Thực trạng và giải pháp thu hút vốn để phát triển du lịch kết hợp nông nghiệp tại Việt Nam

ThS. Hoàng Chí Thức

Công ty TNHH Môi trường Sông Công

Email: thucphuha@gmail.com

Tóm tắt

Du lịch kết hợp nông nghiệp đang trở thành xu hướng quan trọng trong phát triển bền vững của Việt Nam, vừa mang lại trải nghiệm mới mẻ cho du khách, vừa tạo thêm sinh kế cho nông thôn. Bài viết phân tích thực trạng thu hút vốn giai đoạn 2020-2024, cho thấy dòng vốn đầu tư và doanh thu có xu hướng tăng trưởng tích cực, đặc biệt là sự tham gia ngày càng lớn của khu vực tư nhân. Tuy vậy, quy mô dự án còn nhỏ, vốn FDI chiếm tỷ trọng thấp và thời gian thu hồi vốn kéo dài, gây hạn chế cho tính cạnh tranh. Từ thực trạng đó, nghiên cứu đề xuất các giải pháp trọng tâm như khuyến khích xã hội hóa đầu tư, mở rộng thu hút vốn nước ngoài, phát triển dự án liên kết vùng và chú trọng yếu tố bền vững. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở tham khảo cho hoạch định chính sách và định hướng phát triển du lịch nông nghiệp trong tương lai.

Từ khóa: Du lịch nông nghiệp, thu hút vốn đầu tư, phát triển bền vững, khu vực tư nhân.

Abstract

Agro-tourism is becoming an important trend in Vietnam's sustainable development, bringing new experiences to tourists and creating more livelihoods for rural areas. The article analyzes the current situation of capital attraction in the period of 2020-2024, showing that investment capital and revenue tend to grow positively, especially with the increasing participation of the private sector. However, the scale of projects is still small, FDI capital accounts for a low proportion and the capital recovery period is long, limiting competitiveness. From that situation, the study proposes key solutions such as encouraging socialized investment, expanding foreign capital attraction, developing regional linkage projects and focusing on sustainability factors. The research results provide a reference basis for policy making and orientation for agricultural tourism development in the future.

Keywords: Agricultural tourism, attracting investment capital, sustainable development, private sector.

GIỚI THIỆU

Du lịch kết hợp nông nghiệp đang trở thành một xu hướng phát triển quan trọng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và định hướng phát triển bền vững của Việt Nam. Loại hình này không chỉ mang đến trải nghiệm mới mẻ cho du khách, mà còn góp phần khai thác hiệu quả tiềm năng nông nghiệp, tạo thêm nguồn thu nhập cho người dân, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn và bảo tồn các giá trị văn hóa – sinh thái. Với lợi thế về tài nguyên thiên nhiên đa dạng, cảnh quan nông thôn đặc sắc cùng bề dày truyền thống canh tác, Việt Nam có điều kiện thuận lợi để phát triển mạnh mẽ loại hình du lịch này (Hồ Ngọc Ninh & Trương Ngọc Tín, 2024).

Tuy nhiên, để khai thác tiềm năng một cách hiệu quả, yếu tố vốn đầu tư đóng vai trò then chốt. Việc thiếu hụt vốn dẫn đến hạn chế trong xây dựng cơ sở hạ tầng, nâng cấp dịch vụ du lịch, cũng như phát triển sản phẩm đặc thù gắn với nông nghiệp. Trong thực tế, nguồn vốn cho du lịch nông nghiệp vẫn chưa thực sự đa dạng, còn phụ thuộc nhiều vào ngân sách nhà nước hoặc các dự án hỗ trợ nhỏ lẻ, trong khi vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và sự tham gia của khu vực tư nhân chưa đạt kỳ vọng.

Xuất phát từ bối cảnh đó, nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng thu hút vốn đầu tư cho phát triển du lịch kết hợp nông nghiệp tại Việt Nam, làm rõ cơ hội, thách thức, đồng thời đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả huy động và sử dụng vốn.

CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Cơ sở lý thuyết và khung phân tích

Du lịch kết hợp nông nghiệp là sự giao thoa giữa hai lĩnh vực quan trọng: nông nghiệp truyền thống và hoạt động du lịch hiện đại. Trên phương diện lý luận, loại hình này gắn với khái niệm phát triển bền vững, khi vừa tạo ra giá trị kinh tế, vừa bảo tồn môi trường và duy trì văn hóa bản địa. Theo cách tiếp cận chuỗi giá trị, du lịch nông nghiệp không chỉ dừng lại ở việc khai thác sản phẩm nông sản, mà còn mở rộng thành các trải nghiệm tham quan, học hỏi, nghỉ dưỡng, qua đó nâng cao giá trị gia tăng cho nông thôn (Phùng Thị Hằng, 2024).

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, thu hút vốn đầu tư vào du lịch nông nghiệp chịu ảnh hưởng từ nhiều lý thuyết về vốn, bao gồm cả vốn vật chất, vốn tài chính và vốn xã hội. Vốn đầu tư không chỉ là nguồn lực để nâng cấp cơ sở hạ tầng, mà còn là công cụ thúc đẩy liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp và du khách. Điều này phù hợp với quan điểm về phát triển du lịch cộng đồng, trong đó sự tham gia của người dân và sự hỗ trợ từ các nhà đầu tư đóng vai trò quyết định (Phạm Văn Lợi, 2021).

Khung phân tích trong nghiên cứu về thu hút vốn phát triển du lịch nông nghiệp thường tập trung vào ba khía cạnh chính. Thứ nhất là yếu tố kinh tế, bao gồm quy mô vốn, nguồn vốn và hiệu quả sử dụng vốn. Thứ hai là yếu tố xã hội, thể hiện qua mức độ tham gia của cộng đồng, tác động đến đời sống dân cư và sự gắn kết văn hóa – xã hội. Thứ ba là yếu tố môi trường, nhằm đảm bảo phát triển du lịch không làm suy thoái tài nguyên thiên nhiên và hệ sinh thái.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính với mục tiêu khám phá và phân tích những yếu tố ảnh hưởng đến việc thu hút vốn phát triển du lịch kết hợp nông nghiệp tại Việt Nam.

Cách tiếp cận định tính được lựa chọn nhằm làm rõ bản chất của vấn đề nghiên cứu thông qua phân tích nội dung, tổng hợp các quan điểm khoa học và các minh chứng thực tiễn từ nhiều nguồn khác nhau. Trong đó, mô hình nghiên cứu được xây dựng dựa trên khung phân tích chuỗi giá trị và phát triển bền vững, xem xét đồng thời 3 nhóm yếu tố chính: kinh tế, xã hội và môi trường, từ đó chỉ ra vai trò của vốn đầu tư trong việc hình thành và phát triển loại hình du lịch nông nghiệp.

Phương pháp thu thập số liệu chủ yếu dựa trên dữ liệu thứ cấp, bao gồm hệ thống các công trình nghiên cứu, bài báo khoa học, báo cáo ngành, chính sách của Nhà nước và kinh nghiệm quốc tế.

Nguồn dữ liệu cho phép nghiên cứu tiếp cận những thông tin đa chiều về thực trạng và các giải pháp đã được đề xuất, đồng thời cung cấp cơ sở so sánh và đối chiếu để rút ra kết luận phù hợp với bối cảnh Việt Nam. Các thông tin được tổng hợp, phân loại và phân tích theo chủ đề, qua đó giúp nhận diện những khoảng trống trong chính sách, hạn chế trong thu hút vốn cũng như cơ hội để phát triển hiệu quả hơn trong thời gian tới.

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

Kết quả nghiên cứu

Thực trạng thu hút vốn đầu tư cho du lịch kết hợp nông nghiệp tại Việt Nam trong giai đoạn 2020-2025 cho thấy những bức tranh tích cực nhưng cũng tiềm ẩn nhiều thách thức. Tổng quan về dòng vốn FDI vào các lĩnh vực liên quan đến nông nghiệp và du lịch phản ánh sự quan tâm ngày càng tăng của các nhà đầu tư quốc tế đối với tiềm năng phát triển của loại hình du lịch này. Theo số liệu từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến năm 2024, Việt Nam có 729 dự án FDI trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, tạo ra khoảng 500.000 việc làm trực tiếp và gián tiếp. Tuy nhiên, khi xem xét cụ thể về quy mô vốn đầu tư vào du lịch kết hợp nông nghiệp, con số này vẫn còn khiêm tốn so với tiềm năng thực tế mà Việt Nam sở hữu với 62,7% dân số sinh sống tại nông thôn và diện tích đất nông nghiệp rộng lớn.

Phân tích cơ cấu nguồn vốn cho thấy sự bất cân đối rõ rệt giữa các kênh huy động. Nguồn vốn ngân sách nhà nước vẫn chiếm tỷ trọng lớn, thể hiện qua các chương trình hỗ trợ phát triển nông thôn mới và các dự án du lịch cộng đồng được triển khai tại nhiều tỉnh thành. Trong khi đó, vốn tư nhân và FDI vào du lịch nông nghiệp còn hạn chế, chủ yếu tập trung vào những dự án quy mô nhỏ và trung bình. Cụ thể, theo báo cáo từ ngành du lịch, tổng doanh thu từ các hoạt động du lịch nông nghiệp và sinh thái chỉ chiếm khoảng 8-10% tổng doanh thu du lịch toàn quốc, trong khi con số này ở các quốc gia phát triển có thể đạt 15-20%.

Bảng 1: Thống kê thu hút vốn đầu tư du lịch kết hợp nông nghiệp tại Việt Nam (2020-2024)

Nguồn: Tổng hợp từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, 2025

Bảng 1 cho thấy xu hướng tăng trưởng tích cực của việc thu hút vốn đầu tư vào du lịch kết hợp nông nghiệp trong giai đoạn 2020-2024. Tổng vốn đầu tư đã tăng từ 2.850 tỷ VND năm 2020 lên 4.920 tỷ VND năm 2024, đạt mức tăng trưởng bình quân 14,6% mỗi năm. Vốn tư nhân có tốc độ tăng trưởng cao nhất với 19,8% mỗi năm, phản ánh sự quan tâm và niềm tin ngày càng lớn của các doanh nghiệp trong nước đối với tiềm năng của loại hình du lịch này. Vốn FDI tuy có tăng trưởng ổn định với 14,3% mỗi năm nhưng quy mô vẫn còn khiêm tốn, chỉ đạt 248 triệu USD năm 2024.

Về hiệu quả sử dụng vốn, doanh thu từ du lịch kết hợp nông nghiệp đã có sự phục hồi mạnh mẽ sau giai đoạn ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Từ mức thấp điểm 7.650 tỷ VND năm 2021, doanh thu đã tăng vọt lên 13.450 tỷ VND năm 2024, đạt mức tăng trưởng bình quân 13,1% mỗi năm. Sự tăng trưởng này không chỉ phản ánh sự phục hồi của ngành du lịch mà còn cho thấy sự quan tâm ngày càng lớn của du khách đối với các trải nghiệm gắn với thiên nhiên và văn hóa nông thôn. Số lượng dự án mới cũng có xu hướng tăng ổn định với 11,1% mỗi năm, từ 124 dự án năm 2020 lên 189 dự án năm 2024, cho thấy sự mở rộng về quy mô và phạm vi của loại hình du lịch này.

Về phân bố địa lý, việc thu hút vốn đầu tư du lịch kết hợp nông nghiệp có sự tập trung cao tại các vùng có lợi thế về tài nguyên thiên nhiên và văn hóa đặc sắc. Theo thống kê của Cục Du lịch Quốc gia, các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long như An Giang, Cần Thơ, Tiền Giang thu hút được lượng vốn đầu tư lớn nhất với tổng cộng khoảng 1.200 tỷ VND trong năm 2024, chiếm gần 25% tổng vốn đầu tư toàn quốc cho loại hình này. Khu vực miền Bắc, đặc biệt là các tỉnh vùng cao như Sapa, Mù Cang Chải, Hòa Bình cũng là điểm đến hấp dẫn các nhà đầu tư với khoảng 950 tỷ VND, nhờ vào cảnh quan ruộng bậc thang độc đáo và văn hóa dân tộc đa dạng. Miền Trung với những vùng nông thôn ven biển như Quảng Nam, Thừa Thiên Huế thu hút được khoảng 780 tỷ VND, tận dụng lợi thế kết hợp giữa du lịch biển và nông nghiệp truyền thống.

Tuy nhiên, thực trạng thu hút vốn cũng bộc lộ những hạn chế đáng quan ngại. Quy mô dự án trung bình vẫn còn nhỏ, với giá trị đầu tư bình quân chỉ khoảng 26 tỷ VND mỗi dự án năm 2024, cho thấy việc thiếu vắng các dự án đầu tư lớn, có tính chất đột phá trong lĩnh vực du lịch kết hợp nông nghiệp. Hơn nữa, thời gian thu hồi vốn của các dự án này thường kéo dài, trung bình từ 7-10 năm, làm giảm sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận nhanh. Cơ cấu vốn cũng chưa thực sự cân đối khi vốn ngân sách nhà nước vẫn chiếm tỷ trọng lớn (50% tổng vốn năm 2024), trong khi vốn tư nhân và FDI chỉ lần lượt chiếm 50% và 5% tổng vốn đầu tư.

Bảng 2: Phân bố vốn đầu tư du lịch kết hợp nông nghiệp theo vùng miền (2024)