Phát triển du lịch Cồn Sơn - Cần Thơ theo hướng du lịch sáng tạo: Thực trạng và giải pháp

Nguyễn Thị Tú Trinh, Lý Mỹ Yến

Khoa Kinh tế Luật, Trường Đại học Đồng Tháp

Email: ntttrinh@dthu.edu.vn

Tóm tắt

Nghiên cứu phân tích thực trạng du lịch sáng tạo tại Cồn Sơn - Cần Thơ, nơi sở hữu hệ sinh thái sông nước và văn hóa bản địa phong phú. Kết quả nghiên cứu cho thấy, yếu tố con người, đặc biệt là kiến thức hướng dẫn viên và sự nhiệt tình của người dân, là điểm mạnh giúp nâng cao trải nghiệm du lịch. Tuy nhiên, sản phẩm du lịch nơi đây hiện còn thiếu sự khác biệt, yếu tố thử thách và sáng tạo trong hoạt động lẫn không gian trải nghiệm. Từ đó, nghiên cứu đề xuất cần phát triển các hoạt động nghệ thuật tương tác, tăng tính phiêu lưu và xây dựng thương hiệu đặc trưng để đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao sức cạnh tranh và thúc đẩy phát triển du lịch bền vững tại Cồn Sơn.

Từ khóa: Cồn Sơn, du lịch sáng tạo, phát triển du lịch, trải nghiệm du lịch

Summary

This study examines the current state of creative tourism in Con Son – Can Tho, an area renowned for its rich riverine ecosystem and vibrant local culture. The findings indicate that human factors, particularly the knowledge of tour guides and the enthusiasm of residents, are key strengths that enhance the tourist experience. However, the tourism products in this area currently lack distinctiveness, challenging elements, and creativity in both activities and experiential spaces. Therefore, the study recommends developing interactive art activities, increasing adventurous features, and building a unique brand identity to diversify tourism offerings, improve competitiveness, and promote sustainable tourism development in Con Son.

Keywords: Con Son, creative tourism, tourism development, tourist experience

GIỚI THIỆU

Trong bối cảnh du lịch Việt Nam đang phục hồi mạnh mẽ và đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế quốc gia, nhiều địa phương tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã đẩy mạnh khai thác các mô hình du lịch cộng đồng, sinh thái và lễ hội văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, sự trùng lặp trong sản phẩm du lịch giữa các tỉnh, thành làm phai nhạt bản sắc riêng từng địa phương. Cồn Sơn - một điểm đến giàu tiềm năng thuộc Thành phố Cần Thơ - sở hữu hệ sinh thái sông nước độc đáo, làng nghề truyền thống và văn hóa bản địa phong phú, là địa bàn thích hợp để phát triển du lịch sáng tạo. Đây là loại hình du lịch dựa trên sự tham gia chủ động của cộng đồng và du khách trong các hoạt động văn hóa - nghệ thuật, thủ công mỹ nghệ, ẩm thực, giúp nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống người dân địa phương. Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng du lịch tại Cồn Sơn, làm rõ các tiềm năng chưa được khai thác hiệu quả. Đồng thời, đề xuất một số giải pháp phát triển du lịch sáng tạo phù hợp với điều kiện địa phương, nhằm góp phần đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao sức cạnh tranh và xây dựng thương hiệu du lịch đặc trưng cho Cồn Sơn - Cần Thơ.

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DU LỊCH SÁNG TẠO

Khái quát về du lịch sáng tạo

Du lịch sáng tạo trở thành một hình thức du lịch năng động và mang tính tham gia cao, mở ra hướng phát triển chiến lược cho các thành phố nhỏ và cộng đồng nông thôn trong bối cảnh toàn cầu hóa. Theo Richards (2019), du lịch sáng tạo cho phép du khách chủ động tham gia vào các trải nghiệm sáng tạo, phản ánh đặc trưng văn hóa độc đáo của địa phương, vượt xa hình thức du lịch văn hóa truyền thống chỉ dừng lại ở việc quan sát thụ động. Du lịch sáng tạo đặt du khách vào vị trí trung tâm của trải nghiệm, khuyến khích họ trực tiếp tham gia vào các hoạt động như: làm thủ công mỹ nghệ, nghệ thuật ẩm thực, âm nhạc, múa và kể chuyện. Mô hình du lịch này, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của nhóm khách mong muốn những trải nghiệm có ý nghĩa, chân thực và mang tính cá nhân sâu sắc, kết nối với cách sống bản địa. Du lịch sáng tạo thúc đẩy mô hình đồng sáng tạo; trong đó, du khách không chỉ tiêu thụ các sản phẩm du lịch mà còn đóng góp kỹ năng, ý tưởng và quan điểm của mình, tạo nên sự trao đổi lẫn nhau có lợi cho cả chủ nhà và du khách. Sự tương tác này kích thích đổi mới, phát triển các dịch vụ và trải nghiệm mới, khi du khách trở thành cộng tác viên trong quá trình phát triển. Hơn nữa, như OECD (2014) nhấn mạnh, để du lịch sáng tạo thành công, các trải nghiệm phải gắn bó mật thiết với bối cảnh văn hóa cụ thể của địa phương, tạo cho du khách lý do để sáng tạo ngay tại chính nơi đó. Sự gắn kết địa phương này đảm bảo du lịch sáng tạo vừa chân thực, vừa dựa trên bản sắc vùng miền và phát triển bền vững. Du lịch sáng tạo mang đến cơ hội cho những vùng ít được biết đến thu hút khách theo cách có kiểm soát hơn và hướng đến lợi ích cộng đồng. Vì vậy, du lịch sáng tạo không chỉ là công cụ kinh tế mà còn là chiến lược văn hóa và xã hội, phù hợp với mục tiêu nâng cao quyền làm của chủ địa phương, khẳng định bản sắc và phát triển du lịch bền vững ở những nơi nhỏ bé và thường bị bỏ quên.

Các đặc điểm của hoạt động du lịch sáng tạo

Nhóm tác giả xây dựng tiêu chí đánh giá hoạt động du lịch sáng tạo dựa trên cơ sở lý luận từ các nghiên cứu trước, đặc biệt là của Siow-Kian Tan (2012), nhấn mạnh vai trò quan trọng của con người trong việc tạo nên trải nghiệm sáng tạo cho du khách, thông qua các tương tác đầy cảm hứng giữa hướng dẫn viên, cộng đồng địa phương và du khách tham quan. Sudirah (2020) đề xuất mô hình phân tích mối quan hệ giữa tiềm năng phát triển du lịch sáng tạo với hai yếu tố chính: định hướng hỗ trợ phát triển và đặc tính cốt lõi của du lịch sáng tạo, gồm sự mới lạ, hữu ích, mạo hiểm và trải nghiệm thực tế. Richard (2011) phân loại sáng tạo thành hai loại: sáng tạo dựa trên hoạt động, tập trung vào sự tham gia tích cực của du khách trong các trải nghiệm sáng tạo, và sáng tạo dựa trên bối cảnh, bao gồm: không gian, bầu không khí, sự kiện văn hóa và các hoạt động tương tác. Ở Cồn Sơn, các trải nghiệm sáng tạo như học làm bánh dân gian, tham gia sản xuất nông sản và khám phá văn hóa đặc trưng đã góp phần nâng cao giá trị và sự khác biệt của điểm đến. Ngoài ra, du khách còn có thể cảm nhận yếu tố sáng tạo thông qua không gian và các sự kiện văn hóa, tạo nên môi trường sống động, tăng sức hút và giá trị bền vững cho du lịch địa phương.

CƠ SỞ DỮ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp và dữ liệu sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các nguồn chính thức, bao gồm: Tổng cục Du lịch Việt Nam, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Cần Thơ, các cổng thông tin điện tử địa phương và quốc gia, cùng các bài nghiên cứu khoa học có liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát trực tiếp khách du lịch tại Cồn Sơn - Thành phố Cần Thơ, trong khoảng thời gian từ tháng 8-10/2024.

Phân tích dữ liệu định lượng được thực hiện bằng phần mềm SPSS với phương pháp thống kê tần số và tính điểm trung bình. Thang đo Likert 5 mức độ, với khoảng cách giữa các mức là 0,8, được sử dụng để đo lường mức độ đồng thuận của người tham gia khảo sát đối với các phát biểu nghiên cứu, từ rất thấp đến rất cao. Thống kê tần số nhằm xác định số lần xuất hiện và tỷ lệ phần trăm các giá trị, qua đó, đánh giá phân bố mẫu và nhận diện các đặc điểm nổi bật, xu hướng phổ biến hoặc sự khác biệt giữa các nhóm đối tượng. Thống kê trung bình được dùng để phản ánh xu hướng trung tâm của dữ liệu, hỗ trợ tóm tắt, so sánh và dự báo xu hướng nghiên cứu. Việc áp dụng các phương pháp thống kê này đảm bảo phân tích dữ liệu một cách khách quan, chính xác và có cơ sở khoa học.

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

Vai trò của yếu tố “Con người” trong du lịch sáng tạo tại Cồn Sơn

Yếu tố “Con người” là một trong những thành phần cốt lõi tạo nên giá trị khác biệt cho du lịch sáng tạo, đặc biệt trong bối cảnh gắn với cộng đồng địa phương. Con người không chỉ cung cấp dịch vụ mà còn là cầu nối giữa du khách với văn hóa bản địa, góp phần quyết định chất lượng trải nghiệm.

Bảng 1: Đánh giá của du khách về yếu tố “Con người” trong phát triển du lịch sáng tạo tại Cồn Sơn

Nguồn: Kết quả khảo sát 100 khách du lịch ở Cồn Sơn năm 2024

Kết quả nghiên cứu ở Bảng 1 cho thấy, có 5 yếu tố liên quan đến chất lượng phục vụ của nhân viên đều đạt mức trung bình khá cao, phản ánh sự hài lòng của du khách. Cụ thể, yếu tố “kiến thức của hướng dẫn viên” đạt điểm trung bình 3,84, cho thấy du khách đánh giá cao năng lực truyền đạt và hiểu biết về văn hóa địa phương của nhân viên. Tinh thần phục vụ nhiệt tình, thái độ tích cực của đội ngũ làm du lịch cũng được ghi nhận với mức trung bình 3,78, khẳng định sự tận tâm và chuyên nghiệp trong quá trình phục vụ. Khả năng kiểm soát tình huống và thái độ tôn trọng khách hàng đạt 3,74, thể hiện phong cách giao tiếp lịch sự, thân thiện và kỹ năng xử lý tình huống bài bản. Ngoài ra, sự tương tác giữa các du khách trong các hoạt động trải nghiệm như: trò chơi dân gian, làm bánh,... đạt mức 3,66, góp phần tạo nên không khí gắn kết và trải nghiệm đáng nhớ. Đặc biệt, sự chân thành, mộc mạc và hiếu khách của người dân địa phương được đánh giá ở mức 3,61, là yếu tố cảm xúc giúp định hình dấu ấn văn hóa và tạo ấn tượng tích cực với du khách. Nhìn chung, kết quả này cho thấy yếu tố “Con người” đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao trải nghiệm du lịch sáng tạo tại Cồn Sơn, góp phần thúc đẩy ý định quay lại của du khách.

Đặc tính của sản phẩm du lịch sáng tạo tại Cồn Sơn

Du lịch sáng tạo tại Cồn Sơn hiện được du khách đánh giá ở mức trung bình, cho thấy dù các sản phẩm du lịch tại đây bước đầu đã tích hợp yếu tố sáng tạo thông qua các hoạt động trải nghiệm văn hóa, đời sống và sản xuất nông nghiệp địa phương, nhưng vẫn chưa thực sự nổi bật hay tạo được dấu ấn riêng biệt. Các trải nghiệm như đi cầu khỉ, lái xuồng máy tuy mang tính đặc trưng vùng sông nước, song lại khá đơn điệu. Điều này khiến một bộ phận du khách cảm thấy thiếu sự kịch tính, khám phá hoặc yếu tố bất ngờ - những đặc điểm thường được kỳ vọng ở loại hình du lịch sáng tạo. Bên cạnh đó, các sản phẩm hiện tại có thể chưa chạm đến nhu cầu trải nghiệm sâu sắc, đậm bản sắc địa phương và khác biệt hơn của du khách. Dù vậy, không thể phủ nhận những đóng góp tích cực của các hoạt động này trong việc mang đến hiểu biết về văn hóa bản địa và tạo không gian giao lưu cho du khách. Vì thế, để phát triển mạnh hơn loại hình du lịch sáng tạo, Cồn Sơn cần cải tiến sản phẩm theo hướng vừa giữ được nét mộc mạc, chân thật, vừa tăng cường chiều sâu trải nghiệm và độ mới mẻ, qua đó nâng cao sức hút đối với du khách trong tương lai.

Bảng 2: Đánh giá của du khách về đặc tính du lịch sáng tạo tại Cồn Sơn

Nguồn: Kết quả khảo sát 100 khách du lịch ở Cồn Sơn năm 2024

Du lịch sáng tạo tại Cồn Sơn bước đầu đã hình thành nhưng còn nhiều hạn chế. Kết quả khảo sát 100 du khách năm 2024 cho thấy, yếu tố con người là điểm mạnh nổi bật với các tiêu chí đều đạt mức cao, đặc biệt là kiến thức hướng dẫn viên (3,84 điểm), thái độ phục vụ nhiệt tình (3,78 điểm), và sự chân thành của người dân (3,61 điểm). Đây là nền tảng quan trọng giúp tạo thiện cảm và thu hút du khách. Tuy nhiên, đặc tính của sản phẩm du lịch sáng tạo lại là điểm yếu lớn, chỉ đạt từ 2,19 đến 3,14 điểm. Sản phẩm còn thiếu sự khác biệt, thiếu yếu tố thử thách và tính chân thực trong trải nghiệm, khiến du khách khó có ấn tượng sâu sắc. Điều này cho thấy, cần đổi mới trong cách thiết kế sản phẩm để tăng tính hấp dẫn và phù hợp với xu hướng trải nghiệm sáng tạo hiện nay.

ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP

Du lịch sáng tạo tại Cồn Sơn bước đầu ghi nhận những điểm sáng, đặc biệt là yếu tố con người với sự thân thiện và hiểu biết sâu sắc về văn hóa địa phương. Tuy nhiên, sản phẩm du lịch còn thiếu tính mới mẻ, thử thách và khác biệt. Để phát triển bền vững du lịch sáng tạo tại Cồn Sơn, cần thực hiện hiệu quả các giải pháp sau:

Thứ nhất, cần tập trung nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thông qua đào tạo và bồi dưỡng kiến thức văn hóa, kỹ năng hướng dẫn cũng như giao tiếp cho đội ngũ nhân viên và hướng dẫn viên. Đồng thời, khuyến khích người dân địa phương tham gia trực tiếp vào hoạt động du lịch, trở thành những “nghệ sĩ dân gian” truyền tải bản sắc văn hóa một cách chân thực và sinh động.

Thứ hai, cần đa dạng hóa và làm mới các sản phẩm du lịch bằng cách phát triển các hoạt động trải nghiệm mang tính thử thách, sáng tạo và tương tác cao, kết hợp hài hòa giữa văn hóa bản địa và yếu tố mới mẻ nhằm tạo dấu ấn đặc trưng riêng biệt. Đồng thời, việc tăng cường chiều sâu trải nghiệm văn hóa thông qua các tour trải nghiệm chuyên sâu, lớp học thủ công truyền thống và chương trình nghệ thuật cộng đồng sẽ giúp du khách kết nối sâu sắc hơn với địa phương.

Thứ ba, cần xây dựng không gian sáng tạo đặc trưng, tổ chức các sự kiện văn hóa và triển lãm nghệ thuật sẽ góp phần tạo ra bầu không khí độc đáo, tăng sức hấp dẫn cho điểm đến.

Thứ tư, cần đẩy mạnh truyền thông, marketing và xây dựng thương hiệu du lịch sáng tạo, gắn liền với con người và trải nghiệm văn hóa sẽ giúp Cồn Sơn nâng cao vị thế, mở rộng tầm ảnh hưởng và phát triển du lịch bền vững trong tương lai./.

Tài liệu tham khảo:

1. OECD (2014). Tourism and the Creative Economy.

2. Richards, G. (2011). Creativity and tourism: The state of the art, Annals of Tourism Research, 38(4), 1225-1253.

3. Richards, G. (2019). Creative tourism: Opportunities for smaller places? Tourism & Management Studies, 15(SI), 7-10.

4. Siow-Kian Tan, S. K. (2012). A model of ‘creative experience’ in creative tourism, Annals of Tourism Research, 41, 153-174.

5. Sudirah (2020). Potential Development of Creative Tourism and Supporting Aspects, Proceedings of the 2nd International Seminar on Business, Economics, Social Science and Technology (ISBEST 2019).