Giải pháp phát triển ngân hàng mở tại Việt Nam

ThS. Đặng Thị Thuỳ Giang

Trường Đại học Lao động - Xã hội

Email: Thuygianglsp@gmail.com

Tóm tắt

Ngành tài chính - ngân hàng đang chứng kiến những thay đổi mang tính cách mạng dưới tác động của công nghệ, đặc biệt là sự phát triển của mô hình ngân hàng mở (Open Banking). Đây là mô hình cho phép ngân hàng chia sẻ dữ liệu tài chính của khách hàng với các bên thứ ba một cách an toàn thông qua giao diện lập trình ứng dụng, với sự đồng ý của khách hàng nhằm tạo ra nhiều dịch vụ tài chính mới, cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng và thúc đẩy sự đổi mới trong ngành tài chính -- ngân hàng. Bài viết trao đổi về mô hình ngân hàng mở, thực trạng ngân hàng mở và đề xuất giải pháp phát triển mô hình mới này tại Việt Nam.

Từ khóa: Tài chính ngân hàng, ngân hàng mở, tài chính mở, ngân hàng số

Summary

The finance and banking sector is undergoing revolutionary changes driven by technology, particularly through the development of Open Banking. This model allows banks to securely share customers’ financial data with third parties via Application programming interfaces (APIs), with customer consent. The approach enables the creation of new financial services, enhances customer experience through personalization, and fosters innovation within the finance and banking industry. This paper discusses the concept of Open Banking, analyzes its current development status, and proposes solutions to promote the implementation of this emerging model in Viet Nam.

Keywords: Finance and banking, open banking, open finance, digital banking

ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong quá trình chuyển đổi sang ngân hàng số, mô hình kinh doanh truyền thống của ngân hàng có sự thay đổi để phù hợp với bối cảnh thực tế, tạo điều kiện cho sự xuất hiện của ngân hàng mở. Trên thế giới, ngân hàng mở là nền tảng đầu tiên để mọi người bắt đầu áp dụng những dịch vụ rất cơ bản về ngân hàng như mở tài khoản, phát hành thẻ. Tuy nhiên, ngân hàng mở đang phát triển xa hơn với tài chính mở (Open Finance) - nơi không chỉ cung cấp dịch vụ tài chính mà còn mở rộng sang các dịch vụ khác trong hệ sinh thái.

Mô hình ngân hàng mở đã có sự phát triển mạnh mẽ toàn cầu, đặc biệt kể từ khi Liên minh châu Âu (EU) ban hành Chỉ thị Dịch vụ Thanh toán sửa đổi (PSD2) vào năm 2015. Đặc biệt, năm 2018 được xem là cột mốc khởi đầu cho "kỷ nguyên ngân hàng mở" với những tiềm năng to lớn trong việc thay đổi căn bản mô hình kinh doanh, tiếp thị, kiểm soát rủi ro và mở ra cơ hội đột phá cho ngành Ngân hàng (BIDV, 2022).

Với sự kết nối giữa ngân hàng và các nhà cung cấp bên thứ ba thông qua các giao diện lập trình ứng dụng (API) trong mô hình ngân hàng mở đã giúp khách hàng dễ dàng tiếp cận các sản phẩm dịch vụ tài chính sáng tạo trên các nền tảng kỹ thuật số. Mô hình ngân hàng mở hướng đến cung cấp sự trải nghiệm tối ưu cho khách hàng đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh và tính hiệu quả (Nguyễn Xuân Nhật, 2023).

TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG MỞ

Khái niệm

Nhìn ở góc độ mô hình kinh doanh, ngân hàng mở là một mô hình hợp tác xuyên ngành giữa các ngân hàng và tổ chức phi ngân hàng trong việc cung cấp các sản phẩm và dịch vụ tài chính (Daiy và cộng sự, 2021). Ngân hàng mở là một loại hệ sinh thái tài chính cho phép các nhà cung cấp dịch vụ bên thứ ba quyền truy cập mở vào dữ liệu ngân hàng thông qua việc sử dụng các giao diện lập trình ứng dụng (Laplante & Kshetri, 2021).

Nhìn ở góc độ dữ liệu, theo BIDV (2022), ngân hàng mở hay dữ liệu ngân hàng mở, bao gồm dữ liệu cá nhân và tài chính của khách hàng. Các ngân hàng và tổ chức tài chính cho phép bên thứ ba (thường là các công ty khởi nghiệp công nghệ và các nhà cung cấp dịch vụ tài chính trực tuyến) quyền truy cập và kiểm soát các dữ liệu này dựa trên sự đồng ý của khách hàng về điều khoản dịch vụ khi sử dụng dịch vụ tài chính trực tuyến. Theo Investopedia (2025), ngân hàng mở tạo điều kiện thuận lợi cho việc kết nối mạng tài khoản và dữ liệu giữa các tổ chức tài chính khác nhau, thúc đẩy sự đổi mới, sẵn sàng định hình lại bối cảnh của ngành ngân hàng.

Bảng 1 : Lợi ích chính của ngân hàng mở

Nguồn: Nhóm tác giả tổng hợp

Các yếu tố cốt lõi của ngân hàng mở

Theo Mastercard, có 3 yếu tố nền tảng để tiến tới ngân hàng mở và xa hơn là tài chính mở và nền kinh tế mở (Minh Thiện, 2025). Ba yếu tố này sẽ quyết định việc triển khai ngân hàng mở của doanh nghiệp cũng như tiến gần hơn tới tài chính mở và nền kinh tế mở, cụ thể:

- Hạ tầng kiến trúc: Mỗi nền tảng ngân hàng mở phải có các điều khoản, điều luật cũng như tiêu chuẩn chi tiết của dữ liệu để giúp các thành viên tham gia đưa ra các chiến lược phù hợp để triển khai.

- Quyền của người dùng: Bản chất của ngân hàng mở là trao quyền cho người dùng và người dùng cần hiểu được họ được trao quyền như thế nào.

- Chiến lược của các bên tham gia: Các ngân hàng có thể lựa chọn tham gia một cách thụ động bằng cách đáp ứng theo quy định của pháp luật về ngân hàng mở hoặc tham gia một cách chủ động trong việc xây dựng và xem đó là một chiến lược để tạo ra những giá trị thặng dư mới cho mình.

Trong khi đó, theo BIDV (2002), các yếu tố cốt lõi để xây dựng ngân hàng mở có thể được hệ thống hóa như trong Bảng 2.

Bảng 2: Các yếu tố cốt lõi để xây dựng ngân hàng mở

Nguồn: BIDV, 2022

THỰC TRẠNG NGÂN HÀNG MỞ Ở VIỆT NAM

Xu thế ngân hàng mở trong bối cảnh số

Tính đến nay, ít nhất 87% quốc gia đã triển khai các hình thức ngân hàng mở thông qua Open API. Tại châu Âu, hơn 410 nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến được phép truy cập dữ liệu ngân hàng, giúp cải thiện trải nghiệm người dùng và phát triển hệ sinh thái tài chính (Minh Thiện, 2025). Tại Việt Nam, trước xu thế bùng nổ của công nghệ số, ngân hàng mở cũng đã thu hút được sự quan tâm đặc biệt. Ngày 27/9/2019, Bộ Chính trị đã ra Nghị quyết số 52-NQ/TW về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Trước đó, Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 16/CT-TTg về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc Cách mạng công nghệ 4.0. Đây chính là nền tảng để các bộ, ban, ngành xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin và công nghệ số để bảo đảm an toàn, an ninh mạng, tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp dễ dàng, bình đẳng trong tiếp cận các cơ hội phát triển nội dung số.

Với vai trò quản lý nhà nước, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng bước đầu xây dựng, thử nghiệm và dần hoàn thiện khung pháp lý để quản lý hoạt động ngân hàng mở theo tinh thần của Chỉ thị số 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, coi việc nghiên cứu, xây dựng việc kết nối, chia sẻ dữ liệu thông qua giao diện chương trình ứng dụng Open API là một trong số nhiệm vụ trọng tâm.

Các ngân hàng cũng nhận thức được tầm quan trọng của ngân hàng mở trong chiến lược kinh doanh và cạnh tranh của mình. Các ngân hàng thương mại lớn như BIDV, MB, VietinBank và OCB… đã triển khai hệ thống Open API, cung cấp các dịch vụ như thanh toán trực tuyến, quản lý tài chính và đầu tư.

Chẳng hạn, đón bắt và thức thời trước xu hướng ngân hàng mở, bên cạnh việc ra mắt BIDV SmartBanking thế hệ mới với trải nghiệm đồng nhất và liền mạch trên nhiều thiết bị, BIDV còn kết nối với hầu hết các công ty công nghệ tài chính (fintech), gần 1.000 nhà cung cấp dịch vụ để đưa ra thị trường hơn 1.600 dịch vụ thanh toán chi tiêu cho khách hàng,.. (BIDV, 2022). Hay như Ngân hàng MB đã xây dựng Innovation Lab để cải thiện hệ thống API và cung cấp các giải pháp tiên tiến hơn. Các ứng dụng này không chỉ hỗ trợ thanh toán mà còn mở rộng dịch vụ như thẻ y tế thông minh, giúp giảm rủi ro giao dịch tiền mặt và cải thiện trải nghiệm khách hàng. Hay như nền tảng VietinBank iConnect hiện xử lý hơn 55 triệu giao dịch/tháng (Minh Thiện, 2025).

Đặc biệt, sự phát triển nhanh chóng của AI đã góp phần tăng thêm sức mạnh cho ngân hàng mở, giúp cải tiến hiệu quả hoạt động, tăng cường bảo mật và nâng cao trải nghiệm khách hàng. Với lợi thế giúp cá nhân hóa các sản phẩm và dịch vụ bằng cách phân tích dữ liệu người dùng từ API của ngân hàng mở, các ngân hàng Việt Nam đã nhanh chóng nhận ra và ứng dụng AI trong mục tiêu thúc đẩy ngân hàng mở. Các Chatbot và Trợ lý ảo hỗ trợ khách hàng, trả lời câu hỏi, tra cứu thông tin tài khoản, hướng dẫn giao dịch và giải đáp các thắc mắc. Hệ thống tổng đài tích hợp AI tự động phân loại và xử lý cuộc gọi. Các ứng dụng như VAI (Vietcombank); ACB Chatbot (ACB); Virtual Assistant (MB); Chatbot VietinBank iBot (VietinBank); BIDV SmartBanker (BIDV)… hỗ trợ khách hàng 24/7, tư vấn sản phẩm, dịch vụ tài chính, kiểm tra, xác thực giao dịch... Bên cạnh đó, các ngân hàng còn ứng dụng AI để nhận diện khách hàng, bao gồm, xác thực sinh trắc học (Face ID, vân tay, giọng nói) để đăng nhập; xác minh danh tính để mở tài khoản số điện tử (eKYC); nhận dạng ký tự quang học (OCR), tự động trích xuất thông tin từ CMND/CCCD, hóa đơn, hợp đồng; giảm thời gian xử lý thủ công trong các giao dịch vay, mở thẻ (Nguyễn Nhâm, 2025).

Khó khăn, thách thức

Trong những năm gần đây, với sự phát triển nhanh chóng của các phương thức thanh toán điện tử, mặc dù Ngân hàng Nhà nước đã kịp thời ban hành nhiều quy định hướng dẫn nhưng khung pháp lý về ngân hàng mở tại Việt Nam tuy đã có nhưng chưa đầy đủ và được quy định rời rạc ở nhiều văn bản khác nhau (Nguyễn Xuân Nhật, 2023). Với sự phát triển nhanh chóng của các công nghệ mới mà hành lang pháp lý chưa được bổ sung, chỉnh sửa tương ứng sẽ gây khó đối với hoạt động kinh doanh của ngân hàng.

Trên thực tế, ngân hàng mở vẫn tồn tại một số rủi ro. Trong đó, rủi ro lớn nhất liên quan đến quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu (BIDV, 2022). Rủi ro chủ yếu tập trung vào sự cởi mở của chính ngân hàng mở. Với mô hình ngân hàng mở, mối quan hệ giữa ngân hàng và khách hàng đã thay đổi khi có bên thứ ba tham gia vào quy trình cung ứng các sản phẩm dịch vụ tài chính, từ đó có thể phát sinh các rủi ro liên quan đến tính bảo mật dữ liệu khách hàng. Các đối tác thường cung cấp các kịch bản để hợp tác với ngân hàng nhưng có rất ít đầu ra về khả năng cốt lõi để kiểm soát rủi ro. Trong khi đó, vấn đề về bảo mật thông tin dữ liệu khách hàng vẫn đang là rào cản trong việc kết nối, chia sẻ dữ liệu (Nguyễn Xuân Nhật, 2023).

Ngoài ra, một số hệ thống core banking của ngân hàng được xây dựng trước đây đã lạc hậu nên chưa đáp ứng được yêu cầu đối với việc triển khai ứng dụng các công nghệ mới trong chiến lược phát triển ngân hàng mở. Việc đổi mới công nghệ đảm bảo những tiêu chuẩn kỹ thuật về hệ thống thông tin, lưu trữ dữ liệu và kết nối để bắt kịp với những thay đổi trong việc thiết kế, phát triển các sản phẩm dịch vụ tài chính đáp ứng trải nghiệm của khách hàng cũng là khó khăn lớn mà các ngân hàng cần xem xét (Nguyễn Xuân Nhật, 2023).

GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGÂN HÀNG MỞ Ở VIỆT NAM

Đối với cơ quan quản lý

Nâng cao nhận thức thị trường và thay đổi hành vi người tiêu dùng theo hướng tổ chức các chiến dịch truyền thông quy mô quốc gia về ngân hàng mở.

Bổ sung hành lang pháp lý quy định về tiêu chuẩn kỹ thuật, cơ chế quản lý cho API mở; sửa đổi, bổ sung các quy định hiện hành hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến chia sẻ dữ liệu và an toàn bảo mật thông tin.

Phát triển hạ tầng số đáp ứng được các yêu cầu của ngành Ngân hàng nhằm tạo lập và duy trì các kết nối, đảm bảo dòng chảy dữ liệu giữa các thực thể trong một nền kinh tế số.

Các bộ, ngành liên quan cần thiết lập cơ chế chia sẻ, trao đổi dữ liệu giữa các ngân hàng với các thực thể và doanh nghiệp trong nền kinh tế. Nhanh chóng hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để cung cấp đầy đủ thông tin khách hàng khi ngân hàng cần kết nối.

Đối với các ngân hàng thương mại

Xây dựng và phát triển các nền tảng API để cho các bên thứ ba kết nối nhằm mở rộng hệ sinh thái ngân hàng mở. Phát triển các nền tảng tài chính số dễ tiếp cận, đa ngôn ngữ, hỗ trợ vùng sâu vùng xa nhằm thúc đẩy tài chính toàn diện qua Open API.

Đẩy mạnh đầu tư và ứng dụng công nghệ mới để gia tăng năng lực cung ứng các sản phẩm dịch vụ theo cá nhân hóa người dùng trên các kênh kỹ thuật số, đáp ứng yêu cầu của các mô hình kinh doanh mới trong ngân hàng như mô hình ngân hàng mở.

Nâng cao năng lực bảo vệ hệ thống mạng, cơ sở dữ liệu và các hệ thống trao đổi dữ liệu. Chủ động tăng cường bảo vệ dữ liệu cá nhân và bảo đảm quyền riêng tư khách hàng để tăng sự tín nhiệm của khách hàng sử dụng các sản phẩm dịch vụ của ngân hàng mở.

Đối với cơ sở đào tạo đại học

Đưa nội dung tài chính số -- ngân hàng mở vào chương trình giáo dục phổ thông (môn Kinh tế -- Công nghệ), tạo nền tảng nhận thức sớm từ thế hệ trẻ.

Chú trọng phát triển nguồn nhân lực thiết kế lại chương trình đào tạo đại học, thạc sĩ ngành tài chính - ngân hàng, tích hợp sâu các học phần: phân tích dữ liệu, lập trình API, quản trị hệ sinh thái số và bảo mật thông tin.

KẾT LUẬN

Ngân hàng mở là việc ngân hàng chia sẻ dữ liệu được khách hàng cho phép khai thác đối với các bên thứ ba cung ứng các ứng dụng dịch vụ thanh toán theo thời gian thực với các tùy chọn về tài chính minh bạch hơn, tiện ích hơn cho khách hàng. Sự xuất hiện và phát triển của mô hình ngân hàng mở gắn liến với tiến trình số hóa ngành Ngân hàng là xu thế tất yếu trong bối cảnh hiện nay. Việc ngân hàng và các nhà phát triển bên thứ ba thúc đẩy làm việc với nhau thông qua Open API của ngân hàng là yếu tố góp phần cải thiện trải nghiệm tài chính của khách hàng một cách mạnh mẽ. Là xu hướng tất yếu trong thời đại công nghệ, ngân hàng mở đang hiện diện ngày càng mạnh mẽ trong hàng loạt các giao dịch tài chính/phi tài chính của đông đảo người dân và tổ chức, chứng minh vai trò cầu nối quan trọng trong hệ thống tài chính tại Việt Nam.

Tài liệu tham khảo:

1. BIDV (2022). Tổng quan về ngân hàng mở (Open Banking): Ý nghĩa và lợi ích. https://bidv.com.vn/bidv/bidv-blog/bao-mat/open-banking-ngan-hang-mo.

2. Daiy , A. K., Shen , K.-Y., Huang, J.-Y., & Lin, T. M.-Y. (2021). A Hybrid MCDM Model for Evaluating Open Banking Business Partners. Mathematics, 9, 587, 1-19.

3. Investopedia (2025). Open Banking: Definition, How It Works, and Risks. https://www.investopedia.com/terms/o/open-banking.asp

4. Laplante, P., & Kshetri, N. (2021). Open Banking: Definition and Description. Computing in Science & Engineering, vol. 54, pp. 122-128.

5. Minh Thiện (2025). Ngân hàng mở và trí tuệ nhân tạo. Tạp chí Thông tin và Truyền thông, số 12 tháng 12/2024.

6. Nguyễn Nhâm (2025). Ứng dụng AI trong ngành Ngân hàng ở Việt Nam. Tạp chí Thị trường Tài chính tiền tệ. https://thitruongtaichinhtiente.vn/ung-dung-ai-trong-nganh-ngan-hang-o-viet-nam-69338.html.

7. Nguyễn Xuân Nhật (2023). Phát triển ngân hàng mở tại Việt Nam - Thực trạng và kiến nghị. Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ, số 21 năm 2022.