Kinh nghiệm quản lý nhân lực báo chí địa phương của một số quốc gia và hàm ý cho Việt Nam

ThS. Đào Thanh Hoàn

Báo Kinh tế và Đô thị

Email: thanhhoandao1976@gmai.com

Tóm tắt:

Bài viết khái quát thực tiễn quản lý nhà nước đối với nhân lực báo chí địa phương tại các nước: Anh, Đức, Pháp, Mỹ, Australia, Nhật Bản và Trung Quốc. Đây là những quốc gia có nền báo chí phát triển và quản lý nhân lực báo chí địa phương hiệu quả. Việc nghiên cứu kinh nghiệm của các nước có nền báo chí hiện đại có ý nghĩa quan trọng trong hoạt động quản lý, giám sát và xây dựng cơ chế, chính sách cho phát triển nhân lực báo chí địa phương ở Việt Nam.

Từ khóa: Nguồn nhân lực; báo chí địa phương; kinh nghiệm; quản lý nhà nước về báo chí

Summary:

The article provides an overview of state management practices for human resources in local journalism across countries, including the United Kingdom, Germany, France, the United States, Australia, Japan, and China. These countries are recognized for their advanced journalism sectors and effective management of local media personnel. Studying the experiences of countries with advanced journalism systems holds significant importance for the management, supervision, and development of mechanisms and policies aimed at strengthening human resources in local journalism in Viet Nam.

Keywords: Human resources; local journalism; international experiences; state management of journalism

ĐẶT VẤN ĐỀ

Quản lý nhân lực báo chí địa phương đang trở thành một trong những trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển truyền thông ở nhiều quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và tái cấu trúc hệ thống báo chí. Tại các quốc gia: Anh, Đức, Pháp, Mỹ, Australia, Nhật Bản, Trung Quốc, mô hình quản lý nhân lực báo chí địa phương thường gắn với phân quyền truyền thông, tự chủ tài chính và đầu tư mạnh vào đào tạo, bồi dưỡng năng lực đội ngũ làm báo tại địa phương. Hệ thống báo chí ở các nước này chú trọng phát triển nhân sự đa nhiệm, linh hoạt, vừa có kỹ năng viết báo, vừa thành thạo các công cụ số, phân tích dữ liệu và quản trị nội dung đa nền tảng.

Ở Việt Nam, trong quá trình thực hiện Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí đến năm 2025, việc quản lý và phát triển nhân lực báo chí địa phương đã được đặt ra như một yêu cầu cấp thiết. Từ thực tiễn các quốc gia, một số kinh nghiệm có thể rút ra gồm: Đẩy mạnh đào tạo tại chỗ kết hợp với luân chuyển, tập huấn theo chuyên đề; tăng cường ứng dụng công nghệ trong tác nghiệp và quản lý nhân sự; tạo cơ chế phối hợp giữa Trung ương và địa phương trong đào tạo và điều phối nhân lực báo chí.

Đồng thời, Việt Nam cần thiết kế chính sách đãi ngộ đặc thù để thu hút, giữ chân nhân lực báo chí trẻ, giỏi nghề tại địa phương, từ đó nâng cao chất lượng thông tin cơ sở và góp phần phát triển báo chí cách mạng trong thời kỳ mới.

MỤC TIÊU QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI NHÂN LỰC BÁO CHÍ ĐỊA PHƯƠNG

Quản lý nhân lực báo chí địa phương là hoạt động quản lý của Nhà nước thông qua hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật và kiểm tra, giám sát các hoạt động quản lý nhân lực báo chí địa phương nhằm phát triển nhân lực báo chí thích ứng với từng giai đoạn phát triển của địa phương. Với ý nghĩa đó, việc tăng cường quản lý nhà nước về hoạt động báo chí góp phần nâng cao chất lượng nhân lực báo chí, đảm bảo cơ cấu nhân lực phù hợp với nhu cầu của mỗi địa phương. Để đạt được mục tiêu này, cần triển khai các nội dung sau:

Một là, bố trí nguồn lực tài chính để đầu tư phát triển cơ quan báo chí địa phương. Nhà nước nên có các cơ chế, chính sách tài chính ưu đãi như: Bố trí hỗ trợ ngân sách cho các chương trình báo chí phục vụ cộng đồng, tạo điều kiện cho báo chí phát triển nội dung chất lượng cao và dịch vụ tốt hơn, đáp ứng nhu cầu thông tin của người dân. Bên cạnh hỗ trợ tài chính, Nhà nước thiết lập các tiêu chuẩn và quy định trong tuyển dụng, đào tạo và phát triển nhân lực, thúc đẩy nâng cao năng lực chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ phóng viên và biên tập viên công tác tại các cơ quan báo chí.

Hai là, đào tạo đội ngũ nhân lực báo chí thích ứng với từng giai đoạn phát triển của địa phương. Thông qua chính sách tài chính và đầu tư cơ sở hạ tầng, nhân lực báo chí sẽ được trang cấp các thiết bị truyền thông hiện đại để phục vụ cho công việc sản xuất nội dung. Làm được điều này không chỉ giúp báo chí địa phương phát triển nhân lực chất lượng cao, mở rộng đội ngũ mà còn giúp nâng cao hiệu quả truyền thông, kết nối và lắng nghe ý kiến ​​của người dân nhằm thực hiện tốt chức năng giám sát và phản biện xã hội của báo chí địa phương.

Ba là, tuân thủ định hướng và pháp luật trong phát triển nhân lực báo chí địa phương. Nhà nước thực hiện các hoạt động phát triển nguồn nhân lực báo chí địa phương, như: Tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí và sử dụng nguồn nhân lực theo đề án vị trí việc làm, phù hợp với định hướng và khuôn khổ pháp luật nhằm bảo đảm chất lượng nhân lực và tính chuyên nghiệp. Thông qua cơ chế kiểm tra, đánh giá, Nhà nước sẽ đánh giá thường xuyên các hoạt động phát triển nguồn nhân lực chí địa phương để bảo đảm các hoạt động này luôn tuân thủ các định hướng và luật pháp.

Bốn là, bảo vệ quyền lợi hợp pháp và môi trường làm việc an toàn, công bằng của đội ngũ người làm báo. Bằng phương thức quản lý của mình, Nhà nước sẽ xây dựng các chính sách pháp luật để bảo vệ quyền tự do ngôn luận, đồng thời quy định và xử lý nghiêm minh đối với các hành vi xâm phạm quyền lợi của người làm báo. Nhà nước bảo đảm cho người làm báo thực hiện công việc của mình một cách hiệu quả, có trách nhiệm bằng cách tạo lập ra môi trường làm việc tích cực, giúp đội ngũ những người làm báo có thể phát huy tối đa khả năng sáng tạo trong sáng tác ra các tác phẩm báo chí của mình.

KINH NGHIỆM QUẢN LÝ NHÂN LỰC BÁO CHÍ ĐỊA PHƯƠNG TẠI MỘT SỐ QUỐC GIA

Quản lý nhân lực báo chí địa phương tại Anh

Quản lý nhân lực báo chí địa phương tại Anh đang đối mặt với nhiều thách thức như tuyển dụng và giữ chân tài năng. Tuy nhiên, các giải pháp như đào tạo chính quy, bồi dưỡng chuyên sâu và xuất hiện mô hình báo chí độc lập, phi lợi nhuận mang lại những lợi thế cho nghề báo cũng như đội ngũ người làm báo tại Anh.

Một trong những giải pháp đầu tiên mà Chính phủ và cơ quan quản lý báo chí, truyền thông tại Anh triển khai đó là đặt mục tiêu hướng tới chuyên nghiệp hóa và đào tạo liên tục. Tổ chức như National Council for the Training of Journalists đóng vai trò then chốt trong phát triển đội ngũ với các chương trình đào tạo chính quy như Level‑5 Diploma và National Qualification in Journalism. Đây là chương trình đào tạo giúp giảm áp lực chuyển nghề và đào tạo nhân lực chuyên sâu. Thêm vào đó, BBC Academy đóng vai trò quan trọng trong đào tạo đa phương tiện, kỹ thuật số và truyền thông hiện đại cho phóng viên ở phạm vi cả quốc gia và địa phương

Triển khai mô hình báo chí độc lập, phi lợi nhuận. Xu hướng mới nổi lên là các mô hình báo chí độc lập và phi lợi nhuận như Mill Media tại các thành phố lớn ở Anh như: Manchester, Liverpool, Sheffield. Mô hình này dựa vào đăng ký thuê bao và nội dung chuyên sâu, hiếm khi sử dụng clickbait, giúp tạo sự kết nối mạnh mẽ với độc giả địa phương (The guardian.com, 2024).

Quản lý nhân lực báo chí địa phương tại Đức

Đức triển khai mô hình quản lý nhân lực báo chí địa phương chuyên nghiệp, chú trọng đào tạo bài bản, mở rộng cơ hội cho người nhập cư, hỗ trợ sáng tạo mô hình phi lợi nhuận và giữ gìn tiêu chuẩn nghề nghiệp thông qua các tổ chức như Hiệp hội báo chí Đức. Quản lý nhân lực báo chí địa phương tại Đức tập trung vào các nội dung sau:

Đào tạo chuyên sâu và nâng cao chuyên môn: Các trường báo chí danh tiếng như: Henri‑Nannen‑Schule tại Hamburg và Deutsche Journalistenschule ở Munich cung cấp chương trình đào tạo bài bản, kết hợp lý thuyết và thực hành và là nơi ra đời nhiều biên tập viên cấp cao trong hệ thống báo chi nước này. ARD/ZDF Medienakademie là học viện nội bộ của 2 đài truyền hình thường xuyên tổ chức các khóa nâng cao kỹ năng cho phóng viên, đáp ứng xu hướng số hóa báo chí đa phương tiện.

Đa dạng hóa nguồn nhân lực thông qua hỗ trợ và sáng tạo mô hình mới: Chương trình “Pathways into Journalism” và “Vielfalt stärken”, do Tổ chức New German Media Makers triển khai hỗ trợ đào tạo và kết nối những người làm báo có nguồn gốc nhập cư, tăng sự đa dạng trong phòng biên tập báo địa phương. CORRECTIV.Lokal là mạng lưới báo chí điều tra phi lợi nhuận, giúp các nhà báo địa phương thực hiện các dự án hợp tác với quy mô đa vùng, nâng cao chất lượng tác nghiệp.

CORRECTIV.Lokal Conference do Quỹ Alfred Toepfer hỗ trợ tổ chức hội nghị, workshop kết nối hơn 300 phóng viên địa phương để chia sẻ kinh nghiệm, kỹ năng và xây dựng mạng lưới báo chí chuyên nghiệp (Rudolf Augstein Stiftung, 2024).

Nỗ lực giữ chân nhân sự: Áp lực nhân lực và thời gian làm việc căng thẳng là vấn đề thường gặp trong nghề báo. Nhiều phóng viên cho biết, áp lực công việc, hạn chế nguồn lực tác nghiệp ảnh hưởng đến tinh thần làm việc của nhà báo, phóng viên, dẫn đến chất lượng báo chí nhiều khi chưa đạt yêu cầu đề ra.

Hiệp hội báo chí Đức thường xuyên tổ chức hội thảo, diễn đàn hướng nghiệp để đội ngũ phóng viên, người làm báo chí, truyền thông có nơi kết nối, chăm lo quyền lợi và xây dựng chuẩn mực nghề nghiệp cho cộng đồng người làm báo tại các địa phương của Đức.

Quản lý nhân lực báo chí địa phương tại Pháp

Pháp đã xây dựng một hệ thống quản lý nhân lực báo chí địa phương rất toàn diện, từ đào tạo chuyên nghiệp, chuẩn hóa nghề nghiệp đến phát triển đa dạng nhân lực và ứng dụng kiến thức hiện đại, cụ thể:

Nền tảng đào tạo chuyên nghiệp và chất lượng: Pháp có hệ thống các cơ sở đào tạo báo chí danh tiếng, như: Centre de Formation des Journalistes tại Paris - nơi cung cấp chương trình báo chí đa phương tiện đầu tiên ở Pháp, đào tạo phóng viên hình ảnh, biên tập viên truyền hình và radio với chương trình cao cấp và thực hành trực tiếp trong Newsroom chuyên nghiệp. École Supérieure de Journalisme de Lille (ESJ Lille) và Sciences Po Journalism School (Sciences Po, Paris) là những trường đại học báo chí hàng đầu ưu tiên đào tạo thực tiễn.

Bên cạnh đó, Académie France Médias Monde tổ chức chương trình đào tạo tại chỗ, chia sẻ chuyên môn từ các nhà báo và kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực phát thanh, truyền hình và báo chí số.

Hệ thống cấp thẻ nhà báo và đánh giá chuyên môn: Pháp áp dụng cơ chế phân loại nhà báo bằng “carte de presse” do Ủy ban cấp thẻ nghề nghiệp cấp, dành cho những người làm báo chuyên nghiệp. Thẻ này là minh chứng nghề nghiệp và đi kèm quyền lợi đáng kể. Ủy ban Quốc gia Pháp về Nghề báo chịu trách nhiệm kiểm định, bảo đảm chất lượng chương trình đào tạo báo chí, chỉ công nhận khoảng 14 chương trình đào tạo đủ tiêu chuẩn được ngành Báo chí công nhận.

Tăng cường năng lực nghề nghiệp qua chương trình liên ngành và phân tích chuyên sâu: Các tổ chức quốc tế như: Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) và Hội đồng khảo thí WJEC đã hợp tác với các trường ở Pháp để xây dựng tài liệu giảng dạy về báo chí trực tuyến, trí tuệ nhân tạo trong báo chí và bảo đảm tính đa dạng trong giảng dạy. Đây là cơ hội nâng cao năng lực cho nhà báo địa phương để thích ứng với môi trường truyền thông hiện đại.

Tôn vinh nguồn nhân lực báo chí trẻ và địa phương: Một số tòa soạn như Ouest-France chú trọng đào tạo phóng viên trẻ ở địa phương, đặc biệt mở chương trình cộng tác với các bạn trẻ từ 16 - 25 tuổi; tổ chức cuộc thi viết và đào tạo chủ đề theo nhóm, góp phần tìm kiếm và phát triển tài năng địa phương hiệu quả.

Quản lý nhân lực báo chí địa phương của Mỹ

Mỹ là nước có nền báo chí rất phát triển, cùng với đó là hoạt động kinh tế báo chí phát triển năng động hàng đầu thế giới. Các cơ quan báo chí địa phương của Mỹ, như: Trung tâm Tin tức truyền thông Tampa ở Florida, báo New York Times, Washington Post và Los Angeles Times đã thực hiện truyền thông đa phương tiện từ năm 2000 và làm việc tại một văn phòng tòa soạn hội tụ giúp các phóng viên hợp tác với nhau trong công việc.

Các trường đại học hàng đầu ở nước này luôn đưa ra các chương trình đào tạo nhân lực báo chí chất lượng cao, được các cơ quan báo chí ưu tiên tuyển dụng. Sự cạnh tranh giữa các cơ quan báo chí tư nhân tạo động lực để họ không ngừng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Báo chí địa phương tại Mỹ áp dụng nhiều mô hình hoạt động và quản lý nhân sự nhằm mang lại nhiều lợi ích, từ việc thu hút độc giả đến việc tạo ra nguồn thu bền vững. Điều quan trọng là các cơ quan báo chí địa phương luôn hiểu rõ về nhu cầu, đặc điểm của cộng đồng để điều chỉnh mô hình phù hợp. ProPublica, The Texas Tribune là các mô hình báo chí địa phương điển hình hoạt động phi lợi nhuận.

Cụ thể, mô hình ProPublica tập trung vào báo chí điều tra và cung cấp thông tin chất lượng cao mà không bị ảnh hưởng bởi áp lực kinh tế. Họ đã kết hợp các báo cáo địa phương vào các dự án điều tra lớn, giúp nâng cao nhận thức và gắn kết với cộng đồng. Còn mô hình The Texas Tribune lại tập trung vào các vấn đề chính trị và chính quyền tại Texas, sử dụng mô hình tài trợ từ cộng đồng và các tổ chức. Họ đã xây dựng mang lưới cộng đồng độc giả trung thành, đồng thời tổ chức các sự kiện, hội thảo để kết nối với người dân.

Trong khi đó, mô hình The Minneapolis Star Tribune lại hướng tới chuyển đổi tích cực sang định dạng kỹ thuật số, đồng thời phát triển nội dung đa dạng để phục vụ độc giả địa phương. Họ đã tăng cường lượng độc giả trực tuyến và tăng doanh thu từ quảng cáo kỹ thuật số.

Quản lý nhân lực báo chí địa phương của Australia

Quản lý nhân lực báo chí địa phương tại Autralia triển khai theo hướng “đúng người - đúng khả năng - đúng thời điểm - đúng địa điểm - đúng chi phí” với mô hình quản lý nhân lực “mềm”, đề cao việc đối xử với nhân viên. Đặc điểm chính của mô hình này là tập trung vào kế hoạch hóa lực lượng lao động dài hạn và cơ cấu trả lương cạnh tranh và dựa trên kết quả, hiệu quả công việc.

Theo đó, nhân viên được trao quyền nhiều hơn, được thông tin đầy đủ, rõ ràng, kịp thời về kế hoạch phát triển của cơ quan báo chí đia phương để làm việc hiệu quả hơn, được khuyến khích chủ động nhận việc cũng như chịu trách nhiệm về công việc của mình.

Tại các cơ quan báo chí đia phương, việc thu hút, giữ chân và quản trị nhân sự không chỉ phụ thuộc vào tiền lương, mà còn phụ thuộc vào khả năng tạo động lực cho công chức cống hiến và phát triển. Việc tuyển dụng linh hoạt, trước khi tuyển dụng ứng viên trải qua quá trình tuyển chọn kỹ lưỡng theo các tiêu chí của khung năng lực hay bản mô tả công việc công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng. Dựa trên yêu cầu nhiệm vụ của từng vị trí, căn cứ vào khung năng lực, lãnh đạo sẽ đánh giá năng lực của từng cá nhân đảm trách vị trí đó.

Đặc biệt, việc đánh giá còn được thực hiện trên các ứng dụng cài đặt trên điện thoại thông minh; do đó, nhân viên có thể bày tỏ nguyện vọng, đề xuất, kiến nghị mọi lúc, mọi nơi và người lãnh đạo có thể kịp thời nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, trao đổi, tháo gỡ khó khăn và đánh giá nhân viên tại ngay thời điểm thực hiện nhiệm vụ.

Những người làm việc trong các cơ quan báo chí đia phương ở Autralia có quyền đàm phán mức lương, đây cũng là biện pháp giữ người tài. Thực tế, tiền lương các công chức tại các cơ quan báo chí đia phương ở Autralia khá cao, tùy theo từng vị trí chức danh.

Tại các cơ quan báo chí đia phương, vấn đề liên quan đến đào tạo và phát triển nhân sự luôn được ưu tiên hàng đầu để phù hợp với sự phát triển của cơ quan báo chí. Quá trình đào tạo, bồi dưỡng và quy hoạch nhân sự kế cận luôn được lồng ghép trong quá trình phát triển nguồn nhân lực báo chí của địa phương thuộc các bang.

Mô hình 70-20-10 được áp dụng rất hiệu quả: (70%) vừa học vừa làm, tự bồi dưỡng dựa trên công việc hàng ngày; (20%) học nhóm, chia sẻ kinh nghiệm cá nhân trong quá trình làm việc nhóm; (10%) thông qua các khóa đào tạo bồi dưỡng chính quy. Việc quy hoạch, chuẩn bị nhóm người làm báo có đủ năng lực để đảm bảo bất kỳ ai trong nhóm dự bị cũng đủ năng lực đảm nhận công việc.

Quản lý nhân lực báo chí địa phương của Nhật Bản

Nhật Bản là nước nổi tiếng với một nền hành chính hiện đại và bộ máy công quyền tinh gọn, làm việc trách nhiệm và minh bạch. Chính phủ Nhật Bản xác định chất lượng nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng quyết định việc nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước. Quản lý nhân lực báo chí địa phương tại Nhật Bản là quá trình xây dựng, áp dụng các cơ chế, chính sách, nhằm tạo động lực để đội ngũ nhân lực báo chí phát huy năng lực làm việc, khả năng cống hiến vì lợi ích chung của Nhà nước và xã hội.

Các cơ quan báo chí địa phương tại nước này áp dụng 2 nguyên tắc cơ bản, xuyên suốt trong quá trình tuyển chọn nhân lực. Một là, nguyên tắc công bằng và bình đẳng, tức là mọi công dân đáp ứng đủ các điều kiện, yêu cầu cần thiết đều có quyền tiếp cận với hệ thống công vụ và được tuyển dụng vào các cơ quan báo chí của các địa phương theo quy định của pháp luật. Hai là, nguyên tắc “thực tài”, tức là tuyển chọn trên cơ sở căn cứ vào năng lực, thành tích của ứng viên. Việc áp dụng chặt chẽ nguyên tắc này trong quá trình tuyển dụng cho phép các cơ quan báo chí địa phương ở Nhật Bản lựa chọn được đội ngũ nhân sự có trình độ cao, năng lực tốt, có kỹ năng chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng nghề nghiệp phù hợp, đáp ứng được các yêu cầu cụ thể của vị trí việc làm.

Cùng với việc tuyển chọn chặt chẽ dựa trên nguyên tắc bình đẳng và cơ chế “thực tài”, Chính phủ Nhật Bản cũng thực hiện những chính sách đãi ngộ phù hợp đối với đội ngũ nhân lực báo chí thông qua chế độ tiền lương, tiền thưởng và các chế độ khác. Nước này áp dụng các phương pháp đánh giá nhân lực hiện đại theo kết quả và năng lực làm việc với các tiêu chí đánh giá toàn diện.

Quản lý nhân lực báo chí địa phương của Trung Quốc

Trung Quốc là nước có thể chế chính trị tương đồng với Việt Nam. Năm 1996, Tập đoàn báo chí Nhật báo Quảng Châu ra đời, đánh dấu bước phát triển mới của báo chí địa phương. Các cơ quan báo chí địa phương ở Trung Quốc đều thuộc sở hữu Nhà nước, do đó việc quản lý và đào tạo nhân lực được thực hiện một cách tập trung và thống nhất.

Với mô hình quản lý này, Trung Quốc cũng đã, đang phải đối mặt với việc: (i) Giữ cân bằng giữa kiểm soát chặt chẽ và tự do báo chí; (ii) Bảo đảm tính chuyên nghiệp, khách quan của nhân lực báo chí trong bối cảnh báo chí chịu sự quản lý tập trung của Nhà nước.

Việc tuyển dụng, đãi ngộ, thu hút và giữ chân nhân lực báo chí chất lượng cao tại các cơ quan báo chí của Trung Quốc cho thấy, việc cung cấp các điều kiện làm việc tốt, tạo cơ hội phát triển chuyên môn, bảo đảm an toàn và độc lập nghề nghiệp; đồng thời, đưa ra các chế độ đãi ngộ cạnh tranh so với các ngành, nghề khác, bao gồm: (i) Tăng cường đào tạo chuyên sâu về các kỹ năng báo chí hiện đại, sử dụng công nghệ, truyền thông số nhằm nâng cao năng lực cho đội ngũ nhà báo; (ii) Có chính sách, chế độ ưu đãi lương, phúc lợi cạnh tranh để thu hút và giữ chân nhân tài trong lĩnh vực báo chí; (iii) Đa dạng hóa các cơ hội thăng tiến và phát triển trong nghề nghiệp; (iv) Tạo môi trường làm việc ổn định, có sự hỗ trợ và ghi nhận các đóng góp của nhà báo.

Để quản lý và nâng cao chất lượng nhân lực báo chí ở địa phương, chính quyền địa phương tại Trung Quốc áp dụng một số biện pháp sau: (i) Tuyển dụng và bổ nhiệm với tiêu chuẩn, quy trình tuyển dụng phóng viên, biên tập viên chặt chẽ, minh bạch ưu tiên tuyển dụng những người có trình độ chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ báo chí tốt, cán bộ quản lý báo chí có uy tín, năng lực, kinh nghiệm; (ii) Đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng nghiệp vụ, kiến thức chuyên môn cho nhân lực báo chí thông qua học tập, trao đổi kinh nghiệm tại các cơ quan báo chí uy tín trong nước và quốc tế và triển khai các chương trình đào tạo, bồi dưỡng liên tục cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên cơ sở; (iii) Chính sách đãi ngộ, khen thưởng và thu hút, trọng dụng đội ngũ cán bộ quản lý, phóng viên, biên tập viên giỏi.

KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHO VIỆT NAM

Một là, mô hình quản lý báo chí địa phương. Việc áp dụng các mô hình quản lý nhà nước về báo chí địa phương thành công có thể mang lại lợi ích lớn cho báo chí địa phương, từ việc thu hút độc giả đến việc tạo ra nguồn thu bền vững. Điều quan trọng là các cơ quan báo chí cần hiểu rõ nhu cầu và đặc điểm của địa phương mình để điều chỉnh mô hình phù hợp. Tác động của xu thế phát triển đa phương tiện trên thế giới tạo nên mô hình hội tụ truyền thông đa phương tiện của các cơ quan báo chí địa phương.

Tuy nhiên, các cơ quan báo chí địa phương ở Việt Nam sẽ phải hội nhập với xu hướng phát triển mới của báo chí hiện đại như một nội dung thể hiện qua nhiều hình thức thể hiện. Điều đó đòi hỏi phải rà soát lại toàn bộ hệ thống cơ quan báo chí địa phương nhằm kiện toàn, sắp xếp, tái cấu trúc lại nhân sự bảo đảm phù hợp với năng lực để sản xuất đa dạng các loại hình báo chí trên nhiều nền tảng theo xu hướng phát triển báo chí hiện đại trên thế giới hiện nay.

Hai là, quy hoạch nhân sự và chính sách tuyển dụng, đào tạo, đãi ngộ hiệu quả. Dựa trên kinh nghiệm của các nước, cơ quan báo chí và chính quyền địa phương cần có chính sách hiệu quả tập trung vào cung cấp các điều kiện làm việc tốt, tạo cơ hội phát triển chuyên môn, bảo đảm an toàn và độc lập nghề nghiệp; đồng thời, đưa ra các chế độ đãi ngộ cạnh tranh so với các ngành nghề khác.

Qua kinh nghiệm của các nước, cơ quan báo chí và chính quyền địa phương cần xây dựng một hệ thống quản lý nhân lực báo chí phù hợp với bối cảnh riêng của từng địa phương; linh hoạt trong điều chỉnh, bổ sung chính sách quản lý nhân lực báo chí phù hợp với thực tiễn; khuyến khích, tạo điều kiện cho báo chí địa phương tự chủ, sáng tạo trong quản lý, sử dụng nhân lực.

Các chính sách cần tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, có tính sáng tạo cao; Chi trả lương, phúc lợi, chế độ đãi ngộ cạnh tranh so với các ngành, nghề khác; đưa ra cơ hội đào tạo, phát triển kỹ năng và thăng tiến rõ ràng; xây dựng các cơ quan báo chí địa phương có nguồn tài chính ổn định và tầm nhìn dài hạn; bảo đảm quyền tự do báo chí trong khuôn khổ pháp luật cho phép và bảo vệ nhà báo khỏi các áp lực chính trị khi tác nghiệp.

Cung cấp nhiều cơ hội đào tạo, phát triển chuyên môn và thăng tiến; chú trọng đến công tác quản lý, tạo động lực và duy trì nhân tài trong cơ quan báo chí; tăng cường đào tạo chuyên sâu về kỹ năng báo chí và hiểu biết về công nghệ, truyền thông số. Có chế độ lương, phúc lợi cạnh tranh để giữ chân nhân tài; đa dạng hóa các cơ hội thăng tiến và phát triển nghề nghiệp; tạo môi trường làm việc ổn định, có sự hỗ trợ và ghi nhận các đóng góp của nhà báo.

Cùng với xây dựng chính sách, cơ quan báo chí và chính quyền địa phương cần xây dựng quy hoạch nhân sự, xác định rõ nhu cầu về số lượng và chất lượng nhân lực báo chí, phù hợp với định hướng phát triển của địa phương. Tăng cường tuyển dụng người có trình độ chuyên môn cao. Xây dựng các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về kỹ năng nghiệp vụ báo chí. Chú trọng đào tạo nhân lực báo chí có khả năng thích ứng với sự thay đổi công nghệ và môi trường truyền thông.

Ba là, đánh giá nhân lực báo chí địa phương theo năng lực và hiệu quả công việc. Cơ quan báo chí và chính quyền địa phương cần có lộ trình thực hiện tiêu chuẩn hóa đội ngũ nhân lực báo chí thông qua xây dựng bộ tiêu chuẩn nghề nghiệp và những điều kiện để tổ chức thực hiện các tiêu chuẩn, quy định về đạo đức nghề nghiệp tương xứng với các chức danh và gắn với từng vị trí việc làm.

Bộ quy tắc về tiêu chuẩn nghề nghiệp ứng với mỗi chức danh, vị trí việc làm được xây dựng, hoàn thiện sẽ là cơ sở cho việc tuyển chọn, sử dụng, đánh giá, quản lý nhân lực báo chí địa phương hiệu quả; đồng thời, là chuẩn mực để nhân lực báo chí thực hiện công việc chuyên môn cũng như phấn đấu rèn luyện thường xuyên.

Cần đổi mới công tác đánh giá nhân sự báo chí theo nguyên tắc đánh giá lấy hiệu quả công việc làm thước đo. Các cơ quan báo chí và chính quyền địa phương cần tham khảo và học tập mô hình đánh giá công chức theo năng lực của Nhật Bản trong cụ thể hóa tiêu chuẩn đánh giá theo năng lực làm việc và cống hiến của cán bộ, công chức trên các nội dung từ xác định nội dung đánh giá, phương pháp đánh giá, hình thức đánh giá đến quy trình đánh giá.

Theo đó, nội dung đánh giá dựa trên các tiêu chuẩn cụ thể đối với từng chức danh, vị trí việc làm và tiêu chí đánh giá cụ thể đối với từng đối tượng đánh giá khác nhau. Đặc biệt, cần bổ sung những yếu tố định lượng dựa trên các tiêu chí về tiêu chuẩn trình độ, năng lực để kết quả đánh giá được chính xác, quá trình đánh giá được thuận lợi hơn. Quy trình phải bảo đảm tính dân chủ, công bằng, công khai, minh bạch, chính xác và khách quan nhằm phân loại rõ cán bộ, tạo cơ sở tiếp tục bồi dưỡng, nâng cao chất lượng nhân lực báo chí.

Bên cạnh đó, các cơ quan báo chí và chính quyền địa phương cần tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá chất lượng và nâng cao hiệu quả hoạt động theo từng nhóm vị trí việc làm. Tiến hành đánh giá năng lực, chất lượng công tác định kỳ và áp dụng các biện pháp khen thưởng, kỷ luật phù hợp với thực tiễn hoạt động của các cơ quan báo chí.

Bốn là, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong quản lý nhân sự báo chí địa phương. Cơ quan báo chí và chính quyền địa phương cần tăng cường hợp tác, trao đổi về chính sách nhân sự, chương trình đào tạo, tuyển dụng, điều động, luân chuyển nhân lưc báo chí.

Liên kết với các trường đại học, viện nghiên cứu xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng nhân lực báo chí theo nhu cầu thị trường. Bài học rút ra từ thực tiễn quản lý cho thấy, việc phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, tổ chức liên quan sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, phát triển nguồn nhân lực báo chí địa phương.

Tóm lại, nhân lực báo chí luôn là yếu tố quan trọng hàng đầu quyết định sự thành công của một cơ quan báo chí. Trong những năm qua, quản lý nhà nước đối với nhân lực báo chí địa phương tại Việt Nam đã có những chuyển biến tích cực, nhưng vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế. Chính vì vậy, việc nghiên cứu kinh nghiệm của các nước mang ý nghĩa thực tiễn hữu ích quan trọng trong xây dựng chiến lược và chính sách phát triển nhân lực báo chí địa phương phù hợp với công cuộc chuyển đổi số và cải cách hành chính tại Việt Nam.

Tài liệu tham khảo

1. BBC (2025). Local Democracy Reporting Service, https://www.bbc.com/lnp/ldrs.

2. EuroMedia Research Group (2020). Journalism professionalism: Germany country report. https://euromediagroup.org/mdm/reports/ed2020/germany-c4-journalism-professionalism/.

3. European University Institute - Centre for Media Pluralism and Media Freedom (2016). Media Pluralism Monitor 2016 - France.

4. IPSO (2025). Resources and Guidance for Journalists and Editors. https://www.ipso.co.uk/resources-guidance/resources-and-guidance-for-journalists-and-editors/for-journalists-publishers/.

5. Le Monde (2024). Journalists’ unions and media outlets ask France’s culture minister to guarantee newsrooms’ independence.

6. Media Landscapes (2025). Journalist associations in France.

7.Rudolf Augstein Stiftung (2024). Funding area: Journalism. https://rudolf-augstein-stiftung.de/en/category/funding-area-journalism/.

8. The guardian.com (2024). Straight to your inbox: meet the journalists shaking up local UK news. https://www.theguardian.com/media/article/2024/jul/28/mill-media-joshi-herrmann-interview-local-uk-news-substack-sheffield-manchester-birmingham-liverpool?utm.

9. Thủ tướng Chính phủ (2019). Quyết định số 362/QĐ-TTg ngày 3/4/2019 phê duyệt Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025.

10. Thủ tướng Chính phủ (2023). Quyết định số 348/QĐ-TTg ngày 6/4/2023 phê duyệt Chiến lược Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.11. UK Parliament (2023). News Media: Government Response to the Committee’s Fifth Report of Session 2022 - 2023. House of Commons Digital, Culture, Media and Sport Committee.