh Thế., & Hoàng Thị Lan Hương. Năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong quá trình chuyển đổi số. PHÁT TRIỂN, 71.

18. Zuo, L., Strauss, J., & Zuo, L. (2021). The digitalization transformation of commercial banks and its impact on sustainable efficiency improvements through investment in science and technology. Sustainability, 13(19), 11028.