Nguyễn Thùy Linh
Khoa Kế toán Kiểm toán, Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp
Email: ntlinh.kt@uneti.edu.vn
Tóm tắt
Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và tiến trình chuyển đổi số, nghề kế toán chịu tác động mạnh mẽ từ các công nghệ mới như dữ liệu lớn, chuỗi khối, trí tuệ nhân tạo và tự động hóa quy trình bằng robot. Vai trò của kế toán viên đang chuyển dịch từ ghi chép truyền thống sang phân tích dữ liệu, tư vấn quản trị và hỗ trợ ra quyết định chiến lược. Nghiên cứu phân tích cơ sở lý luận và thực trạng đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng số cho kế toán viên tại Việt Nam, chỉ ra những hạn chế và thách thức. Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo và bồi dưỡng ở cấp độ vĩ mô, cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và cá nhân, nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập và lộ trình áp dụng Chuẩn mực Báo cáo tài chính quốc tế (IFRS).
Từ khoá: Kỹ năng số, kế toán viên, chuyển đổi số, Big Data, Blockchain
Summary
In the context of the Fourth Industrial Revolution and the ongoing process of digital transformation, the accounting profession is being profoundly impacted by emerging technologies such as Big Data, Blockchain, Artificial Intelligence (AI), and Robotic Process Automation. The role of accountants is shifting from traditional bookkeeping to data analysis, management consulting, and strategic decision-making support. This study analyzes the theoretical foundations and current practices of digital skill training and education for accountants in Viet Nam, identifying key limitations and challenges. Based on the findings, the study proposes solutions to enhance the quality of training and skill development at the macro level, within educational institutions, enterprises, and among individuals, in order to meet integration requirements and support the roadmap for adopting the International Financial Reporting Standards (IFRS).
Keywords: Digital skills, accountants, digital transformation, Big Data, Blockchain
ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính - kế toán diễn ra mạnh mẽ dưới sự tác động của trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), chuỗi khối (Blockchain) và tự động hóa quy trình bằng robot (RPA), làm thay đổi căn bản phương thức xử lý và trình bày thông tin tài chính. Vai trò kế toán viên cũng dịch chuyển từ ghi chép truyền thống sang phân tích dữ liệu, tư vấn quản trị và hỗ trợ ra quyết định chiến lược.
Tuy nhiên, tại Việt Nam, chương trình đào tạo kế toán chưa theo kịp yêu cầu đổi mới trong bối cảnh chuyển đổi số, mức độ tích hợp công nghệ số còn hạn chế; các khóa bồi dưỡng ngắn hạn chưa đáp ứng nhu cầu thực tiễn, dẫn đến khoảng cách giữa năng lực kế toán viên và yêu cầu của thị trường lao động. Do đó, nâng cao chất lượng đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng số cho kế toán viên là yêu cầu cấp thiết, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của nhân lực kế toán Việt Nam, đồng thời đáp ứng chuẩn mực quốc tế và tiến trình hội nhập kinh tế.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KỸ NĂNG SỐ CHO KẾ TOÁN VIÊN TRONG BỐI CẢNH CHUYỂN ĐỔI SỐ
Kỹ năng số của kế toán viên là khả năng ứng dụng công nghệ số vào toàn bộ quy trình kế toán - kiểm toán nhằm nâng cao hiệu quả xử lý, độ chính xác và tính minh bạch của thông tin tài chính. Kỹ năng số bao gồm nhiều thành phần:
Thứ nhất, sử dụng phần mềm kế toán và hệ thống ERP: giúp kế toán viên quản lý dữ liệu tập trung, tự động hóa quy trình kế toán và kết nối với các bộ phận khác trong doanh nghiệp.
Thứ hai, phân tích dữ liệu lớn: khai thác dữ liệu tài chính - phi tài chính để phát hiện gian lận, dự báo xu hướng và hỗ trợ ra quyết định quản trị.
Thứ ba, hiểu biết về công nghệ mới (Blockchain, AI, RPA): Blockchain giúp minh bạch hóa giao dịch; AI và RPA hỗ trợ tự động hóa nghiệp vụ, từ đó giảm sai sót thủ công và nâng cao năng suất.
Thứ tư, kỹ năng an ninh thông tin: đảm bảo an toàn dữ liệu kế toán - tài chính trước nguy cơ rò rỉ hoặc tấn công mạng.
Thứ năm, các nghiên cứu quốc tế từ các tổ chức như Liên đoàn Kế toán quốc tế (IFAC), Hiệp hội Kế toán công chứng Anh quốc (ACCA), Hiệp hội Kế toán công chứng Australia (CPA Australia) đều chỉ ra rằng, kỹ năng số không chỉ là một lựa chọn, mà là điều kiện bắt buộc để kế toán viên thích ứng và phát triển trong bối cảnh số hóa.
Như vậy, về mặt lý luận, kỹ năng số cho kế toán viên chính là sự kết hợp giữa kiến thức công nghệ - kỹ năng nghề nghiệp - tư duy phân tích, hình thành nên một lực lượng lao động vừa am hiểu chuyên môn, vừa thành thạo công nghệ, phù hợp với yêu cầu của nền kinh tế số.
THỰC TRẠNG ĐÀO TẠO VÀ BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG SỐ CHO KẾ TOÁN VIÊN TẠI VIỆT NAM
Trong các cơ sở đào tạo đại học
Chương trình đào tạo kế toán tại trường đại học hiện nay vẫn thiên về lý thuyết, nặng về chuẩn mực kế toán, kiểm toán và các học phần chuyên ngành truyền thống. Việc tích hợp các nội dung về công nghệ số như phần mềm kế toán, hệ thống ERP, phân tích dữ liệu lớn hay ứng dụng AI còn hạn chế. Hoạt động thực hành công nghệ chủ yếu dừng lại ở các phần mềm kế toán cơ bản, chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của thị trường lao động.
Trong các doanh nghiệp
Nhiều doanh nghiệp đã nhận thức được tầm quan trọng của kỹ năng số và có tổ chức các khóa đào tạo nội bộ. Tuy nhiên, các chương trình này thường mang tính rời rạc, chưa xây dựng thành hệ thống bài bản. Do hạn chế về chi phí và nguồn lực, việc đào tạo kỹ năng số cho kế toán viên trong doanh nghiệp thường chỉ dừng ở các nội dung cơ bản, thiếu sự cập nhật theo chuẩn quốc tế hoặc theo xu hướng công nghệ mới như Blockchain, RPA.
Vai trò của các hội nghề nghiệp
Các tổ chức nghề nghiệp như Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) hay Hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam (VAA) đã tổ chức nhiều chương trình tập huấn, bồi dưỡng cho hội viên. Tuy nhiên, quy mô các khóa học này còn nhỏ, chủ đề chưa phong phú và chưa bám sát hệ thống chuẩn kỹ năng số mà các tổ chức quốc tế như IFAC, ACCA hay CPA Australia đã ban hành. Điều này dẫn đến khoảng cách đáng kể giữa năng lực của kế toán viên Việt Nam so với chuẩn mực quốc tế.
Những thách thức đặt ra
Công tác đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng số cho kế toán viên ở Việt Nam hiện nay còn đối mặt với nhiều thách thức:
Thứ nhất, thiếu đội ngũ giảng viên, chuyên gia am hiểu đồng thời cả lĩnh vực kế toán và công nghệ số.
Thứ hai, chưa có bộ chuẩn kỹ năng số chính thức cho kế toán viên, dẫn đến tình trạng đào tạo thiếu định hướng.
Thứ ba, hạn chế về cơ sở vật chất, đặc biệt là hạ tầng công nghệ tại các cơ sở đào tạo và nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Những tồn tại trên cho thấy khoảng cách giữa yêu cầu của thị trường lao động trong bối cảnh chuyển đổi số và năng lực đào tạo - bồi dưỡng hiện tại. Đây chính là vấn đề cần được giải quyết thông qua đổi mới chương trình đào tạo, tăng cường hợp tác giữa trường đại học, doanh nghiệp và các hội nghề nghiệp nhằm nâng cao năng lực số cho đội ngũ kế toán viên Việt Nam.
GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO VÀ BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG SỐ CHO KẾ TOÁN VIÊN
Để đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán - kiểm toán, việc nâng cao chất lượng đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng số cần được triển khai đồng bộ ở nhiều cấp độ:
Ở tầm vĩ mô
Xây dựng chuẩn kỹ năng số cho kế toán viên: Bộ Tài chính cần phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các hiệp hội nghề nghiệp ban hành bộ chuẩn kỹ năng số chính thức, làm căn cứ định hướng cho hoạt động đào tạo và đánh giá năng lực.
Chính sách hỗ trợ và tài chính: Hoàn thiện cơ chế, chính sách, đồng thời hình thành quỹ hỗ trợ nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong đào tạo kế toán; khuyến khích đầu tư cơ sở hạ tầng, trang thiết bị phục vụ giảng dạy và học tập.
Ở cấp độ nhà trường
Cập nhật chương trình đào tạo: Các trường đại học cần đổi mới chương trình kế toán theo hướng tích hợp công nghệ số, bao gồm các học phần về hệ thống ERP, phân tích dữ liệu, mô phỏng thực tế, AI và Blockchain trong kế toán.
Hợp tác với doanh nghiệp và hiệp hội nghề nghiệp: Thiết lập cơ chế hợp tác để đồng thiết kế môn học, cập nhật yêu cầu thực tiễn và tạo điều kiện cho sinh viên thực hành trên các phần mềm, tình huống nghiệp vụ gắn với thực tế.
Ở cấp độ doanh nghiệp
Xây dựng chương trình đào tạo nội bộ: Doanh nghiệp cần tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về phần mềm kế toán, an ninh mạng, phân tích dữ liệu lớn, RPA…, nhằm trang bị kỹ năng phù hợp cho nhân viên.
Khuyến khích tham gia chứng chỉ quốc tế: Hỗ trợ kế toán viên tiếp cận và tham gia các chứng chỉ nghề nghiệp quốc tế có nội dung về kỹ năng số, như ACCA, CPA Australia hoặc các chứng chỉ chuyên biệt về phân tích dữ liệu và công nghệ tài chính.
Ở cấp độ cá nhân kế toán viên
Tự học và bồi dưỡng liên tục: Kế toán viên cần chủ động học tập qua các nền tảng trực tuyến (Coursera, edX, ACCA Digital…), cập nhật kiến thức mới về công nghệ số trong kế toán.
Phát triển tư duy số và kỹ năng mềm: Bên cạnh kỹ năng công nghệ, cần chú trọng bồi dưỡng tư duy số, kỹ năng phân tích, quản trị rủi ro và bảo mật dữ liệu để thích ứng tốt hơn với yêu cầu nghề nghiệp trong kỷ nguyên số.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập kế toán quốc tế, đặc biệt là lộ trình áp dụng Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) tại Việt Nam, việc nâng cao chất lượng đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng số cho kế toán viên là yêu cầu tất yếu. Để đạt được mục tiêu này, cần một chiến lược tổng thể và đồng bộ với sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp - hiệp hội nghề nghiệp. Trong đó, xây dựng bộ chuẩn kỹ năng số cho kế toán viên Việt Nam là nhiệm vụ trọng tâm, đóng vai trò nền tảng để định hướng đào tạo, bồi dưỡng, đồng thời tạo cơ sở cho việc đánh giá và công nhận năng lực của đội ngũ kế toán trong thời kỳ hội nhập.
Tài liệu tham khảo:
1. ACCA (2020). Future Ready: Accountancy Careers in the 2020s. Association of Chartered Certified Accountants.
2. IFAC (2021). The Accountancy Profession-Playing a Positive Role in Achieving the SDGs. International Federation of Accountants.
3. Lê Thị Thu Hằng (2022). Kỹ năng số cho kế toán viên trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0. Tạp chí Tài chính, số 4/2022.
4. Nguyễn Thị Mai & Phạm Đức Anh (2020). Ứng dụng công nghệ số trong kế toán: Thách thức và cơ hội cho nhân lực kế toán Việt Nam. Tạp chí Kế toán & Kiểm toán, số 10/2020.
5. Trần Thị Song Minh & Nguyễn Văn Hiền (2021). Chuyển đổi số trong đào tạo kế toán ở Việt Nam: Thực trạng và giải pháp. Tạp chí Kinh tế & Phát triển, số 287, tr. 45-53.
6. VACPA (2023). Báo cáo thường niên Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam.
| Ngày nhận bài: 9/10/2025; Ngày hoàn thiện biên tập: 10/10/2025; Ngày duyệt đăng: 14/10/2025 |
