ThS. Hà Thị Thu Trang
Trường Đại học Tân Trào
Email: htttrang@tqu.edu.vn
Tóm tắt
Trong bối cảnh phát triển bền vững và ứng phó biến đổi khí hậu đang trở thành mục tiêu chiến lược của quốc gia, giáo dục đại học cần đi đầu trong việc lồng ghép kinh tế xanh vào công tác giảng dạy. Nghiên cứu này phân tích cơ sở lý luận về lồng ghép kinh tế xanh trong chương trình đào tạo; đánh giá thực trạng công tác này tại Trường Đại học Tân Trào, chỉ ra những thuận lợi, khó khăn và nguyên nhân hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm xây dựng mô hình giảng dạy tích hợp kinh tế xanh, góp phần nâng cao nhận thức cho sinh viên.
Từ khoá: Kinh tế xanh, chương trình đào tạo, giảng dạy tích hợp, Trường Đại học Tân Trào
Summary
In the context of sustainable development and climate change adaptation becoming national priorities, higher education institutions need to take the lead in integrating green economy concepts into teaching activities. The study analyzes the theoretical foundations of embedding green economy content into academic curricula, assesses the current implementation at Tan Trao University, and identifies existing advantages, challenges, and limiting factors. Based on these findings, the author proposes solutions to develop an integrated teaching model for green economy education, contributing to enhancing students’ awareness.
Keywords: Property rights institutions, private economy, private enterprises
ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, kinh tế xanh đã trở thành trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Để thực hiện thành công Chiến lược tăng trưởng xanh 2021-2030, giáo dục đại học đóng vai trò quan trọng trong việc truyền đạt tri thức, định hướng tư duy và hình thành hành vi xanh cho thế hệ trẻ.
Với sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cho vùng trung du và miền núi phía Bắc, Trường Đại học Tân Trào cần xây dựng chiến lược giảng dạy lồng ghép kinh tế xanh nhằm trang bị cho sinh viên kiến thức, kỹ năng và thái độ phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững. Do đó, nghiên cứu này đánh giá thực trạng công tác giảng dạy nội dung này tại Trường Đại học Tân Trào, chỉ ra những thuận lợi, khó khăn và nguyên nhân hạn chế. Từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm xây dựng mô hình giảng dạy tích hợp kinh tế xanh, góp phần nâng cao nhận thức cho sinh viên.
CƠ SỞ LÝ LUẬN
Lồng ghép kinh tế xanh trong giảng dạy đại học là phương pháp tích hợp nội dung liên quan đến kinh tế xanh vào các môn học, nhằm đảm bảo tính liên ngành và hệ thống trong truyền đạt tri thức. Đây không phải là một môn học độc lập, mà là cách tiếp cận linh hoạt để sinh viên được tiếp cận kiến thức về kinh tế xanh một cách tự nhiên và bền vững, góp phần đào tạo thế hệ sinh viên có trách nhiệm với môi trường và phát triển bền vững.
Việc tích hợp kinh tế xanh vào chương trình giảng dạy đại học có vai trò then chốt trong việc giúp sinh viên xây dựng nhận thức hệ thống về mối quan hệ giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Không chỉ dừng lại ở việc cung cấp khái niệm hay lý thuyết chung, việc lồng ghép còn tạo cơ hội để sinh viên tiếp cận các tình huống thực tiễn, từ đó nâng cao năng lực phân tích các vấn đề giao thoa giữa môi trường - kinh tế - xã hội cũng như khả năng đề xuất giải pháp sáng tạo. Thông qua các môn học có lồng ghép nội dung xanh, sinh viên dần hình thành thói quen tiêu dùng bền vững, ý thức tiết kiệm năng lượng, kỹ năng phân loại và xử lý rác thải, cùng thái độ ứng xử có trách nhiệm với thiên nhiên và cộng đồng.
Theo Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) và Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO), giáo dục vì sự phát triển bền vững (Education for Sustainable Development - ESD) không chỉ tập trung vào việc trang bị tri thức, mà quan trọng hơn là hình thành năng lực hành động và các giá trị cốt lõi, giúp người học trở thành “nhà lãnh đạo thay đổi” (agents of change) trong quá trình kiến tạo xã hội xanh và bền vững. Điều này cho thấy việc đưa kinh tế xanh vào giảng dạy không chỉ phục vụ mục tiêu nâng cao chất lượng đào tạo, mà còn góp phần quan trọng vào xây dựng công dân toàn cầu có trách nhiệm, phù hợp với yêu cầu phát triển xanh mà Việt Nam và thế giới đang hướng tới.
Nhận thức rõ yêu cầu quan trọng đó, tại Quyết định số 1658/QĐ‑TTg ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, Việt Nam đã chính thức đặt tăng trưởng xanh vào trung tâm chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Chiến lược này đặt ra các chỉ tiêu định lượng cụ thể như: giảm cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP ít nhất 15% so với năm 2014 vào năm 2030 và ít nhất 30% vào năm 2050.
Bên cạnh đó, Chiến lược định hướng rõ ràng các bước để xanh hóa sản xuất và tiêu dùng, như tỷ trọng năng lượng tái tạo đạt 15-20% tổng cung cấp năng lượng sơ cấp, giảm tiêu hao năng lượng sơ cấp trên GDP từ 1,0-1,5%/năm trong giai đoạn 2021-2030 và tỷ lệ che phủ rừng giữ ở mức khoảng 42%. Những mục tiêu này không chỉ tạo nền tảng cho nền kinh tế xanh, mà còn đặt ra yêu cầu rõ rệt đối với giáo dục, trong đó giáo dục đại học cần trang bị những kiến thức và kỹ năng phù hợp để hỗ trợ chuyển đổi xanh một cách hiệu quả. Song song với khung chiến lược ở cấp quốc gia, Việt Nam đã bắt đầu triển khai các chính sách giáo dục hướng tới phát triển bền vững từ những năm 2010.
Theo UNESCO, các dự án như School Preparedness Plans (SPP) dựa trên khung ESD đã được mô hình hóa và triển khai tại trên 1.000 trường học cùng các cộng đồng địa phương trên toàn quốc, góp phần tăng cường nhận thức, khả năng sẵn sàng và kháng cự lại các thách thức môi trường như biến đổi khí hậu và thiên tai. Điều này cho thấy, nền tảng về giáo dục vì phát triển bền vững đã được thử nghiệm và hiện diện trong hệ thống giáo dục phổ thông, mở đường cho việc lồng ghép sâu rộng hơn tại cấp đại học.
THỰC TRẠNG LỒNG GHÉP KINH TẾ XANH TRONG GIẢNG DẠY TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂN TRÀO
Trong những năm gần đây, Trường Đại học Tân Trào thông qua việc triển khai các hoạt động sinh viên để nâng cao nhận thức của sinh viên hướng tới phát triển bền vững. Điển hình như các hoạt động ngoại khóa, phong trào tình nguyện và các chương trình đào tạo đã bắt đầu chú trọng đến các giá trị nhân văn và bền vững, góp phần đặt nền tảng cho việc lồng ghép nội dung kinh tế xanh trong giảng dạy. Mặc dù không đề cập trực tiếp đến môn học về kinh tế xanh, nhưng tính “sâu sắc và có chiều sâu bền vững” trong công tác sinh viên là dấu hiệu tốt cho thấy nhà trường đã hướng tới xây dựng môi trường học tập xanh hơn; sinh viên quan tâm và nhận thức về phát triển bền vững đang dần tăng. Những định hướng, hoạt động này tạo dựng nền tảng nhận thức hệ về cách ứng xử bền vững, cộng đồng và trách nhiệm xã hội một cách tự nhiên và thẩm thấu
Nhà trường cũng đã lồng ghép chuyên đề xanh trong các môn học được giảng dạy ở các khoa chuyên môn như: Khoa Nông - Lâm - Ngư nghiệp, Khoa Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Khoa Văn hoá - Du lịch, Khoa Chính trị và Tâm lý giáo dục. Từng bước chuyển đổi phương thức đào tạo, giảm giờ lý thuyết, tăng cường thực hành, qua đó sinh viên có nhiều cơ hội trải nghiệm thực tế hơn. Mở rộng đầu tư vào cơ sở vật chất, như nhà giảng đường, thư viện, vườn ươm, xưởng sơ chế dược liệu những hạng mục tạo điều kiện cho giáo dục thực nghiệm, học tập ứng dụng và mô hình hóa sinh thái, dù chưa theo định hướng kinh tế xanh sâu rộng, nhưng là bước chuẩn bị khả quan cho mô hình giảng dạy tích hợp xanh trong tương lai.
Tuy nhiên, Trường Đại học Tân Trào hiện chưa cụ thể hóa các kiến thức kinh tế xanh thành một học phần chính thức trong chương trình đào tạo. Cơ chế khuyến khích giảng viên đổi mới nội dung giảng dạy liên quan đến phát triển bền vững vẫn chưa được áp dụng rộng; việc thiết kế học phần chuyên biệt, tài liệu học bằng tiếng Việt về chủ đề này còn thiếu. Đây là rào cản lớn khiến cho việc chuyển từ nhận thức sang hành động thực tiễn trong giảng dạy và học tập vẫn chưa đạt hiệu quả như mong muốn.
Hiện nay, Trường Đại học Tân Trào chưa có mô hình thực nghiệm về nội dung kinh tế xanh. Trong khi đó, giáo dục về phát triển bền vững đang được áp dụng ở một số trường đại học khác, tiêu biểu như tại Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH), chương trình “Let’s Green Unitour” đã triển khai mạng lưới đại học xanh với các hoạt động như tours tái chế, workshops lối sống xanh và hệ thống “Go Green Station” dùng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để phân loại rác thải, đã góp phần giảm 6,4 tấn chất thải tái chế và tạo ra 47 giải pháp môi trường sáng tạo trong 3 năm qua. Vì vậy, Trường Đại học Tân Trào cần học hỏi và phát triển các mô hình tương tự để nâng cao hiệu quả giảng dạy kinh tế xanh, từ lý thuyết đến hành động thiết thực cho sinh viên.
GIẢI PHÁP XÂY DỰNG MÔ HÌNH GIẢNG DẠY TÍCH HỢP KINH TẾ XANH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂN TRÀO
Để nâng cao nhận thức cho sinh viên tại Trường Đại học Tân Trào về kinh tế xanh, cần chú trọng các giải pháp xây dựng mô hình giảng dạy tích hợp kinh tế xanh như sau:
Thứ nhất, xây dựng và hoàn thiện khung chương trình đào tạo có tích hợp nội dung kinh tế xanh. Nhà trường cần tiến hành rà soát chương trình hiện tại, từ đó thiết kế các học phần hoặc chuyên đề lồng ghép kiến thức về phát triển bền vững, tăng trưởng xanh trong các ngành đào tạo, đặc biệt là kinh tế, quản trị, văn hóa - du lịch và giáo dục. Có thể bắt đầu từ các chuyên đề nhỏ, gắn với môn học hiện hữu, sau đó từng bước phát triển thành học phần tự chọn hoặc bắt buộc.
Thứ hai, phát triển tài liệu giảng dạy và học tập chuyên sâu về kinh tế xanh. Hiện nay, tài liệu tiếng Việt về chủ đề này còn hạn chế. Do vậy, trường cần khuyến khích giảng viên biên soạn giáo trình, tài liệu tham khảo, đồng thời dịch và chọn lọc tài liệu quốc tế phù hợp. Việc hình thành ngân hàng học liệu số về kinh tế xanh sẽ hỗ trợ sinh viên tiếp cận nguồn tri thức phong phú, cập nhật với xu thế toàn cầu.
Thứ ba, nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên. Cần tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo chuyên môn, trao đổi học thuật để giảng viên nắm vững lý thuyết và phương pháp giảng dạy liên quan đến kinh tế xanh và giáo dục vì phát triển bền vững. Đồng thời, xây dựng cơ chế khuyến khích giảng viên đổi mới phương pháp, đưa ra các sáng kiến tích hợp xanh trong môn học.
Thứ tư, tăng cường gắn lý thuyết với thực tiễn thông qua các mô hình xanh. Trường có thể xây dựng các mô hình thí điểm như “khuôn viên xanh”, “vườn sinh thái” hoặc các hoạt động trải nghiệm như phân loại rác, tiết kiệm năng lượng, tham quan doanh nghiệp xanh. Đây vừa là cơ sở thực nghiệm, vừa là minh chứng sống động giúp sinh viên chuyển hóa kiến thức thành kỹ năng và thói quen xanh.
Thứ năm, mở rộng hợp tác với các tổ chức, trường đại học và doanh nghiệp xanh. Nhà trường có thể học hỏi các mô hình thành công từ những đơn vị đi trước (như chương trình “Let’s Green Unitour” tại UEH), đồng thời liên kết với doanh nghiệp trong các ngành năng lượng tái tạo, nông nghiệp hữu cơ, du lịch sinh thái để tổ chức thực tập, nghiên cứu, dự án cộng đồng. Điều này sẽ giúp sinh viên vừa có cơ hội nghề nghiệp, vừa tham gia trực tiếp vào quá trình phát triển bền vững.
Thứ sáu, phát huy vai trò của hoạt động ngoại khóa và phong trào sinh viên. Bên cạnh giảng dạy chính khóa, Trường cần xây dựng các câu lạc bộ, cuộc thi sáng tạo xanh, tình nguyện vì môi trường, từ đó tạo môi trường học tập toàn diện, gắn kết kiến thức với hành động xã hội.
Thứ bảy, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và công nghệ hỗ trợ. Nhà trường cần ưu tiên phát triển thư viện số, phòng học đa năng, hệ thống quản lý năng lượng, mô hình AI phân loại rác thải… Những hạ tầng này không chỉ nâng cao chất lượng giảng dạy, mà còn giúp sinh viên trải nghiệm trực tiếp các giải pháp xanh hiện đại.
Như vậy, giải pháp trọng tâm là thiết kế chương trình - phát triển học liệu - nâng cao chất lượng giảng viên - gắn với thực tiễn - mở rộng hợp tác - khuyến khích sinh viên tham gia - đầu tư hạ tầng xanh, tạo thành một hệ sinh thái học tập toàn diện để Trường Đại học Tân Trào từng bước lồng ghép kinh tế xanh vào đào tạo một cách hiệu quả và bền vững.
KẾT LUẬN
Lồng ghép kinh tế xanh trong giảng dạy đại học không chỉ là yêu cầu khách quan của quá trình phát triển bền vững, mà còn là chiến lược quan trọng để hình thành thế hệ tri thức trẻ có ý thức, kỹ năng và trách nhiệm với môi trường. Tại Trường Đại học Tân Trào, những nỗ lực bước đầu trong hoạt động ngoại khóa, lồng ghép chuyên đề xanh và đổi mới phương pháp đào tạo đã tạo tiền đề tích cực, song vẫn còn những hạn chế về học liệu, cơ chế khuyến khích giảng viên và cơ sở hạ tầng hỗ trợ.
Việc triển khai đồng bộ các giải pháp như xây dựng chương trình tích hợp, phát triển tài liệu giảng dạy, nâng cao năng lực giảng viên, gắn lý thuyết với thực tiễn qua mô hình xanh, mở rộng hợp tác và đầu tư hạ tầng hiện đại sẽ góp phần đưa kinh tế xanh trở thành một nội dung xuyên suốt trong đào tạo của Nhà trường. Qua đó, sinh viên không chỉ được trang bị tri thức, mà còn hình thành năng lực hành động và giá trị bền vững, đáp ứng yêu cầu của chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia cũng như xu thế toàn cầu. Lồng ghép kinh tế xanh trong giảng dạy không chỉ nâng cao chất lượng đào tạo, mà còn khẳng định vai trò của Trường Đại học Tân Trào trong việc góp phần đào tạo công dân toàn cầu có trách nhiệm, đóng góp thiết thực vào quá trình chuyển đổi xanh của Việt Nam trong giai đoạn tới.
(*) Lời cảm ơn: Nghiên cứu này được tài trợ bởi Trường Đại học Tân Trào, Tuyên Quang.
Tài liệu tham khảo:
1. Government of Vietnam (2021, October 1). Decision No. 1658/QĐ-TTg approving the National Green Growth Strategy for the 2021-2030 period, with a vision toward 2050 [Decision]. Prime Minister of the Socialist Republic of Vietnam. https://en.baochinhphu.vn/national-green-growth-strategy-for-2021-2030-vision-towards-2050-11142515.htm.
2. The World Bank, UNESCO & UNICEF (2021). The state of the global education crisis: A path to recovery. Washington, DC; Paris; New York: The World Bank, UNESCO, and UNICEF. https://www.unicef.org/media/111621/file/TheStateoftheGlobalEducationCrisis.pdf.
3. UNESCO (n.d.). Education for sustainable development. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. https://www.unesco.org/en/sustainable-development/education4.
4. UNICEF (2019). Education for sustainable development: A roadmap. United Nations International Children’s Emergency Fund. https://www.unicef.org
| Ngày nhận bài: 15/8/2025; Ngày hoàn thiện biên tập: 10/9/2025; Ngày duyệt đăng: 11/9/2025 |
