Nghiên cứu tiềm năng phát triển chợ đêm tại Thành phố Hồ Chí Minh

Nguyễn Thị Vân

Khoa Du lịch, Trường Đại học Văn Lang

Nguyễn Ngọc Duy

Viện Sau đại học, Trường Đại học Văn Lang

Email: duy.nguyen@vlu.edu.vn

Tóm tắt

Trong bối cảnh các đô thị lớn tại Việt Nam tích cực thúc đẩy phát triển kinh tế ban đêm, chợ đêm được xem là một mô hình du lịch giàu tiềm năng nhưng vẫn tồn tại nhiều thách thức trong thực tiễn triển khai. Nghiên cứu này tập trung đánh giá mức độ ủng hộ và kỳ vọng của người dân, du khách nội địa, quốc tế cùng các chuyên gia du lịch đối với các yếu tố cấu thành trải nghiệm chợ đêm lý tưởng tại TP. Hồ Chí Minh. Nghiên cứu đồng thời đề xuất định hướng về quản lý, quy hoạch và ứng dụng công nghệ nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho chợ đêm như một sản phẩm du lịch đặc trưng của thành phố.

Từ khóa: Chợ đêm, du lịch đô thị, kinh tế ban đêm, trải nghiệm du khách, TP. Hồ Chí Minh.

Summary

As major urban centers in Vietnam actively promote the development of the nighttime economy, night markets are regarded as a tourism model with strong potential, though their implementation still faces various challenges. This study evaluates the level of support and expectations from residents, domestic and international tourists, as well as tourism experts regarding the core elements of an ideal night market experience in Ho Chi Minh City. The research also proposes directions for management, planning, and technology adoption to enhance the competitiveness of night markets as a distinctive tourism product of the city.

Keywords: Night market, urban tourism, nighttime economy, tourist experience, Ho Chi Minh City

GIỚI THIỆU

Chợ đêm từ lâu đã trở thành một sản phẩm du lịch độc đáo và phổ biến tại nhiều quốc gia châu Á. Đó không chỉ là nơi mua sắm, ẩm thực về đêm mà còn là không gian giao lưu văn hóa và gắn kết cộng đồng (Zhao, 2025), đóng góp đáng kể vào kinh tế địa phương ban đêm cũng như bảo tồn di sản văn hóa (Suvittawat, 2024; Bùi, 2023; Hung & Wu, 2020). Chẳng hạn, tại Đài Loan, chợ đêm được cả du khách nội địa lẫn quốc tế ưa chuộng trong sinh hoạt ban đêm và được đánh giá là một kênh phát triển du lịch giàu tiềm năng (Liu, 2021). Đặc trưng thu hút của chợ đêm nằm ở sự đa dạng ẩm thực và các mặt hàng độc đáo mang đậm nét văn hóa bản địa (ví dụ: đồ cổ, hàng thủ công sáng tạo), tạo nên sức hấp dẫn riêng cho từng địa phương (Suvittawat, 2024).

Tại Việt Nam, phát triển kinh tế ban đêm đang ngày càng được chú trọng nhằm nâng cao trải nghiệm cho du khách và thúc đẩy sự hài lòng tổng thể, tuy nhiên các nghiên cứu về hoạt động chợ đêm dưới góc độ kinh tế còn hạn chế (Bùi, 2023), đặc biệt là các chợ đêm phục vụ cho khách du lịch. Các điểm đến du lịch sôi động như Nha Trang đã hình thành mô hình chợ đêm kết hợp phố đi bộ, chương trình biểu diễn ngoài trời phục vụ du khách, trong khi những nơi mới nổi như Quảng Ngãi cũng bước đầu phát triển không gian ẩm thực và mua sắm về đêm (Nguyen & Tran, 2024). Nghiên cứu so sánh cho thấy cần tăng cường các hoạt động giải trí ban đêm để đáp ứng tốt hơn sở thích của du khách, qua đó phát triển du lịch đêm một cách bền vững tại các địa phương có tiềm năng du lịch cao (Nguyen & Tran, 2024; Hung & Wu, 2020). Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết kế sản phẩm du lịch đêm phù hợp với nhu cầu ngày càng đa dạng của khách du lịch và cộng đồng địa phương.

Riêng TP. Hồ Chí Minh - đô thị lớn nhất cả nước - cũng nhận thấy tiềm năng từ kinh tế đêm với tiềm năng trở thành một lĩnh vực kinh tế mũi nhọn của thành phố (Bùi, 2023). Phát triển kinh tế đêm tại thành phố là việc mở rộng hoạt động sản xuất, dịch vụ ban đêm nhằm tạo việc làm, thúc đẩy giao lưu cộng đồng và tăng thu ngân sách (Bùi, 2023). Chính quyền thành phố cũng đã xác định phát triển các khu phố và chợ đêm là một giải pháp chiến lược để thu hút du khách và phục hồi du lịch sau đại dịch. Nhiều quận huyện đã triển khai các khu chợ đêm, phố ẩm thực về đêm nhằm tạo điểm nhấn cho hoạt động vui chơi giải trí ban đêm (Tuoi Tre News, 2024). Tuy nhiên, thực tế triển khai gặp không ít khó khăn: một số chợ đêm từng tấp nập khi mới khai trương nhưng dần vắng khách sau vài tháng hoạt động. Thậm chí chợ đêm Bến Thành nằm ở trung tâm Quận 1 nay cũng không còn đông đúc; nhiều du khách lần đầu đến TP. Hồ Chí Minh không hề biết đến sự tồn tại của chợ đêm này do thiếu sự thu hút và thiếu không khí sôi động (Tuoi Tre News, 2024). Theo phản ánh, các chợ đêm hiện hữu thiếu nét độc đáo, chủ yếu bán đồ ăn thông thường, đồng thời đối mặt với loạt vấn đề về vệ sinh, an ninh trật tự, an toàn giao thông, chỗ gửi xe hạn chế và thiếu nhà vệ sinh công cộng. Những hạn chế này khiến chợ đêm TP. Hồ Chí Minh khó cạnh tranh, nhất là trong bối cảnh mua sắm trực tuyến ngày càng phổ biến (Tuoi Tre News, 2024).

Trước thực trạng đó, các chuyên gia cho rằng TP. Hồ Chí Minh cần cải tổ mô hình chợ đêm: chú trọng sáng tạo sản phẩm mới lạ, đảm bảo hạ tầng không gian rộng rãi, an toàn, cung cấp dịch vụ vệ sinh, bãi đỗ xe đầy đủ, cùng với giá cả hợp lý để thu hút khách trở lại (Tuoi Tre News, 2024). Đặc biệt, thành phố được khuyến nghị nghiên cứu thị hiếu và nhu cầu của du khách nhằm phát triển chợ đêm phù hợp với từng khu vực (Tuoi Tre News, 2024). Đây chính là mục tiêu của nghiên cứu này. Chúng tôi tiến hành khảo sát ý kiến 442 người (gồm khách du lịch nội địa, cư dân TP. Hồ Chí Minh và du khách nước ngoài) để đánh giá nhu cầu và mức độ ủng hộ đối với các yếu tố khác nhau của chợ đêm. Khảo sát này nhằm đo lường tiềm năng phát triển chợ đêm thông qua mức độ đồng thuận của người tham gia đối với 16 tiêu chí về đặc điểm và dịch vụ chợ đêm tại TP. Hồ Chí Minh.

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Nhóm nghiên cứu đã thiết kế bảng câu hỏi nhận định và phát biểu, gồm 16 câu hỏi (theo thang đo Likert 5 mức độ) nhằm khám phá quan điểm của người trả lời về các khía cạnh khác nhau của chợ đêm. Các phát biểu được xây dựng xoay quanh: vị trí và khả năng tiếp cận (gần điểm du lịch, giao thông công cộng), trải nghiệm ẩm thực và mua sắm (món ăn địa phương, hàng thủ công mỹ nghệ, sự đa dạng hàng hóa), hoạt động văn hóa giải trí (biểu diễn nghệ thuật, trò chơi dân gian), cơ sở vật chất và an ninh (vệ sinh, an toàn, không gian, ánh sáng), giá cả và thanh toán (niêm yết giá, sẵn sàng trả thêm cho chất lượng, thanh toán điện tử), thông tin và tiện ích số (biển chỉ dẫn, ứng dụng di động), và thiện chí quảng bá, ủng hộ chợ đêm (sẵn sàng giới thiệu cho người khác, ủng hộ phát triển chợ đêm phục vụ du lịch, kỳ vọng chợ đêm giàu bản sắc văn hóa).

Việc xây dựng bảng khảo sát trong nghiên cứu này dựa trên cơ sở tổng hợp các mô hình lý thuyết kinh điển như Expectation-Confirmation Theory (Oliver, 1980), mô hình chất lượng dịch vụ SERVQUAL (Parasuraman et al., 1988) và lý thuyết chấp nhận công nghệ TAM (Davis, 1989). Cụ thể, các phát biểu khảo sát được nhóm theo 7 khía cạnh chính, phản ánh các yếu tố ảnh hưởng đến kỳ vọng, trải nghiệm, sự hài lòng và ý định ủng hộ mô hình chợ đêm. Thang đo Likert 5 mức độ được sử dụng để đo lường mức độ đồng thuận, làm cơ sở cho phân tích mô tả tiềm năng phát triển mô hình chợ đêm tại TP. Hồ Chí Minh.

Khảo sát được thực hiện tại TP. Hồ Chí Minh trong thời gian tháng 5 và 6/2024, thu thập ý kiến của 442 người, bao gồm cư dân địa phương, khách du lịch nội địa từ các tỉnh thành khác, và khách du lịch quốc tế. Người trả lời được yêu cầu đánh giá mức độ đồng ý với mỗi phát biểu theo thang Likert 5 điểm (1: Hoàn toàn không đồng ý đến 5: Hoàn toàn đồng ý). Kết quả thu về được tổng hợp theo tần suất lựa chọn mỗi mức Likert cho từng câu hỏi. Dữ liệu sau đó được phân tích mô tả: tính tỷ lệ phần trăm người đồng ý (mức 4 hoặc 5) và không đồng ý (mức 1 hoặc 2) với mỗi ý kiến, kèm theo điểm trung bình tương ứng trên thang Likert. Các biểu đồ và bảng biểu được sử dụng nhằm trực quan hóa mức độ ủng hộ của khách du lịch đối với từng yếu tố của chợ đêm.

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

Kết quả lựa chọn không đồng ý (mức 1, 2), trung lập (mức 3) và đồng ý (mức 4,5) được trình bày trong Bảng 1. Kết quả khảo sát cho thấy nhìn chung đa số người tham gia đồng tình với hầu hết các đề xuất cải thiện chợ đêm. Tỷ lệ đồng ý (đồng ý hoặc hoàn toàn đồng ý) trung bình trên tất cả 16 phát biểu đạt khoảng 75%. Điều này thể hiện thiện chí và kỳ vọng rất cao của cả du khách lẫn người dân đối với việc phát triển chợ đêm tại TP. Hồ Chí Minh. Dưới đây, chúng tôi phân tích chi tiết mức độ ủng hộ đối với từng nhóm khía cạnh chính.

Bảng 1: Kết quả khảo sát các tiêu chí ảnh hưởng đến việc thu hút khách đến chợ đêm

Nguồn: Kết quả khảo sát của tác giả

Vị trí và khả năng tiếp cận

Khía cạnh vị trí địa lý và giao thông có ảnh hưởng đáng kể đến sức hút của chợ đêm. 74,7% người được hỏi cho biết họ thích chợ đêm nằm gần các điểm tham quan du lịch nổi tiếng của thành phố, và 74,2% đồng ý rằng chợ đêm cần dễ dàng tiếp cận bằng phương tiện công cộng. Điều này cho thấy vị trí thuận lợi (gần khu trung tâm du lịch, có nhiều xe bus, metro đi qua) sẽ giúp thu hút nhiều khách hơn. Kết quả này tương đồng với xu hướng tại các thành phố du lịch phát triển như Nha Trang - nơi chợ đêm được đặt ở khu vực trung tâm, thuận tiện cho du khách tham quan và trải nghiệm cuộc sống về đêm (Nguyen & Tran, 2024).

Tuy nhiên, một điểm đáng lưu ý là yếu tố biển chỉ dẫn không được xếp vào nhóm yếu tố được đánh giá cao nhất. Phát biểu “Thiếu biển chỉ dẫn làm giảm trải nghiệm của tôi tại chợ đêm” nhận được tỷ lệ đồng ý khoảng 64,7%, thấp nhất trong số 17 phát biểu khảo sát. Có 19,5% lựa chọn trung lập và gần 15,8% không đồng ý với ý kiến này. Điều này gợi ý rằng biển báo, chỉ dẫn thông tin tuy quan trọng nhưng không phải ưu tiên hàng đầu đối với một bộ phận khách tham quan. Một số du khách vẫn có thể hài lòng khi khám phá chợ đêm dựa vào trải nghiệm cá nhân, hoặc cho rằng việc sắp xếp gian hàng hợp lý đã đủ đáp ứng nhu cầu di chuyển. Mặc dù vậy, đa số (gần 2/3) vẫn thừa nhận thiếu biển chỉ dẫn rõ ràng sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến trải nghiệm, ám chỉ nhu cầu cải thiện hệ thống biển bảng thông tin trong chợ đêm (ví dụ: sơ đồ gian hàng, lối đi, lối thoát hiểm, v.v.).

Sản phẩm địa phương và trải nghiệm văn hóa

Yếu tố ẩm thực và hàng hóa đặc trưng được khách tham quan đánh giá rất cao trong việc tạo sức hút cho chợ đêm. Có tới 80,8% người đồng ý rằng sự đa dạng các món ăn đường phố địa phương làm chợ đêm trở nên hấp dẫn hơn. Đây là tỷ lệ đồng ý thuộc nhóm cao nhất trong khảo sát (điểm trung bình Likert ~4,10/5). Rõ ràng, ẩm thực đường phố đa dạng và độc đáo chính là yếu tố then chốt thu hút khách du lịch đến với không gian chợ đêm. Ẩm thực mang bản sắc địa phương và bầu không khí chân thực được cảm nhận đều có thể khơi dậy cảm xúc hoài niệm, từ đó nâng cao thái độ đối với hình ảnh điểm đến, do đó thu hút khách du lịch quay trở lại thành phố (Li et al., 2021). Đây là một kết quả phù hợp với thực tiễn các chợ đêm nổi tiếng ở Đài Loan, Thái Lan… nơi ẩm thực đường phố đặc sắc đóng vai trò điểm nhấn chủ đạo (Suvittawat, 2024).

Tương tự, 67,9% người bày tỏ hứng thú với các gian hàng bán đồ thủ công mỹ nghệ địa phương. Mặc dù tỷ lệ này không cao bằng ẩm thực, nhưng cũng cho thấy đa số du khách trân trọng các sản phẩm thủ công độc đáo và xem đây là trải nghiệm văn hóa nên có tại chợ đêm (chỉ khoảng 13% không quan tâm đến mặt hàng này). Một số ý kiến trung lập (18,8%) có thể xuất phát từ sự ưu tiên dành cho trải nghiệm ẩm thực hoặc từ đánh giá chưa cao về chất lượng và mẫu mã hiện tại của hàng thủ công.

Bên cạnh hàng hóa, hoạt động văn hóa giải trí cũng được nhiều người kỳ vọng tích hợp trong chợ đêm. Có 72,9% người đồng ý rằng họ mong đợi có các hoạt động văn hóa (biểu diễn nghệ thuật, trò chơi) tại chợ đêm, chỉ khoảng 12,9% không đồng tình. Điều này cho thấy nhu cầu khá cao đối với các trải nghiệm giải trí bên cạnh mua sắm và ăn uống. Khách du lịch ngày càng muốn “vừa ăn, vừa xem”, hòa mình vào không khí lễ hội, sôi động vào ban đêm thay vì chỉ đi dạo mua sắm đơn thuần. Việc tổ chức các chương trình ca nhạc đường phố, múa dân gian, trò chơi trúng thưởng… có thể tăng mức độ hài lòng và thời gian lưu lại của du khách tại chợ đêm. Khuyến nghị này cũng phù hợp với đề xuất từ các nghiên cứu gần đây rằng cần tăng cường dịch vụ giải trí ban đêm để nâng cao trải nghiệm du khách. Nhìn sang trường hợp Quảng Ngãi – một điểm đến mới nổi – giới chức địa phương cũng đang chú trọng tạo không gian cảnh quan đêm và khu ẩm thực, mua sắm cho du khách, nhưng vẫn được khuyến nghị bổ sung thêm hoạt động giải trí nhằm nâng cao tính cạnh tranh (Nguyen & Tran, 2024). Do đó, TP. Hồ Chí Minh nên cân nhắc đầu tư hoạt náo văn hóa tại các chợ đêm (như khu biểu diễn nghệ thuật, chiếu phim ngoài trời, trò chơi dân gian tương tác…) nhằm thỏa mãn mong đợi của phần lớn khách tham quan.

Cơ sở vật chất và an ninh

Kết quả khảo sát nhấn mạnh tầm quan trọng đặc biệt của yếu tố an ninh và vệ sinh trong trải nghiệm chợ đêm. 80,1% người tham gia cho biết họ cảm thấy an tâm khi chợ đêm có nhân viên bảo vệ và camera giám sát. Chỉ khoảng 11,8% không đồng ý với điều này. Rõ ràng, an ninh trật tự là mối quan tâm lớn của khách du lịch khi đến các khu vực đông người vào ban đêm. Sự hiện diện của lực lượng bảo vệ, công an và hệ thống camera giúp tạo cảm giác an toàn, phòng ngừa trộm cắp, lừa đảo – đây là điều kiện tiên quyết để du khách thoải mái thưởng thức các hoạt động vui chơi về đêm. Kết quả này phù hợp với khuyến nghị của chính quyền và chuyên gia rằng các chợ đêm cần đảm bảo an ninh, trật tự và an toàn giao thông tốt thì mới thu hút được đông đảo người dân và du khách (Tuoi Tre News, 2024). Trong nghiên cứu tại Đà Nẵng, yếu tố pháp lý và an ninh cũng được xếp vào nhóm quan trọng hàng đầu quyết định thành công của kinh tế đêm (Le và cộng sự, 2023).

Song song với an ninh, vệ sinh môi trường và tiện ích công cộng là những yếu tố then chốt khác ảnh hưởng đến sự hài lòng của khách. Có 78,5% người đánh giá cao việc chợ đêm có nhà vệ sinh công cộng sạch sẽ, và chỉ khoảng 7,9% trung lập, 13,6% không đồng ý. Điều này khẳng định nhu cầu bức thiết về vệ sinh tại các khu chợ đêm - một trong những hạn chế cố hữu hiện nay, khi nhiều khu vực vẫn thiếu nhà vệ sinh đạt chuẩn, tình trạng rác thải tồn đọng ảnh hưởng tiêu cực đến trải nghiệm du khách (Tuoi Tre News, 2024).

Tương tự, 78,5% người cảm thấy thoải mái hơn nếu chợ đêm có không gian rộng rãi và ánh sáng tốt. Không gian lối đi thông thoáng, bố trí gian hàng hợp lý, ánh sáng đầy đủ giúp trải nghiệm tham quan dễ chịu và an toàn hơn, nhất là đối với gia đình có trẻ nhỏ hoặc du khách lớn tuổi. Điều này cũng đồng nghĩa ban tổ chức chợ đêm cần chú ý tối ưu hóa quy hoạch không gian và đầu tư hệ thống chiếu sáng hiệu quả, vừa tạo không khí sôi động vừa bảo đảm an toàn cho du khách, đặc biệt tại các lối đi và khu vực công cộng.

Nhìn chung, cơ sở vật chất và hạ tầng dịch vụ càng được đảm bảo (an ninh, vệ sinh, ánh sáng, không gian, bãi đỗ xe, biển báo…) thì sức hấp dẫn của chợ đêm càng cao. Những phát hiện này nhất quán với ý kiến chuyên gia địa phương: nhiều chợ đêm TP. Hồ Chí Minh hiện tại còn thiếu các điều kiện cơ bản về vệ sinh, an toàn, hạ tầng, do đó việc đầu tư nâng cấp những yếu tố “thiết yếu” này sẽ quyết định tính bền vững của mô hình chợ đêm (Tuoi Tre News, 2024). Thực tế, nghiên cứu tại Đà Nẵng cũng chỉ ra hạ tầng và giao thông là một trong những yếu tố quan trọng top đầu ảnh hưởng đến phát triển kinh tế đêm (Le et al., 2023). Do vậy, để khai thác hết tiềm năng chợ đêm, TP. Hồ Chí Minh cần ưu tiên cải thiện các điều kiện hạ tầng cơ bản, qua đó tạo nền tảng cho trải nghiệm du khách trọn vẹn hơn.

Giá cả và phương thức thanh toán

Yếu tố giá cả minh bạch và tiện lợi thanh toán là một chủ đề được quan tâm đặc biệt trong khảo sát. Niêm yết giá rõ ràng cho mọi sản phẩm được coi là điều hiển nhiên mà khách kỳ vọng khi đi chợ đêm - với 80,8% người đồng ý với phát biểu này (điểm trung bình 4,13/5, cao nhất trong các mục khảo sát). Rõ ràng, tính minh bạch về giá vừa giúp du khách an tâm mua sắm, vừa hạn chế tình trạng bán giá quá cao so với giá thực, gây mất thiện cảm cho điểm đến du lịch. Việc công khai giá cả (niêm yết trên bảng giá hoặc tem nhãn sản phẩm) cũng tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các tiểu thương, nâng cao uy tín cho chợ đêm. Đây là yếu tố quan trọng để xây dựng hình ảnh điểm mua sắm đáng tin cậy, được du khách đánh giá cao. Thực tế, các chuyên gia cũng khuyến cáo chợ đêm TP. Hồ Chí Minh cần định giá hợp lý và minh bạch để thu hút khách quay lại, bởi giá cả dịch vụ là một trong năm yếu tố then chốt ảnh hưởng đến phát triển kinh tế đêm (Le và cộng sự, 2023).

Mặc dù du khách muốn giá rẻ, nhưng chất lượng sản phẩm cũng là điều họ quan tâm và sẵn lòng chi trả thêm nếu xứng đáng. Có 64,7% người tham gia khẳng định họ sẵn lòng trả nhiều tiền hơn nếu sản phẩm chất lượng cao và đáng tin cậy, trong khi 20,4% giữ quan điểm trung lập và 14,9% không sẵn lòng trả thêm. Điều này cho thấy đại đa số (khoảng 2/3) du khách hiểu rằng “tiền nào của nấy” và sẵn sàng chi trả thêm để nhận được sản phẩm/dịch vụ tốt. Tuy nhiên, cũng có một tỷ lệ không nhỏ (khoảng 1/3) khách không chắc chắn hoặc không đồng ý trả thêm, hàm ý rằng tính nhạy cảm về giá vẫn hiện hữu. Một bộ phận khách du lịch (đặc biệt là giới trẻ hoặc người thu nhập trung bình) có thể ưu tiên giá rẻ hơn so với sản phẩm có chất lượng vượt trội. Do đó, ban quản lý chợ đêm nên cân bằng giữa nâng cao chất lượng và kiểm soát giá thành, có thể theo hướng phân khúc đa dạng sản phẩm để đáp ứng cả khách hàng nhạy cảm về giá lẫn khách hàng chuộng chất lượng.

Về phương thức thanh toán, xu hướng không dùng tiền mặt cũng thể hiện rõ trong kết quả khảo sát. 78,3% người cho biết họ thích thanh toán bằng ví điện tử hoặc thẻ khi mua hàng tại chợ đêm. Chỉ khoảng 12,7% không ủng hộ hình thức này. Kết quả này phản ánh sự phổ biến ngày càng tăng của thanh toán điện tử trong đời sống, đặc biệt khi có nhiều du khách nước ngoài và thế hệ trẻ trong mẫu khảo sát. Việc chợ đêm chấp nhận các phương thức thanh toán số (như QR Pay, ví Momo, ZaloPay, thẻ tín dụng…) sẽ tạo thuận tiện và cảm giác hiện đại cho khách, đồng thời giúp giảm rủi ro mang tiền mặt. Đây gần như là yêu cầu tất yếu nếu muốn nâng cấp chợ đêm theo hướng văn minh, chuyên nghiệp hơn. Ngoài ra, thanh toán điện tử còn giúp minh bạch doanh thu và thuận tiện cho quản lý. Do đó, ban quản lý chợ đêm TP. Hồ Chí Minh cần khuyến khích và hỗ trợ các tiểu thương trang bị phương thức thanh toán hiện đại, nhất là tại các khu thu hút nhiều khách du lịch quốc tế.

Thông tin và tiện ích kỹ thuật số

Trong thời đại công nghệ số, việc cung cấp thông tin trực tuyến về chợ đêm cũng là một yếu tố đáng chú ý trong khảo sát. Có 67,2% người đồng ý rằng họ muốn có ứng dụng di động hoặc website cung cấp thông tin, sự kiện và bản đồ chợ đêm. Khoảng 19,2% tỏ ra trung lập và 13,6% không thấy cần thiết. Điều này cho thấy đa số khách du lịch đánh giá cao tiện ích có được thông tin số về chợ đêm, mặc dù mức độ đồng tình không cao bằng các yếu tố khác như ẩm thực, an ninh. Việc phát triển ứng dụng di động/website chính thức cho chợ đêm có thể phục vụ nhóm du khách trẻ, khách nước ngoài – những người quen tra cứu thông tin trên smartphone. Ứng dụng có thể cung cấp bản đồ gian hàng, thực đơn món ăn, lịch biểu diễn, ưu đãi… giúp du khách lên kế hoạch trải nghiệm hiệu quả hơn. Mặt khác, một tỷ lệ khá lớn khách trung lập hoặc không quan tâm có thể do thói quen khám phá truyền thống hoặc ngại cài đặt ứng dụng mới. Dù sao, trong bối cảnh du lịch thông minh, việc có kênh thông tin số chính thức vẫn là hướng đi cần thiết để quảng bá chợ đêm chuyên nghiệp hơn, đồng thời hỗ trợ công tác truyền thông, marketing tới đúng đối tượng khách mục tiêu.

Thiện chí quảng bá và ủng hộ phát triển chợ đêm

Nhóm câu hỏi cuối khảo sát đo lường mức độ sẵn sàng giới thiệu và ủng hộ mô hình chợ đêm của người tham gia. Kết quả rất tích cực: 81,0% người cho biết họ sẽ giới thiệu chợ đêm cho người khác nếu bản thân có trải nghiệm tốt. Chỉ khoảng 10,6% không đồng ý với ý định giới thiệu này. Điều đó nhấn mạnh vai trò quan trọng của chất lượng trải nghiệm: nếu du khách hài lòng, họ chính là kênh quảng bá hiệu quả nhất cho chợ đêm, thông qua truyền miệng và đánh giá tích cực. Phát hiện này cũng phù hợp với nghiên cứu của Liu và cộng sự (2021) khi chỉ ra rằng sự hài lòng của khách là yếu tố then chốt quyết định hành vi trung thành như giới thiệu, quay lại địa điểm du lịch. Nói cách khác, nâng cao trải nghiệm sẽ dẫn đến tăng cường quảng bá tự nhiên và thu hút du khách mới đến chợ đêm.

Đặc biệt, người dân và du khách tỏ ra hết sức ủng hộ việc phát triển chợ đêm tại TP. Hồ Chí Minh để phục vụ du lịch. Tỷ lệ đồng ý với phát biểu này cao nhất khảo sát, đạt 81,4% (trong đó 49,3% hoàn toàn đồng ý), cho thấy sự đồng thuận mạnh mẽ rằng chợ đêm là hướng đi đúng để phát triển du lịch thành phố. Bên cạnh đó, 81,0% người tham gia bày tỏ hy vọng TP. Hồ Chí Minh sẽ có thêm nhiều chợ đêm mang đậm bản sắc văn hóa. Rõ ràng, cả cộng đồng cư dân lẫn du khách đều mong muốn thành phố xây dựng những sản phẩm du lịch đêm phong phú, giàu tính văn hóa nhằm nâng cao sức hút cho điểm đến. Điều này phù hợp với định hướng của chính quyền thành phố khi coi mô hình chợ đêm và phố đêm là đòn bẩy phát triển kinh tế, văn hóa địa phương và tăng nguồn thu ngân sách (Tuoi Tre News, 2024). Tuy nhiên, để hiện thực hóa kỳ vọng này, thành phố cần chú trọng lập kế hoạch bài bản và huy động sự tham gia của doanh nghiệp vào vận hành chợ đêm - qua đó đảm bảo các chợ đêm được đầu tư chuyên nghiệp, hoạt động ổn định lâu dài.

Hình 1 trình bày mức độ tán thành của người trả lời đối với từng khía cạnh đã khảo sát. Dễ dàng nhận thấy hầu hết các yếu tố đề xuất đều nhận được sự ủng hộ rất cao (trên 65%) - đặc biệt là những yếu tố về tiện ích cơ bản (như giá cả rõ ràng, vệ sinh, an ninh) và trải nghiệm cốt lõi (như ẩm thực địa phương, không gian văn hóa). Niêm yết giá là yếu tố được đồng tình nhiều nhất, cùng với phát triển chợ đêm phục vụ du lịch và bản sắc văn hóa, cho thấy du khách vừa muốn trải nghiệm độc đáo, vừa mong môi trường mua sắm minh bạch, đáng tin cậy. Ngược lại, yếu tố có tỷ lệ đồng ý thấp nhất là biển chỉ dẫn (khoảng 65%); tuy vậy đây vẫn là đa số, chỉ là mức độ ưu tiên thấp hơn so với các yếu tố khác. Biểu đồ này giúp trực quan hóa bức tranh tổng quan: nhìn chung du khách đều đánh giá cao việc cải thiện mọi mặt của chợ đêm, qua đó khẳng định tiềm năng phát triển mạnh mẽ của mô hình này tại TP. Hồ Chí Minh.

Hình: Mức độ tán thành của đối tượng khảo sát

Nguồn: Kết quả khảo sát của tác giả

Từ phân tích điểm trung bình của các phát biểu ở Hình 2 của nghiên cứu này, chúng ta có thể thấy rằng niêm yết giá rõ ràng có điểm trung bình cao nhất là 4,13. Đây là yếu tố quan trọng nhất trong nhận thức của người khảo sát. Khách hàng mong muốn sự minh bạch về giá cả khi tham quan và mua sắm tại chợ đêm - một vấn đề thiết yếu để xây dựng lòng tin và phòng tránh hiện tượng bán giá quá cao so với thực tế. Điểm trung bình 4,11 dành cho yếu tố nhà vệ sinh công cộng sạch sẽ phản ánh nhu cầu cơ bản về vệ sinh môi trường - một chỉ số nhạy cảm ảnh hưởng trực tiếp đến sự thoải mái và mức độ hài lòng của khách du lịch. Đa dạng món ăn cũng là một yếu tố đáng quan tâm khi có điểm trung bình 4,10. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của ẩm thực đường phố trong mô hình chợ đêm – yếu tố nổi bật thúc đẩy khách ghé thăm. Không có tiêu chí nào bị phản đối bởi đa số - điểm trung bình thấp nhất là 3,72 đối với phát biểu thiếu biển chỉ dẫn làm giảm trải nghiệm chợ đêm. Những con số này cho thấy hầu hết các khía cạnh được đề xuất đều nhận được sự hưởng ứng tích cực từ cộng đồng và du khách. Kết quả định lượng này là minh chứng cụ thể cho tiềm năng phát triển chợ đêm ở TP. Hồ Chí Minh: nếu thành phố tập trung cải thiện các yếu tố mà khách hàng mong muốn, chợ đêm hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm du lịch hút khách và thành công trong tương lai.

Hình 2: Kết quả đánh giá về tiềm năng phát triển chợ đêm ở TP. Hồ Chí Minh

Nguồn: Kết quả khảo sát của tác giả

Dữ liệu được thu thập từ khảo sát 442 người tham gia, sử dụng thang đo Likert 5 mức độ cho 16 phát biểu liên quan đến vị trí, ẩm thực, sản phẩm, cơ sở vật chất, an ninh, giá cả, tiện ích số và hành vi ủng hộ. Kết quả phân tích mô tả cho thấy đa số người khảo sát đồng thuận cao với các đề xuất cải thiện chợ đêm: 8/16 phát biểu đạt điểm trung bình ≥ 4.00, cao nhất là "niêm yết giá rõ ràng" (4.13), "có nhà vệ sinh công cộng sạch sẽ" (4.11) và "đa dạng món ăn địa phương" (4.10). Bên cạnh đó, mức độ thiện chí quảng bá và ủng hộ phát triển chợ đêm phục vụ du lịch cũng rất cao (đều ≥ 4.09). Những phát hiện này chỉ ra rằng chợ đêm tại TP. Hồ Chí Minh có tiềm năng phát triển mạnh mẽ nếu được cải thiện theo hướng chú trọng chất lượng trải nghiệm, hạ tầng tiện ích, tính minh bạch và bản sắc văn hóa.

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

Khảo sát về tiềm năng phát triển chợ đêm tại TP. Hồ Chí Minh đã thu được những kết quả rất khả quan, đại đa số ủng hộ việc phát triển chợ đêm và mong muốn chợ đêm cải thiện trên nhiều phương diện. Các yếu tố cốt lõi như món ăn đường phố đa dạng, không gian văn hóa, an ninh, vệ sinh, giá cả minh bạch được khách du lịch đánh giá đặc biệt cao. Những phát hiện này phản ánh đúng những vấn đề và giải pháp mà các chuyên gia đã chỉ ra về mô hình chợ đêm hiện nay tại TP. Hồ Chí Minh - đó là cần nâng tầm trải nghiệm du khách thông qua đảm bảo an toàn, vệ sinh, tạo nét độc đáo và thuận tiện (Tuoi Tre News, 2024).

Dựa trên kết quả nghiên cứu, chúng tôi đề xuất một số khuyến nghị nhằm thu hút khách du lịch và phát huy tiềm năng chợ đêm tại TP. Hồ Chí Minh:

Đa dạng hóa sản phẩm và trải nghiệm: Tăng cường các gian hàng ẩm thực đặc sắc mang hương vị địa phương, phát triển khu thủ công mỹ nghệ, đồ lưu niệm chất lượng cao. Bên cạnh đó, tổ chức thêm hoạt động văn hóa, nghệ thuật đường phố (ca nhạc, múa, trò chơi dân gian) để tạo không khí lễ hội, đáp ứng nhu cầu trải nghiệm giải trí của du khách (Nguyen & Tran, 2024). Mục tiêu là biến chợ đêm thành điểm đến văn hóa chứ không chỉ nơi mua sắm đơn thuần, qua đó tăng sức cạnh tranh và sự độc đáo cho chợ đêm TP. Hồ Chí Minh.

Cải thiện cơ sở hạ tầng và tiện ích: Đảm bảo an ninh trật tự bằng cách bố trí đầy đủ bảo vệ, camera; phối hợp với chính quyền địa phương duy trì trật tự, an toàn giao thông quanh khu vực chợ (Tuoi Tre News, 2024). Đầu tư vệ sinh môi trường: lắp đặt đủ nhà vệ sinh công cộng đạt chuẩn, có đội ngũ giữ gìn sạch sẽ; thu gom rác thường xuyên. Quy hoạch mặt bằng thông thoáng, có bãi đỗ xe thuận tiện, lắp đặt hệ thống chiếu sáng đầy đủ và biển chỉ dẫn rõ ràng. Những hạng mục hạ tầng thiết yếu này cần được ưu tiên hàng đầu, vì nghiên cứu cho thấy chúng là nền tảng quyết định sự hài lòng và khả năng thu hút khách của chợ đêm (Tuoi Tre News, 2024; Le et al., 2023).

Minh bạch giá cả và nâng cao chất lượng: Xây dựng quy chế niêm yết giá bắt buộc cho tất cả gian hàng, đồng thời giám sát chống nâng giá, bán giá quá cao so với thực tế cho du khách. Mức giá nên được quy định hợp lý, tương xứng với giá trị sản phẩm để vừa hấp dẫn khách phổ thông vừa có phân khúc cao cấp cho khách sẵn sàng chi trả. Khuyến khích tiểu thương nâng cao chất lượng và nguồn gốc hàng hóa, nhấn mạnh yếu tố đáng tin cậy để khách cảm thấy xứng đáng khi chi tiêu (Le và cộng sự, 2023). Giá cả minh bạch và sản phẩm chất lượng sẽ giúp chợ đêm tạo dựng thương hiệu uy tín, tăng tỷ lệ khách quay lại và giới thiệu cho người khác.

Ứng dụng công nghệ và truyền thông số: Phát triển website/ứng dụng di động chính thức cho mỗi chợ đêm (hoặc cho toàn bộ hệ thống chợ đêm TP. Hồ Chí Minh) cung cấp thông tin về vị trí, gian hàng, ẩm thực, lịch sự kiện, đánh giá khách hàng... Điều này giúp du khách dễ dàng tiếp cận thông tin, lập kế hoạch tham quan và chia sẻ trải nghiệm. Đồng thời, triển khai các phương thức thanh toán điện tử tại chợ đêm: khuyến khích tiểu thương sử dụng máy POS, mã QR để nhận thanh toán qua thẻ và ví điện tử. Thanh toán không tiền mặt không chỉ thuận tiện cho khách (đặc biệt khách quốc tế) mà còn góp phần minh bạch hóa doanh thu và hiện đại hóa hình ảnh chợ đêm.

Quản lý chuyên nghiệp và quảng bá hình ảnh: Thành lập ban quản lý chợ đêm với sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân có kinh nghiệm trong lĩnh vực tổ chức sự kiện, bán lẻ… nhằm vận hành chợ đêm một cách chuyên nghiệp, duy trì chất lượng dịch vụ ổn định (Tuoi Tre News, 2024). Song song đó, tăng cường quảng bá chợ đêm qua các kênh truyền thông du lịch, liên kết với các công ty lữ hành để đưa chợ đêm vào lịch trình tour. Tổ chức các sự kiện đặc biệt (lễ hội ẩm thực, hội chợ theo chủ đề…) định kỳ để giữ chân người dân địa phương và thu hút du khách quay lại nhiều lần.

Nhìn chung, kết quả nghiên cứu cho thấy tiềm năng phát triển mạnh mẽ của chợ đêm tại TP. Hồ Chí Minh nếu biết cách khai thác đúng hướng. Người dân và du khách đều hào hứng ủng hộ mô hình này và đặt nhiều kỳ vọng vào việc cải thiện trải nghiệm chợ đêm. Những dữ liệu thu được là cơ sở khoa học giúp chính quyền thành phố và các đơn vị liên quan định hình chiến lược phát triển chợ đêm trong thời gian tới. Việc tập trung vào những yếu tố mà khách hàng coi trọng, từ sản phẩm – dịch vụ đến hạ tầng - quản lý, sẽ quyết định sự thành công của chợ đêm như một sản phẩm du lịch đặc trưng của TP. Hồ Chí Minh. Nếu thực hiện tốt các khuyến nghị nêu trên, chợ đêm TP. Hồ Chí Minh hoàn toàn có thể trở thành điểm nhấn về đêm thu hút đông đảo du khách, góp phần nâng cao sức cạnh tranh của du lịch TP. Hồ Chí Minh trong khu vực.

Tài liệu tham khảo

1. Bùi, N. X. (2023). Factors affecting night economy development in Ho Chi Minh City. Science & Technology Development Journal: Economics-Law & Management, 7(2), 4295-4306, http://stdjelm.scienceandtechnology.com.vn/index.php/stdjelm/article/view/1203

2. Davis, F. D. (1989). Perceived usefulness, perceived ease of use, and user acceptance of information technology. MIS Quarterly, 13(3), 319-340, https://doi.org/10.2307/249008

3. Le, T. A., Anh, V. P. G., Huyen, T. N. T., & Ha, N. M. Q. (2023). Factors affecting night economy development: A case study in Da Nang City, Vietnam. GeoJournal of Tourism and Geosites, 50(4), 1373-1381, https://doi.org/10.30892/gtg.50418-1136

4. Liu, C.-H. S., Chou, S.-F., & Lin, J.-Y. (2021). Implementation and evaluation of tourism industry: Evidentiary case study of night market development in Taiwan. Evaluation and Program Planning, 89, 101961, https://doi.org/10.1016/j.evalprogplan.2021.101961

5. Hung, H.-K., & Wu, C.-C. (2020). Impact of night markets on residents’ quality of life. Social Behavior and Personality: An International Journal, 48(8), e8316, https://doi.org/10.2224/sbp.8316

6. Nguyen, V. H. T., & Tran, T. (2024). Comparative analysis of night tourism in coastal cities: An IPA model analysis of mature and emerging destinations in Vietnam. Journal of Infrastructure, Policy and Development, 8(15), 8769, https://doi.org/10.24294/jipd8769

7. Oliver, R. L. (1980). A cognitive model of the antecedents and consequences of satisfaction decisions. Journal of Marketing Research, 17(4), 460-469. https://doi.org/10.2307/3150499

8. Parasuraman, A., Zeithaml, V. A., & Berry, L. L. (1988). SERVQUAL: A multiple-item scale for measuring consumer perceptions of service quality, Journal of Retailing, 64(1), 12-40.

9. Suvittawat, A. (2024). Exploring customer experience drivers in night markets: Examining the roles of product preference, service quality, and facility accessibility. Tourism and Hospitality, 5(4), 1477-1492. https://doi.org/10.3390/tourhosp5040082

10. Tuoi Tre News (2024). Night markets in Ho Chi Minh City grow deserted, https://tuoitrenews.vn