Phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam: Cơ hội và những rào cản cần tháo gỡ

Nguyễn Thị Nên

Trường Đại học Hà Tĩnh

Email: nen.nguyenthi@htu.edu.vn

Tóm tắt

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra mạnh mẽ, chuyển đổi số trở thành xu thế tất yếu của các quốc gia và thành phần kinh tế. Tại Việt Nam, khu vực kinh tế tư nhân được xác định là động lực quan trọng của nền kinh tế trong kỷ nguyên hướng tói phát triển thịnh vượng, giàu mạnh của Dân tộc. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi số cũng đặt ra không ít khó khăn, thách thức về vốn, nhân lực, hạ tầng và nhận thức quản trị của khu vực kinh tế tư nhân. Nghiên cứu phân tích những cơ hội, chỉ ra các rào cản cần tháo gỡ, nhằm thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển bền vững trong tình hình mới.

Từ khóa: Kinh tế tư nhân, chuyển đổi số, cơ hội, thách thức, nền kinh tế, giải pháp

Summary

Amid the rapid advancement of the Fourth Industrial Revolution, digital transformation has become an inevitable trend for all nations and economic sectors. In Vietnam, the private sector is identified as a key driver of the national economy in the era of prosperity and sustainable development. However, the digital transformation process presents numerous challenges for the private sector, including issues related to capital, human resources, infrastructure, and managerial awareness. This study examines the opportunities and identifies barriers that need to be addressed to promote the sustainable development of the private sector in the current context.

Keywords: Private sector, digital transformation, opportunities, challenges, economy, solutions

MỞ ĐẦU

Hiện nay, kinh tế tư nhân (KTTN) được coi là động lực thúc đẩy tăng trưởng, tạo việc làm và đổi mới sáng tạo. Khu vực KTTN ngày càng khẳng định vị thế với số lượng doanh nghiệp (DN) không ngừng tăng lên và đóng góp lớn vào tăng trưởng GDP, cũng như ngân sách nhà nước trong những năm gần đây. Bên cạnh những cơ hội, khu vực KTTN cũng gặp phải không ít khó khăn, thách thức khi nền kinh tế bước vào thời kỳ chuyển đổi số (CĐS). CĐS không chỉ là xu thế tất yếu, mà còn là động lực quan trọng trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Trong bối cảnh đó, KTTN - với vai trò là khu vực năng động đang đứng trước cơ hội bứt phá mạnh mẽ. Tuy nhiên, hành trình số hóa đối với DN tư nhân tại Việt Nam vẫn còn nhiều rào cản, khó khăn về năng lực nội tại và cơ sở hạ tầng kỹ thuật số. Nhận diện rõ những cơ hội và thách thức là cơ sở để đưa ra giải pháp phù hợp, giúp khu vực kinh tế này tận dụng hiệu quả CĐS để phát triển bền vững trong thời gian tới.

VAI TRÒ CỦA KHU VỰC KINH TẾ TƯ NHÂN TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ

Với sự năng động, sáng tạo và khả năng thích ứng linh hoạt, KTTN trở thành một trong những trụ cột chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, gia tăng nguồn thu ngân sách, đổi mới sáng tạo và góp phần vào tiến trình chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế theo hướng hiện đại, hiệu quả. Trước hết, KTTN đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế quốc gia. Hiện nay, khu vực này chiếm khoảng 50% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của cả nước, cho thấy vị trí trung tâm trong nền kinh tế. Sự phát triển nhanh chóng của hàng loạt doanh nghiệp tư nhân trong các lĩnh vực như sản xuất, thương mại, dịch vụ, công nghệ không chỉ góp phần gia tăng sản lượng kinh tế, mà còn thúc đẩy sự năng động, cạnh tranh lành mạnh trong hệ thống kinh tế.

Bên cạnh đó, KTTN giữ vai trò then chốt trong việc tạo việc làm và giải quyết các vấn đề xã hội. Hiện nay, khoảng 82% tổng số lao động trong nền kinh tế đang làm việc tại khu vực tư nhân. Đây là minh chứng rõ ràng về khả năng tạo ra cơ hội việc làm đa dạng, phù hợp với nhiều nhóm đối tượng khác nhau trong xã hội. Không chỉ dừng lại ở số lượng, khu vực tư nhân còn đóng góp tích cực vào việc nâng cao chất lượng việc làm thông qua các chương trình đào tạo, nâng cao kỹ năng nghề cho người lao động.

Ngoài ra, KTTN là nguồn đóng góp đáng kể vào ngân sách nhà nước. Số liệu thống kê cho thấy, KTTN đã đóng góp hơn 30% tổng thu ngân sách nhà nước. Đây là nguồn lực quan trọng giúp Chính phủ có thể đầu tư trở lại vào các lĩnh vực thiết yếu như y tế, giáo dục, an sinh xã hội, kết cấu hạ tầng. Nhờ vào sự phát triển mạnh mẽ và bền vững của các doanh nghiệp tư nhân (DNTN), nguồn thu ngân sách được củng cố và tăng cường một cách ổn định qua các năm, tạo điều kiện để thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.

Đổi mới sáng tạo là một trong những đặc điểm nổi bật của khu vực KTTN. Trong môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, các DNTN không ngừng sáng tạo, đổi mới công nghệ, sản phẩm và mô hình kinh doanh để tồn tại, phát triển. Điều này tạo ra một “làn sóng đổi mới” lan tỏa trong toàn bộ nền kinh tế, thúc đẩy tiến bộ khoa học công nghệ và cải tiến năng suất lao động. Không ít DNTN tại Việt Nam đã mạnh dạn đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao, CĐS và xây dựng thương hiệu quốc tế.

Thêm vào đó, KTTN đóng vai trò tích cực trong việc huy động các nguồn lực xã hội phục vụ cho đầu tư phát triển. Trong bối cảnh nguồn lực của Nhà nước còn hạn chế, sự tham gia của khu vực tư nhân giúp tận dụng hiệu quả các nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư, thu hút vốn đầu tư từ nước ngoài và mở rộng phạm vi các dự án kinh tế - xã hội. Hàng loạt công trình, dự án lớn trong lĩnh vực hạ tầng, năng lượng, logistics, giáo dục, y tế đã và đang có sự tham gia mạnh mẽ của các DNTN. Qua đó, không chỉ giảm bớt gánh nặng tài chính cho Nhà nước, mà còn tạo môi trường đầu tư minh bạch, đa dạng, thúc đẩy tăng trưởng toàn diện.

Trước đây, nền kinh tế Việt Nam chủ yếu dựa vào nông nghiệp với năng suất lao động thấp và giá trị gia tăng không cao. Tuy nhiên, với sự vươn lên mạnh mẽ của khu vực tư nhân, cơ cấu kinh tế đang dần chuyển dịch theo hướng tích cực từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ. Nhiều DNTN đã tiên phong đầu tư vào các lĩnh vực chế biến, chế tạo, công nghệ thông tin, dịch vụ tài chính, góp phần nâng cao giá trị gia tăng của nền kinh tế; đồng thời giúp tạo việc làm ổn định và thu nhập cao hơn cho người lao động.

Ngoài những đóng góp quan trọng trên, KTTN đóng góp to lớn vào nâng cao năng suất lao động quốc gia. Thông qua áp dụng công nghệ hiện đại, cải tiến quy trình sản xuất và tập trung đào tạo nguồn nhân lực, các DNTN đã từng bước nâng cao hiệu quả hoạt động, từ đó gia tăng năng suất lao động một cách rõ rệt.

CƠ HỘI PHÁT TRIỂN KINH TẾ TƯ NHÂN TRONG BỐI CẢNH CHUYỂN ĐỔI SỐ

CĐS đang mở ra nhiều cơ hội quan trọng cho sự phát triển của khu vực KTTN, trong đó nổi bật là khả năng mở rộng thị trường và đổi mới mô hình kinh doanh. Thông qua các nền tảng thương mại điện tử, marketing số và các công cụ công nghệ khác, DN có thể tiếp cận khách hàng ở mọi nơi, không bị giới hạn bởi không gian địa lý hay thời gian. Việc ứng dụng công nghệ cũng giúp DN tối ưu hóa chuỗi cung ứng, nâng cao khả năng tương tác với người tiêu dùng và vận hành linh hoạt, hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, CĐS còn mang lại lợi ích lớn trong nâng cao hiệu quả quản trị và năng suất lao động. Việc sử dụng các phần mềm hiện đại ngày nay như quản trị nguồn lực doanh nghiệp, hệ thống quản lý kho, hay giải pháp tự động hóa quy trình cho phép doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, giảm thiểu sai sót và tăng cường khả năng kiểm soát. Đồng thời, các công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn và điện toán đám mây hỗ trợ DN phân tích dữ liệu, dự báo xu hướng và ra quyết định một cách nhanh chóng, chính xác hơn.

Ngoài ra, sự phát triển mạnh mẽ của các công ty công nghệ tài chính cũng mở ra cơ hội tiếp cận vốn và dịch vụ tài chính số cho các DNTN, đặc biệt là DN nhỏ và vừa. Với quy trình nhanh gọn, chi phí thấp và thủ tục đơn giản, các nền tảng tài chính số giúp DN tiếp cận nguồn vốn dễ dàng hơn, qua đó giải quyết phần nào khó khăn về tài chính - một trong những rào cản lớn nhất của khu vực tư nhân hiện nay. Đây chính là điểm tựa quan trọng để DN có thể đầu tư, đổi mới và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

NHỮNG KHÓ KHĂN, THÁCH THỨC

Bên cạnh những cơ hội to lớn mà chuyển đổi số mang lại, DNTN tại Việt Nam cũng gặp phải không ít khó khăn, thách thức. Cụ thể như sau:

Một là, sự hạn chế về nguồn lực tài chính và nhân lực. Phần lớn các DNTN, đặc biệt là DN nhỏ và siêu nhỏ không đủ khả năng đầu tư vào hạ tầng công nghệ, phần mềm quản lý hay hoạt động đào tạo nguồn nhân lực. Trong khi đó, lực lượng lao động có kỹ năng số còn thiếu hụt nghiêm trọng và chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của DN trong quá trình chuyển đổi.

Hai là, nhận thức và tư duy quản trị trong nhiều DN vẫn còn chậm đổi mới. Không ít chủ DN coi CĐS chỉ là một “xu hướng công nghệ” tốn kém, thay vì nhìn nhận đây là chiến lược phát triển lâu dài và mang tính sống còn. Tư duy này khiến việc đầu tư và triển khai công nghệ thường mang tính cục bộ, thiếu đồng bộ, không dựa trên chiến lược bài bản, dẫn đến hiệu quả thấp và lãng phí nguồn lực.

Ba là, cơ sở hạ tầng số của các DNTN cũng là một yếu tố cản trở lớn. Ở nhiều địa phương, đặc biệt là vùng nông thôn hoặc miền núi, hạ tầng viễn thông và kết nối internet còn thiếu ổn định. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng triển khai các giải pháp công nghệ trong DN.

Bốn là, vấn đề an ninh mạng và bảo mật thông tin chưa được các DNTN chú trọng triển khai. Hiện nay, nhiều DNTN chưa chú trọng về vấn đề an toàn an ninh mạng và bảo mật thông tin. Điều này dễ dẫn đến tình trạng rủi ro, rò rỉ thông tin khi ứng dụng công nghệ thông tin vào triển khai hoạt động nội bộ của DN.

Năm là, chính sách hỗ trợ từ phía Nhà nước và sự phát triển của hệ sinh thái công nghệ vẫn chưa phù hợp với nhu cầu của khu vực kinh tế tư nhân. Các chương trình hỗ trợ CĐS phần lớn còn mang tính chung chung, chưa có giải pháp cụ thể cho DN vừa và nhỏ. Đồng thời, hệ sinh thái công nghệ trong nước còn manh mún, thiếu kết nối giữa DN, các công ty công nghệ, viện nghiên cứu và đơn vị tư vấn, khiến quá trình CĐS thiếu sự đồng hành và định hướng rõ ràng. Đây là những rào cản cần được tháo gỡ một cách toàn diện, để tạo điều kiện thuận lợi cho DNTN phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên số.

GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY KHU VỰC KINH TẾ TƯ NHÂN PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG TRONG KỶ NGUYÊN SỐ

Để quá trình CĐS trong khu vực KTTN diễn ra hiệu quả và thực chất, cần triển khai những giải pháp đồng bộ, phù hợp với thực tiễn hoạt động của DNTN ở nước ta.

Thứ nhất, nghiên cứu, ban hành các cơ chế, chính sách hỗ trợ chuyên biệt cho khu vực KTTN. Theo đó, Nhà nước cần có chính sách riêng, ưu đã khuyến khích khu vực DNTN phát triển, trong đó chú trọng đến nhóm DN vừa và nhỏ - đối tượng chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế, nhưng lại dễ bị tổn thương trong quá trình số hóa.

Các chính sách không chỉ dừng lại ở khía cạnh tài chính như hỗ trợ vay vốn ưu đãi, miễn giảm thuế cho hoạt động đầu tư công nghệ, mà còn phải bao gồm tư vấn kỹ thuật, hỗ trợ chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực, cũng như kết nối DN với các thành phần trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và CĐS . Chính sách càng cụ thể, thiết thực và dễ tiếp cận thì càng khuyến khích được các DN mạnh dạn đầu tư và đổi mới.

Thứ hai, nâng cao nhận thức và năng lực số của DN là nền tảng không thể thiếu để quá trình CĐS đi vào chiều sâu. Nhiều DN hiện nay còn thiếu hiểu biết hoặc hiểu sai về bản chất và vai trò của CĐS, dẫn đến tâm lý e ngại hoặc đầu tư không hiệu quả. Để khắc phục tình trạng này, cần đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến kiến thức về CĐS thông qua tổ chức các hội thảo, diễn đàn, cẩm nang hướng dẫn, đi kèm với các khóa đào tạo thực tiễn dành cho lãnh đạo DN và đội ngũ quản lý.

Thứ ba, xây dựng các trung tâm hỗ trợ CĐS cấp tỉnh, huyện. Việc xây dựng các trung tâm hỗ trợ CĐS cấp tỉnh, huyện là cần thiết để tạo ra mạng lưới hỗ trợ gần gũi, giúp DN dễ dàng tiếp cận dịch vụ tư vấn, thử nghiệm giải pháp và nhận được sự đồng hành kịp thời trong suốt quá trình triển khai.

Thứ tư, đầu tư và phát triển hạ tầng số một cách đồng bộ, hiện đại. Các cấp có thẩm quyền nên đầu tư và phát triển hạ tầng số đồng bộ, hiện đại không chỉ ở các thành phố, mà còn đẩy mạnh đầu tư hạ tầng số tại các khu vực nông thôn, miền núi - nơi có nhiều DN nhỏ đang hoạt động, nhưng còn gặp khó khăn về kết nối và tiếp cận công nghệ.

Hạ tầng viễn thông, đường truyền internet, trung tâm dữ liệu và các nền tảng số cần được đầu tư nâng cấp mạnh mẽ, để tạo điều kiện thuận lợi cho DN triển khai các giải pháp công nghệ.

Thứ năm, thúc đẩy mạnh mẽ sự liên kết giữa DNTN với các đơn vị công nghệ, startup đổi mới sáng tạo, viện nghiên cứu và trường đại học. Mối quan hệ hợp tác này sẽ giúp DN dễ dàng tiếp cận các giải pháp số phù hợp với quy mô, nhu cầu và năng lực của mình, đồng thời tiết kiệm chi phí và rút ngắn thời gian triển khai.

Các trường đại học và viện nghiên cứu không chỉ cung cấp giải pháp công nghệ, mà còn là nơi đào tạo nhân lực và tư vấn chiến lược số hóa. Khi các bên cùng phối hợp chặt chẽ với nhau sẽ tạo ra hệ sinh thái số năng động, sáng tạo, thúc đẩy đổi mới trong toàn bộ khu vực KTTN, góp phần sớm hiện thực hóa mục tiêu CĐS quốc gia theo hướng bền vững.

KẾT LUẬN

CĐS là cơ hội “vàng” để khu vực KTTN tại Việt Nam bứt phá, nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng với bối cảnh kinh tế toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng. Tuy nhiên, hành trình số hóa sẽ không thể thành công nếu những rào cản về vốn, nhận thức, công nghệ và chính sách không được kịp thời tháo gỡ một cách nhanh chóng, đồng bộ và khả thi. Để khu vực KTTN tiếp tục phát triển mạnh mẽ và bền vững trong thời gian tới, cần có các chính sách hỗ trợ phù hợp từ các cấp có thẩm quyền như: Cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư, thúc đẩy liên kết giữa DNTN và các khu vực kinh tế khác.

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Lý Thị Thanh Hương (2025). Phát triển kinh tế tư nhân cần tháo gỡ điểm nghẽn về nhận thức và thể chế, truy cập từ https://chinhsachcuocsong.vnanet.vn/phat-trien-kinh-te-tu-nhan-can-thao-go-diem-nghen-ve-nhan-thuc-va-the-che/57872.html.

2. PGS.TS. Nguyễn Hồng Sơn (2025). Giải pháp chiến lược tạo đột phá phát triển kinh tế tư nhân, truy cập từ https://vneconomy.vn/giai-phap-chien-luoc-tao-dot-pha-phat-trien-kinh-te-tu-nhan.htm.

3. Tổng Bí thư Tô Lâm (2025). Phát triển kinh tế tư nhân - đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng, truy cập từ https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/phat-trien-kinh-te-tu-nhan-don-bay-cho-mot-viet-nam-thinh-vuong-119250318000126845.htm.

4. Vĩnh Hy (2025). Tháo gỡ mọi rào cản để phát triển kinh tế tư nhân, truy cập từ https://congan.com.vn/tin-chinh/thao-go-moi-rao-can-de-phat-trien-kinh-te-tu-nhan_175070.html.