Trao đổi về báo cáo tài chính của doanh nghiệp siêu nhỏ hiện nay

Nguyễn Thị Như Lân

Giảng viên khoa Kế Toán, Trường Cao đẳng Kinh tế - Kế hoạch Đà Nẵng

Email: nhulankh@gmail.com

Tóm tắt

Theo Thông tư số 132/2018/TT-BTC ngày 28/12/2018 của Bộ Tài chính, quy định về kế toán cho doanh nghiệp siêu nhỏ tập trung vào việc áp dụng chế độ kế toán đơn giản, nhằm tạo thuận lợi cho đối tượng doanh nghiệp này. Bài viết hệ thống hóa các quy định liên quan đến báo cáo tài chính của doanh nghiệp siêu nhỏ, đồng thời đưa ra một số lưu ý trong quá trình lập báo cáo tài chính đối với nhóm doanh nghiệp này.

Từ khóa: Báo cáo tài chính, chế độ kế toán, doanh nghiệp siêu nhỏ

Summary

Accounting for micro-enterprises focuses on applying a simplified accounting regime according to Circular No. 132/2018/TT-BTC dated December 28th, 2018 of the Ministry of Finance with many regulations that facilitate this type of enterprise. The paper systematizes the regulations related to financial statements of micro-enterprises, and at the same time provides some notes in the process of preparing financial statements for this type of enterprise.

Keywords: Financial statements, accounting regime, micro-enterprises

ĐẶT VẤN ĐỀ

Doanh nghiệp siêu nhỏ đóng vai trò quan trọng trong việc tạo việc làm, thúc đẩy kinh tế địa phương, đa dạng hóa thị trường, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và ổn định nền kinh tế. Do quy mô nhỏ, linh hoạt, dễ thích ứng và có khả năng tiếp cận nhiều thị trường ngách, các doanh nghiệp siêu nhỏ là lực lượng quan trọng, đặc biệt là tại các khu vực nông thôn và miền núi.

Tại Việt Nam, để tạo thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp siêu nhỏ, bên cạnh nỗ lực tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch và hiệu quả thông qua việc tập trung tháo gỡ rào cản, cắt giảm thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ và cải cách điều kiện kinh doanh... Bộ Tài chính cũng đã ban hành các quy định hướng dẫn về công tác kế toán để giúp nhóm doanh nghiệp này thực hiện đúng quy định của pháp luật về kế toán.

Cụ thể, ngày 28/12/2018, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 132/2018/TT-BTC hướng dẫn chế độ kế toán cho doanh nghiệp siêu nhỏ. Theo đó, đối tượng áp dụng Thông tư này là các doanh nghiệp siêu nhỏ, bao gồm các doanh nghiệp siêu nhỏ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo phương pháp tính trên thu nhập tính thuế và phương pháp theo tỷ lệ % trên doanh thu bán hàng hóa, dịch vụ.

Kế toán cho doanh nghiệp siêu nhỏ tập trung vào việc áp dụng chế độ kế toán đơn giản theo Thông tư số 132/2018/TT-BTC có rất nhiều quy định thuận lợi. Theo đó, doanh nghiệp được phép tự xây dựng mẫu sổ sách phù hợp với quy mô, không bắt buộc phải có kế toán trưởng, có thể tự tổ chức công tác kế toán hoặc thuê ngoài dịch vụ kế toán. Đặc biệt, các quy định liên quan đến báo cáo tài chính của các doanh nghiệp siêu nhỏ cũng được quy định chi tiết, dễ hiểu, đơn giản. Để giúp nhà quản trị doanh nghiệp và người làm công tác kế toán hiểu rõ hơn, trong bài viết này, tác giả tập trung hệ thống hóa các quy định liên quan đến báo cáo tài chính của doanh nghiệp siêu nhỏ, đồng thời đưa ra một số lưu ý.

QUY ĐỊNH VỀ BÁO CÁO TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP SIÊU NHỎ

Tiêu chí xác định doanh nghiệp siêu nhỏ

Doanh nghiệp siêu nhỏ là loại hình doanh nghiệp có quy mô nhỏ nhất, được xác định dựa trên số lao động tham gia bảo hiểm xã hội và tổng doanh thu/tổng nguồn vốn, với các tiêu chí cụ thể tùy thuộc vào lĩnh vực hoạt động (Nông nghiệp, Công nghiệp, Xây dựng, Thương mại và Dịch vụ) theo quy định tại Nghị định số 80/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Cụ thể, khoản 1 Điều 5 Nghị định số 80/2021/NĐ-CP đưa ra tiêu chí xác định doanh nghiệp siêu nhỏ như sau:

Một là, doanh nghiệp siêu nhỏ trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản; lĩnh vực công nghiệp và xây dựng sử dụng lao động có tham gia bảo hiểm xã hội bình quân năm không quá 10 người và tổng doanh thu của năm không quá 3 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn của năm không quá 3 tỷ đồng.

Hai là, doanh nghiệp siêu nhỏ trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ sử dụng lao động có tham gia bảo hiểm xã hội bình quân năm không quá 10 người và tổng doanh thu của năm không quá 10 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn của năm không quá 3 tỷ đồng.

Bảng 1: Tiêu chí xác định doanh nghiệp siêu nhỏ

Nguồn: Nghị định số 80/2021/NĐ-CP

Quy định về báo cáo tài chính đối với doanh nghiệp siêu nhỏ

Theo Thông tư số 132/2018/TT-BTC ngày 28/12/2018 của Bộ Tài chính hướng dẫn chế độ kế toán cho doanh nghiệp siêu nhỏ, việc xây dựng báo cáo tài chính cần phân loại theo đối tượng, cụ thể:

Đối với kế toán tại doanh nghiệp siêu nhỏ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo phương pháp tính trên thu nhập tính thuế

Theo Điều 12 Thông tư số 132/2018/TT-BTC, đối với kế toán tại doanh nghiệp siêu nhỏ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo phương pháp tính trên thu nhập tính thuế, mục đích của báo cáo tài chính là dùng để cung cấp thông tin về tình hình tài chính, tình hình kinh doanh của doanh nghiệp siêu nhỏ, đáp ứng yêu cầu quản lý của chủ doanh nghiệp, cơ quan Nhà nước.

Báo cáo tài chính cung cấp những thông tin của doanh nghiệp siêu nhỏ về các nội dung sau: Tình hình Tài sản; Nợ phải trả; Vốn chủ sở hữu; Các khoản doanh thu và thu nhập; Các khoản chi phí; Lãi, lỗ và phân chia kết quả kinh doanh.

Về hệ thống báo cáo tài chính, theo Điều 13, hàng năm, các doanh nghiệp siêu nhỏ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo phương pháp theo thu nhập tính thuế phải lập các báo cáo tài chính và phụ biểu báo cáo tài chính theo danh mục như Bảng 2.

Bảng 2: Các báo cáo tài chính và phụ biểu báo cáo tài chính đối với doanh nghiệp siêu nhỏ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo phương pháp tính trên thu nhập tính thuế

Nguồn: Thông tư số 132/2018/TT-BTC

Ngoài các báo cáo tài chính quy định tại khoản 1 Điều 13, doanh nghiệp siêu nhỏ có thể lựa chọn áp dụng báo cáo tài chính quy định tại Thông tư số 133/2016/TT-BTC ngày 26/8/2016 của Bộ Tài chính (Hình 1, Hình 2) để phục vụ công tác quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp cũng như xác định nghĩa vụ thuế với ngân sách nhà nước.

Hình 1: Báo cáo tình hình tài chính (Mẫu số B01 - DNSN)

Nguồn: Thông tư số 132/2018/TT-BTC

Hình 2: Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (Mẫu số B02 - DNSN)

Nguồn: Thông tư số 132/2018/TT-BTC

Về trách nhiệm, Điều 14 Thông tư số 132/2018/TT-BTC của Bộ Tài chính quy định rõ, hàng năm, các doanh nghiệp siêu nhỏ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo phương pháp tính trên thu nhập tính thuế phải lập báo cáo tài chính và các phụ biểu báo cáo tài chính theo quy định.

Đối với kế toán tại doanh nghiệp siêu nhỏ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo tỷ lệ % trên doanh thu bán hàng hóa, dịch vụ

Theo Điều 18 Thông tư số 132/2018/TT-BTC, doanh nghiệp siêu nhỏ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp tính theo tỷ lệ % trên doanh thu bán hàng hóa, dịch vụ không bắt buộc phải lập báo cáo tài chính để nộp cho cơ quan Thuế. Tuy nhiên, doanh nghiệp siêu nhỏ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp tính theo tỷ lệ % trên doanh thu bán hàng hóa, dịch vụ thực hiện các báo cáo theo quy định của pháp luật thuế. Thời gian lập và nộp báo cáo thực hiện theo quy định của pháp luật thuế.

Ngoài báo cáo theo quy định của pháp luật về thuế, căn cứ vào các thông tin về doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ, tiền lương và các khoản nộp theo lương... các doanh nghiệp siêu nhỏ có thể lập các báo cáo kế toán phục vụ cho quản trị, điều hành doanh nghiệp.

MỘT SỐ LƯU Ý

Đối với công tác kế toán của doanh nghiệp siêu nhỏ, chủ doanh nghiệp và bộ phận kế toán cần lưu ý một số nội dung sau:

Thứ nhất, đối với doanh nghiệp siêu nhỏ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo phương pháp tính trên thu nhập tính thuế, báo cáo tài chính và các phụ biểu báo cáo tài chính của doanh nghiệp phải được gửi cho cơ quan Thuế quản lý trực tiếp doanh nghiệp và cơ quan đăng ký kinh doanh chậm nhất là 90 ngày kể từ ngày kết thúc năm tài chính; đồng thời phải được bảo quản, lưu trữ tại doanh nghiệp theo quy định của pháp luật kế toán để phục vụ cho việc kiểm tra, thanh tra theo yêu cầu của các cơ quan có thẩm quyền.

Thứ hai, đối với doanh nghiệp siêu nhỏ nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo tỷ lệ % trên doanh thu bán hàng hóa, dịch vụ, nếu lựa chọn áp dụng chế độ kế toán quy định tại Chương II Thông tư số 132/2018/TT-BTC để phục vụ cho nhu cầu quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp thì vẫn lập báo cáo tài chính theo quy định. Báo cáo tài chính được lập không phải nộp cho cơ quan Thuế mà được bảo quản, lưu trữ theo quy định và sử dụng tại doanh nghiệp để phục vụ cho việc thanh tra, kiểm tra khi có yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Thứ ba, biểu mẫu, nội dung và phương pháp lập báo cáo tài chính và các phụ biểu báo cáo tài chính tại khoản 1 Điều này được hướng dẫn tại Phụ lục 5 “Biểu mẫu báo cáo tài chính và phương pháp lập báo cáo tài chính” ban hành kèm theo Thông tư số 132/2018/TT-BTC của Bộ Tài chính. Theo đó, bộ phận kế toán cần nắm rõ: Nội dung và phương pháp lập các chỉ tiêu của Báo cáo tình hình tài chính (Mẫu số B01 - DNSN); Nội dung và phương pháp lập các chỉ tiêu của Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh (Mẫu số B02 - DNSN); Nội dung và phương pháp lập các chỉ tiêu của Bảng Cân đối tài khoản (Mẫu số F01-DNN); Nội dung và phương pháp lập các chỉ tiêu của Báo cáo tình hình thực hiện nghĩa vụ với NSNN (Mẫu số F02- DNSN).

Thứ tư, doanh nghiệp siêu nhỏ có thể lựa chọn áp dụng Chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa ban hành theo Thông tư số 133/2016/TT-BTC ngày 26/8/2016 của Bộ Tài chính cho phù hợp với đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh và yêu cầu quản lý của doanh nghiệp.

KẾT LUẬN

Doanh nghiệp siêu nhỏ ngày càng có vai trò quan trọng trong nền kinh tế trong bối cảnh Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đặt ra mục tiêu phấn đấu nước ta có 2 triệu doanh nghiệp đến năm 2030, có ít nhất 3 triệu doanh nghiệp đến năm 2045. Hiện nay, các quy định liên quan đến công tác kế toán nói chung và lập báo cáo tài chính của doanh nghiệp siêu nhỏ nói riêng đã cơ bản hoàn thiện, góp phần hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp siêu nhỏ trong hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Các chủ doanh nghiệp và bộ phận kế toán cần nắm rõ các quy định tại Thông tư số 132/2018/TT-BTC của Bộ Tài chính để thực hiện đúng, tránh các vi phạm, sai sót không đáng có trong công tác kế toán.

Tài liệu tham khảo:

1. Chính phủ (2021). Nghị định số 80/2021/NĐ-CP ngày 26/8/2021 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

2. Bộ Tài chính (2016). Thông tư số 133/2016/TT-BTC ngày 26/8/2016 hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa.

3. Bộ Tài chính (2018). Thông tư số 132/2018/TT-BTC ngày 28/12/2018 hướng dẫn chế độ kế toán cho doanh nghiệp siêu nhỏ.