Ngày 24-3, TAND TP HCM đưa ra xét xử sơ thẩm đối với bị cáo Lê Quang Bình (cựu chủ tịch kiêm tổng giám đốc Công ty CP Đầu tư Trung Hậu 68 (Công ty Trung Hậu 68), Nguyễn Thanh Bình (cựu chủ tịch UBND tỉnh An Giang), Trần Anh Thư (cựu phó chủ tịch UBND tỉnh An Giang) cùng 41 bị cáo trong vụ án tham nhũng liên quan đến lĩnh vực khai thác khoáng sản, gây thất thoát nghiêm trọng tài sản nhà nước.
Từ kẻ trốn truy nã đến ông trùm khoáng sảnLê Quang Bình, từng là một doanh nhân có tiếng trong ngành khai thác khoáng sản, đã khai nhận tại tòa về hành vi tiêu thụ tài sản phạm tội mà có vào tháng 10-1997. Dù bị Công an TP Đà Nẵng ra quyết định truy nã vào ngày 2-5-1998, Bình không những thoát tội suốt hơn một thập kỷ mà còn xây dựng nên Công ty Trung Hậu 68, với 11 chi nhánh trên cả nước từ tháng 9-2014.
Tuy nhiên, "cơ nghiệp đồ sộ" này sụp đổ vào tháng 8-2023 khi Bình bị bắt trong vụ án liên quan đến các cựu lãnh đạo tỉnh An Giang. Không lâu sau, tháng 7-2024, Công an quận Thanh Khê, TP Đà Nẵng, phục hồi điều tra Bình về tội "Chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có" từ năm 1997.
Trong vụ án tại An Giang, Bình bị truy tố về các tội "Đưa hối lộ", "Vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên" và "Rửa tiền". Cụ thể, để Trung Hậu 68 được cấp phép và nâng công suất khai thác cát trái phép tại các mỏ ở xã Mỹ Hiệp và Bình Phước Xuân (huyện Chợ Mới), Bình đã trực tiếp và chỉ đạo người thân, nhân viên hối lộ hơn 961 triệu đồng cho Trần Anh Thư và hơn 3 tỉ đồng cho Nguyễn Việt Trí, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường.
Hệ quả là, từ ngày 7-12-2021 đến 28-7-2023, Bình chỉ đạo nhân viên Công ty Trung Hậu 68 khai thác và bán trái phép hơn 3,7 triệu m3 cát, thu lợi bất chính 293 tỉ đồng. Để che giấu số tiền này, từ tháng 10-2022 đến 29-7-2023, Bình đã dùng nhiều thủ đoạn như nhận tiền mặt, mượn tài khoản cá nhân, và chuyển khoản qua nhiều ngân hàng khác nhau. Số tiền bất chính sau đó được Bình sử dụng để trả nợ (18 tỉ đồng), chi phí khai thác (hơn 39 tỉ đồng), tiêu dùng cá nhân (hơn 41 tỉ đồng) và đầu tư bất động sản, ô tô (hơn 47 tỉ đồng).
Bị cáo Lê Quang Bình (bìa phải) cùng các đồng phạm tại tòa
Giai đoạn 2020-2023, Công ty Trung Hậu 68 liên tục xin cấp phép khai thác cát tại hai mỏ Mỹ Hiệp và Bình Phước Xuân (An Giang) với lý do phục vụ các công trình trọng điểm. Tuy nhiên, doanh nghiệp này thực tế không đủ điều kiện nhưng vẫn được các lãnh đạo tỉnh khi đó, bao gồm Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thanh Bình, Chánh Văn phòng UBND tỉnh Nguyễn Bảo Trung, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Anh Thư và Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Việt Trí, tạo điều kiện một cách bất thường.
Cụ thể, nhóm lãnh đạo này đã "lách luật" bằng cách chuyển hai mỏ cát từ danh mục đấu giá sang không đấu giá, mở đường cho Công ty Trung Hậu 68 sở hữu mỏ mà không cần cạnh tranh. Không dừng lại ở đó, họ còn dựng lên những rào cản đối với các doanh nghiệp khác. Điển hình, ngày 24-8-2020, Trần Anh Thư đã ký quyết định bổ sung tiêu chí "chỉ những công ty có hợp đồng hoặc cam kết cung cấp cát cho tuyến nối Quốc lộ 91 và tuyến tránh TP Long Xuyên mới được xét duyệt" để lựa chọn đơn vị thăm dò. Đáng chú ý, trước đó, Nguyễn Việt Trí đã bí mật cung cấp thông tin và hướng dẫn Công ty Trung Hậu 68 chuẩn bị hồ sơ. Nhờ vậy, công ty này dễ dàng đáp ứng tiêu chí "được thiết kế riêng", loại bỏ các đối thủ khác để độc quyền thăm dò và khai thác, dù hồ sơ không đủ điều kiện theo luật định.
Tiếp đó, sau khi có quyền thăm dò, Công ty Trung Hậu 68 tiếp tục xin cấp phép khai thác. Mặc dù theo quy định, công ty phải có hợp đồng cung cấp cát cho tuyến nối Quốc lộ 91, nhưng tại thời điểm đó, Công ty Trung Hậu 68 chỉ có hợp đồng với dự án cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ. Bất chấp điều này, ngày 7-12-2021, Trần Anh Thư, theo chỉ đạo của Nguyễn Thanh Bình, vẫn ký giấy phép, cho phép Công ty Trung Hậu 68 khai thác trái quy định.
Không chỉ phê duyệt sai, Nguyễn Thanh Bình còn nâng công suất khai thác cho Công ty Trung Hậu 68 dù biết độ sâu đáy sông đã vượt mức cho phép. Đổi lại, Bình nhận 300.000 USD "cảm ơn" từ Lê Quang Bình. Số tiền này sau đó được Nguyễn Thanh Bình chủ động trả lại 250.000 USD trước khi bị khởi tố và nộp 50.000 USD còn lại khi làm việc với cơ quan điều tra.
Nộp lại số tiền đáng kể
Quá trình điều tra cho thấy, các bị cáo trong vụ án có nhiều tình tiết giảm nhẹ do đã thành khẩn khai báo, quá trình công tác được khen thưởng, và chủ động khắc phục hậu quả gây ra. Cụ thể, một số bị cáo đã nộp lại số tiền đáng kể để khắc phục, bao gồm: ông Nguyễn Thanh Bình với 50.000 USD, bà Trần Anh Thư với 1 tỉ đồng, ông Nguyễn Việt Trí với 3 tỉ đồng, ông Lê Quang Bình với 5,71 tỉ đồng cùng 20.000 USD...
Tuy nhiên, cơ quan điều tra cũng làm rõ rằng không phải tất cả những người có liên quan đều phải chịu trách nhiệm hình sự. Một số trường hợp được miễn trừ trách nhiệm do không có đủ căn cứ để truy tố. Cụ thể, ông Đinh Minh Hoàng (Phó Chánh Văn phòng) và ông Trần Bình Trị (chuyên viên Văn phòng UBND tỉnh An Giang) chỉ thi hành công vụ theo đề nghị từ Sở Tài nguyên và Môi trường, không hề hay biết về sự thông đồng giữa lãnh đạo và bị cáo Lê Quang Bình, cũng như không nhận bất kỳ lợi ích nào. Dù ông Hoàng bị kỷ luật cảnh cáo, cả hai đều không bị xử lý hình sự. Tương tự, 7 cán bộ thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường chỉ thực hiện nhiệm vụ theo sự phân công, không biết đến việc cấp phép sai quy định và không hưởng lợi, nên cũng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Phiên tòa dự kiến kéo dài đến ngày 4-4.
