Binh lính Israel trên xe quân sự (Ảnh: Getty).
Rạng sáng ngày 13/6, Israel đã tấn công vào trung tâm của tổ hợp hạt nhân, tên lửa và quân sự của Iran, trong một cuộc không kích chưa từng có khiến 3 quan chức quyền lực nhất của Iran thiệt mạng và đẩy khu vực Trung Đông vào một vòng xoáy nguy hiểm mới.
Trong bài phát biểu trên truyền hình vào sáng nay, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết chiến dịch quân sự này đã "tấn công vào đầu não chương trình vũ khí hóa hạt nhân của Iran". Ông tuyên bố các mục tiêu bị tấn công bao gồm cơ sở làm giàu chính của Iran tại Natanz, các nhà khoa học hạt nhân Iran và chương trình tên lửa đạn đạo của Iran.
"Chiến dịch này sẽ tiếp tục trong nhiều ngày cho đến khi loại bỏ được mối đe dọa”, thủ tướng Israel cảnh báo.
Các cuộc tấn công nhằm vào chương trình hạt nhân và các chỉ huy quân sự cấp cao của Iran có thể là bước ngoặt trong cuộc xung đột kéo dài. Israel đã chuẩn bị cho một cuộc trả đũa quy mô lớn của Iran và mối đe dọa về một cuộc chiến tranh khu vực rộng lớn hơn đang trở thành rủi ro thực sự.
Đòn trả đũa của Iran dường như đang diễn ra sau khi quân đội Israel cho biết Iran đã phóng hơn 100 máy bay không người lái về phía Israel và Israel đã bắt đầu "chặn" chúng bên ngoài biên giới.
Lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei cảnh báo Israel sẽ phải đối mặt với "hình phạt nghiêm khắc" vì các cuộc tấn công, đồng thời xác nhận một số chỉ huy và nhà khoa học Iran đã thiệt mạng. Người phát ngôn của Lực lượng vũ trang Iran cho biết cả Mỹ và Israel sẽ "trả giá đắt".
Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio tuyên bố Washington không tham gia vào các cuộc không kích của Israel, ngay cả khi Israel đã thuyết phục Mỹ tin rằng "hành động này là cần thiết để tự vệ".
Tổng thống Donald Trump cảnh báo cuộc "xung đột quy mô lớn" ở Trung Đông có thể “sớm” diễn ra.
Ông Trump đã thúc giục Iran đồng ý ký một thỏa thuận hạt nhân "trước khi không còn gì nữa", ám chỉ rằng các cuộc tấn công tiếp theo của Israel vào nước này có thể "thậm chí còn tàn khốc hơn".
Washington từ lâu đã tìm cách hạn chế năng lực hạt nhân của Tehran và các cuộc đàm phán gần đây nhất tại Rome hồi tháng trước đã kết thúc mà không có thỏa thuận nào. Vòng đàm phán thứ 6 giữa Mỹ và Iran đã được lên kế hoạch tổ chức tại Oman vào ngày 15/6, nhưng hiện không rõ liệu cuộc gặp này có diễn ra hay không.
Các cuộc không kích mới nhất cho thấy Israel đã nhìn thấy một cơ hội để đạt được mục tiêu lâu dài của nước này là xóa sổ chương trình hạt nhân của Iran. Iran đang ở trong tình thế quân sự yếu nhất trong nhiều thập niên sau các lệnh trừng phạt kinh tế tàn khốc, các cuộc không kích trước đó của Israel vào hệ thống phòng không và hạ gục các lực lượng ủy nhiệm hùng mạnh nhất của Iran trong khu vực, bao gồm Hezbollah.
Một số quốc gia đã chỉ trích các cuộc không kích của Israel, trong đó Bộ Ngoại giao Ả rập Xê út cho biết cuộc tấn công này làm suy yếu "chủ quyền và an ninh của Iran và vi phạm rõ ràng luật pháp và chuẩn mực quốc tế", còn đại sứ quán Trung Quốc tại Iran mô tả tình hình là "nghiêm trọng và phức tạp".
Bản đồ Iran và Israel (Ảnh: BBC)
Nguy cơ xung đột leo thang khắp khu vực
Các nhà phân tích và chuyên gia từ lâu cảnh báo rằng các cuộc tấn công của Israel vào năng lực hạt nhân của Iran có thể dẫn đến đòn trả đũa mạnh của Tehran và đe dọa đẩy “thùng thuốc súng” Trung Đông vào một cuộc chiến tranh toàn diện.
Nếu Israel và Iran vướng vào một cuộc xung đột quy mô lớn hơn, tình hình này có thể khiến Mỹ bị lôi kéo vào cuộc chiến. Washington là đồng minh thân cận nhất và là nhà cung cấp vũ khí lớn nhất của Israel, và hiện có khoảng 40.000 quân Mỹ trên khắp Trung Đông, bao gồm gần 4.000 quân ở Iraq và Syria.
Những dấu hiệu về nguy cơ xung đột lan rộng đã xuất hiện vào đầu tuần này khi Mỹ ra lệnh cho những nhân sự không có nhiệm vụ quan trọng rời khỏi các địa điểm trên khắp Trung Đông.
Thủ tướng Israel đã nhiều lần thúc đẩy lựa chọn quân sự để ngăn chặn chương trình hạt nhân của Iran. Các báo cáo tình báo gần đây của Mỹ cho biết Israel đang tìm cách tận dụng sự tàn phá gây ra sau khi nước này ném bom các cơ sở sản xuất tên lửa và phòng không của Iran vào tháng 10 năm ngoái.
Các chuyên gia nhận định một cuộc tấn công của Israel vào các cơ sở hạt nhân của Iran cũng có khả năng đánh dấu sự kết thúc của các cuộc đàm phán hạt nhân giữa Iran và Mỹ.
Khu phức hợp hạt nhân ở Natanz, một thành phố cách thủ đô Tehran khoảng 250km về phía nam, được coi là cơ sở làm giàu uranium lớn nhất của Iran. Các nhà phân tích cho biết địa điểm này được sử dụng để phát triển và lắp ráp máy ly tâm làm giàu uranium, một công nghệ quan trọng biến uranium thành nhiên liệu hạt nhân.
Cơ quan năng lượng nguyên tử Iran xác nhận cơ sở Natanz đã bị hư hại. Khu phức hợp này có các cơ sở trên mặt đất cũng như dưới lòng đất và không rõ cơ sở này đã bị hư hại ở mức độ nào.
Người đứng đầu cơ quan giám sát hạt nhân của Liên hợp quốc, Rafael Grossi, cho biết không có mức độ bức xạ cao nào tại Natanz. Các cơ sở hạt nhân khác ở Iran, Isfahan và Fordow "không bị ảnh hưởng".
Các cuộc không kích của Israel diễn ra ngay sau khi Tehran tuyên bố sẽ tăng cường các hoạt động hạt nhân trong bối cảnh Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế thông qua một nghị quyết cho biết nước này không tuân thủ các cam kết không phổ biến vũ khí hạt nhân.
Iran được cho là đang dẫn dắt “Trục Kháng chiến” trên khắp khu vực bao gồm các lực lượng ủy nhiệm trung thành như Hezbollah ở Li Băng và Houthis ở Yemen, cũng như nhiều nhóm dân quân khác nhau ở Iraq và Syria. Kể từ khi cuộc chiến của Israel ở Gaza bắt đầu vào năm 2023, các cuộc tấn công của các nhóm ủy nhiệm này đã leo thang để thể hiện sự đoàn kết với người Palestine.
Năm ngoái, cuộc chiến tranh lạnh kéo dài nhiều năm giữa Israel và Iran đã nổ ra công khai với một loạt cuộc tấn công bằng tên lửa từ cả hai bên. Vào thời điểm đó, Mỹ đã cảnh báo Israel không được tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng hoặc hạt nhân của Iran.
Cuộc không kích mới nhất của Israel được cho là đi xa hơn nhiều so với các cuộc tấn công trước đây.
Một trong những chỉ huy quyền lực nhất của Iran, Tướng Hossein Salami - tổng tư lệnh của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo tinh nhuệ của Iran - nằm trong số những người thiệt mạng trong các cuộc tấn công. Thiếu tướng Mohammad Bagheri, tổng tham mưu trưởng lực lượng vũ trang Iran và là sĩ quan quân đội cấp cao nhất của nước này, cũng đã thiệt mạng.
Nhà phân tích an ninh Beth Sanner cho biết việc nhắm mục tiêu vào tướng Salami cũng giống như việc nhắm mục tiêu chủ tịch hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ. "Bạn có thể tưởng tượng Mỹ sẽ làm gì trong tình huống đó", bà Sanner nói.
Theo nhà phân tích Sanner, Iran đang "bị đe dọa đến sự tồn vong" và do vậy, Israel sẽ phải đối mặt với "một cuộc trả đũa lớn hơn nhiều so với những gì họ thấy trước đây.
