Rạng sáng 3/4 theo giờ Việt Nam, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố áp thuế với 180 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó, Việt Nam thuộc nhóm nước chịu thuế đối ứng cao nhất, 46%. Theo thông tin từ phía Mỹ, lý do quan trọng vì Việt Nam là một trong những nước có mức thặng dư thương mại cao với Mỹ.
Xoay quanh vấn đề này, chúng tôi có cuộc trao đổi với TS Lại Lâm Anh (Trưởng phòng Nghiên cứu Hội nhập & Thể chế quốc tế, Viện Kinh tế & Chính trị Thế giới); ông Nguyễn Đình Tùng (Sáng lập, CEO công ty Vina T&T - doanh nghiệp xuất khẩu rau quả hàng đầu của Việt Nam, có thị trường chính là Mỹ).
VIỆT NAM CÓ 3 CÁCH ỨNG PHÓ VỚI MỨC THUẾ 46%
Phân tích về mức thuế đối ứng rất cao mà Mỹ vừa tuyên bố sẽ áp cho hàng loạt đối tác thương mại, ông Lại Lâm Anh chỉ ra, 5 nước sẽ chịu thuế lớn nhất là Campuchia (49%); Việt Nam (46%), Trung Quốc (34%, chưa kể thuế nền 20% mà Mỹ đã áp dụng); Thái Lan (36%) và Indonesia (32%). Ngoài Trung Quốc, 4 nước còn lại đều thuộc Đông Nam Á, bị Mỹ nghi ngờ là nơi hàng Trung Quốc ‘chuyển khẩu’ để "né" hàng rào thuế quan từ Mỹ.
" Việt Nam chỉ còn đúng 1 tuần từ nay đến 9/4 (trước khi mức thuế mới được áp dụng) để chứng minh nghi ngờ này là không đúng" , TS Lại Lâm Anh chia sẻ.
Ngay sau khi ông Trump "nổ phát súng" chấn động về việc áp thuế, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã lên tiếng mong các nước đừng vội trả đũa vì có thể làm căng thẳng leo thang và mức thuế quan Mỹ tuyên bố có thể không phải là vĩnh viễn. Ông Lâm Anh dẫn lại những lời nói của ông Scott Bessent để phân tích rằng, tuyên bố áp thuế 46% có thể chỉ là một "đòn phủ đầu".
Lập luận được ông Lâm Anh nhấn mạnh là doanh số xuất khẩu từ Việt Nam vào Mỹ tuy lớn nếu so sánh tương quan hai nước, nhưng rõ ràng trong tổng kim ngạch 119,5 tỷ USD có đóng góp rất lớn của các tập đoàn đa quốc gia, bao gồm rất nhiều công ty, tập đoàn của Mỹ. Như vậy, việc áp thuế với các ngành hàng xuất khẩu có đóng góp lớn từ các công ty của Mỹ thì chính người Mỹ, công ty Mỹ sẽ chịu thiệt hại, còn Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng về thu hút vốn đầu tư FDI, ảnh hưởng đến lực lượng lao động.
Mặc dù ông Trump đang muốn kêu gọi các doanh nghiệp Mỹ trở lại đất nước, việc áp thuế cao với Việt Nam hay một số nước cũng chưa chắc giúp thúc đẩy chuyện này. Các doanh nghiệp trước đây nếu vì muốn né thuế Mỹ áp vào Trung Quốc mà chuyển dịch từ Trung Quốc sang các nước khác, thì nay khi Mỹ tuyên bố áp thuế cao với những nước này, họ chưa chắc sẽ quay lại Mỹ mà rất có thể sẽ tiếp tục tìm tới những nước có điều kiện phù hợp.
"Vì vậy, Mỹ áp thuế cao với Việt Nam thì chúng ta cũng chưa nên quá lo lắng. Vì nếu ông Trump thực sự áp thuế cao thì chính người tiêu dùng Mỹ sẽ chịu ảnh hưởng đầu tiên do giá hàng hoá trong nước Mỹ tăng cao. Ông Trump sẽ phải cân nhắc đến làn sóng phản đối nếu chuyện này thực sự diễn ra ".
Vị chuyên gia cũng chỉ ra 3 cách để Việt Nam ứng phó với tình hình mới.
Thứ nhất , lần này, ông Trump áp thuế với cả thế giới không chỉ riêng Việt Nam. Việt Nam đang chịu mức thuế rất cao nhưng cũng phải nhìn nhận lại là chúng ta xuất siêu vào Mỹ trong thời gian tương đối dài. Vì vậy, chúng ta cần tìm cách thúc đẩy nhập khẩu hàng hoá Mỹ, giúp cân bằng lại cán cân. " Tất nhiên, chuyện này chưa thể đạt được ngay nhưng nước ta rất cần có các hành động chiến lược ngay lúc này".
Thứ hai , nếu Mỹ áp thuế cao vào những mặt hàng Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ không nhiều thì tác động tổng thể sẽ không đáng kể. " Việt Nam nên có cách đàm phán mềm mỏng, để làm sao về danh nghĩa là áp thuế cao, nhưng thực tế những mặt hàng do người Việt sản xuất, những mặt hàng chủ lực mà chúng ta có thế mạnh được áp mức thuế vừa phải".
Thứ ba , Việt Nam cần nâng cao sự khác biệt trong các mặt hàng xuất khẩu tới Mỹ. Như vậy, về lâu dài cục diện sẽ thay đổi. " Khi chính từ thị trường Mỹ có nhu cầu cao với hàng Việt Nam thì ông Trump sẽ phải xem xét lại. Trong ngắn hạn, chúng ta có thể gặp thách thức nhưng đây cũng là cơ hội để Việt Nam nhìn nhận lại, có hướng đi phù hợp".
“DOANH NGHIỆP PHẢI CHẤP NHẬN KHÔNG CÓ LÃI KHI XUẤT KHẨU VÀO MỸ”
Ông Nguyễn Đình Tùng (Chủ tịch, CEO Vina T&T) cho biết, năm 2024, công ty có doanh số 62 triệu USD từ thị trường Mỹ, chiếm tỷ trọng 50%. Nếu Mỹ thực sự sẽ áp mức thuế đối ứng 46% cho cả ngành rau quả từ Việt Nam vào Mỹ thì công ty sẽ chịu ảnh hưởng rất lớn.
“ Trước mắt nếu áp thật như thế thì chúng tôi cũng xác định là không có lãi khi xuất hàng đi Mỹ. Ví dụ đang lời 15% thì sẽ phải bù vào thuế để giữ khách hàng và thị trường không bị sốc. Sau đó, công ty sẽ dần dần chuyển thị trường đa dạng hơn”.
Tuy nhiên, ông Tùng nhấn mạnh, hiện tại phía Mỹ chưa thông báo chính thức những mặt hàng nào sẽ bị áp thuế 46%. Vì vậy, doanh nghiệp cần bình tĩnh, chưa nên quá hoang mang, lo lắng vào lúc này vì có thể Mỹ sẽ không áp dụng mức thuế 46% cho tất cả các mặt hàng.
Trong khi đó, đối với ngành hàng rau quả, hiện nay, cán cân thương mại đang nghiêng về phía Mỹ nên ông Tùng tương đối lạc quan. “T ôi cho rằng ngành hàng rau quả sẽ không bị áp mức thuế này. Năm 2024, xuất khẩu rau quả sang Mỹ của Việt Nam đạt 360 triệu USD, trong khi chúng ta nhập khẩu từ Mỹ 540 triệu USD" .
Mỹ hiện vẫn là 1 trong 3 thị trường xuất khẩu lớn nhất của rau quả Việt Nam. Trước những thay đổi chính sách thuế của Mỹ, ông Tùng cho rằng đây là vấn đề lớn. Doanh nghiệp mong muốn Chính phủ hỗ trợ doanh nghiệp trong ngành này bằng cách chứng minh cho Mỹ thấy rõ, phía Mỹ đang hưởng lợi nhiều hơn trong quan hệ thương mại với Việt Nam ở ngách này.
Ông Tùng cũng nhấn mạnh thuế quan mới đang nhằm trực tiếp vào các ngành linh kiện điện tử, công nghệ, bán dẫn... những ngành mà Mỹ đang cạnh tranh gay gắt với Trung Quốc để giữ vị thế số 1 về kinh tế.
Thời gian qua nhiều doanh nghiệp đa quốc gia trong các mảng này đã dịch chuyển từ Trung Quốc sang các nước khác, trong đó có Việt Nam để tránh thuế. Nhưng ngay cả khi Mỹ áp mức thuế cao với Việt Nam, các doanh nghiệp này cũng chưa chắc quay lại Mỹ. “ Vậy thì chúng ta cần chứng minh rõ, Việt Nam là đối tác tin cậy, là người bạn, chứ không phải nơi chuyển khẩu hàng hoá từ nước khác sang Mỹ cốt để né thuế” , ông Tùng nói.
