Một số giải pháp phát triển kinh tế - xã hội năm 2025

ThS. Trần Thị Ngọc Hà

Khoa Kế toán Kiểm toán, Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp

Email: ttnha@ uneti.edu.vn

Tóm tắt

Nền kinh tế Việt Nam trong năm 2024 đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Kinh tế vĩ mô tiếp tục được giữ vững; lạm phát được kiểm soát trong ngưỡng mục tiêu; an sinh xã hội được đảm bảo; sản xuất, kinh doanh từng bước phục hồi sau đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, những khó khăn và tồn tại vẫn hiện hữu: năng suất lao động còn thấp, năng lực cạnh tranh quốc gia chưa tương xứng với tiềm năng; nguồn lực phát triển chưa được phân bổ tối ưu, trong khi sự phụ thuộc lớn vào khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và công nghiệp chế biến, chế tạo vẫn là những điểm nghẽn đáng lưu tâm. Qua phân tích thực trạng này, bài viết đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam năm 2025.

Từ khóa: Ổn định vĩ mô, chuyển đổi số xanh, phát triển kinh tế - xã hội

Summary

Vietnam's economy achieved significant accomplishments in 2024. Macroeconomic stability was maintained, inflation remained within the target range, social security was ensured, and production and business activities gradually recovered after the COVID-19 pandemic. However, several challenges and limitations persist: labor productivity remains low, national competitiveness has yet to match its full potential, and development resources are not optimally allocated. Moreover, heavy reliance on foreign direct investment (FDI) and the manufacturing and processing sector continues to pose structural bottlenecks. Based on this analysis, the article proposes several solutions and policy recommendations to promote Vietnam’s socio-economic development in 2025.

Keywords: Macroeconomic stability, green digital transformation, socio-economic development

ĐẶT VẤN ĐỀ

Năm 2025, Việt Nam đối diện với những thời cơ đan xen thách thức trong bối cảnh thế giới biến động phức tạp và khó lường. Các căng thẳng địa chính trị kéo dài, xung đột thương mại, thuế đối ứng giữa các nền kinh tế lớn, biến đổi khí hậu, nguy cơ dịch bệnh bùng phát trở lại, cùng với sự dịch chuyển mạnh mẽ của chuỗi giá trị toàn cầu đang tác động sâu sắc tới cục diện kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Điều đó đặt ra thách thức không nhỏ đối với nền kinh tế trong nước, đòi hỏi phải có giải pháp để đẩy mạnh phát triển kinh tế xã hội trong năm 2025 và các năm tiếp theo.

BỐI CẢNH VÀ KẾT QUẢ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI NĂM 2024

Năm 2024 được ghi nhận là năm đầy biến động của tình hình quốc tế. Xung đột địa chính trị tiếp tục leo thang tại nhiều khu vực như Nga - Ukraine, căng thẳng Mỹ - Trung Quốc, xung đột ở Trung Đông và sự cạnh tranh chiến lược giữa các quốc gia lớn đang làm gia tăng tính bất định của môi trường toàn cầu. Tăng trưởng kinh tế thế giới có xu hướng chậm lại, lạm phát tại nhiều nền kinh tế lớn vẫn ở mức cao, buộc các ngân hàng trung ương tiếp tục theo đuổi chính sách tiền tệ thắt chặt. Hoạt động thương mại và đầu tư quốc tế suy giảm, các dòng vốn đầu tư có xu hướng dịch chuyển về các khu vực an toàn, gần thị trường tiêu thụ, với chi phí thấp hơn, đặt ra những thách thức lớn đối với các quốc gia phụ thuộc vào xuất khẩu, trong đó có Việt Nam.

Ở trong nước, bên cạnh những nỗ lực phục hồi hậu đại dịch, nền kinh tế vẫn chịu ảnh hưởng tiêu cực từ các yếu tố bên ngoài và những hạn chế nội tại. Cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do đã giúp mở rộng thị trường xuất khẩu và thu hút thêm nguồn vốn đầu tư, song vẫn chưa đủ để hóa giải triệt để các áp lực về lạm phát, tăng trưởng thấp, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công chậm và sự lệ thuộc vào một số khu vực kinh tế trọng điểm.

Trước tình hình đó, Chính phủ đã chủ động, linh hoạt trong điều hành chính sách vĩ mô, bảo đảm sự phối hợp nhịp nhàng giữa chính sách tài khóa, tiền tệ và các công cụ điều tiết khác. Dẫu vậy, những rủi ro tiềm ẩn từ thị trường tài chính, bất động sản, lao động và năng lượng vẫn đang đặt ra yêu cầu cấp bách về cải cách cơ cấu và nâng cao năng lực nội sinh như một động lực bền vững cho tăng trưởng trong những năm tiếp theo.

Mặc dù đối mặt với nhiều khó khăn, nền kinh tế Việt Nam năm 2024 vẫn đạt được những kết quả tích cực, tạo nền tảng vững chắc cho năm 2025. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) đạt khoảng 476,3 tỷ USD, tăng trưởng trên 7%, đứng thứ 33 thế giới, với thu nhập bình quân đầu người đạt 4.700 USD, cao hơn mức trung bình toàn cầu, phản ánh đà phục hồi rõ rệt của nền kinh tế.

Công nghiệp chế biến, chế tạo tiếp tục là động lực chính, chiếm khoảng 24,1- 24,2% GDP, dù vẫn còn phụ thuộc vào khu vực FDI. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) được giữ trong khoảng 4-4,5%, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và duy trì lòng tin thị trường. Năng suất lao động xã hội tăng 4,8 - 5,3%, nhờ ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt khoảng 69%, trong đó có bằng cấp, chứng chỉ chiếm 28-28,5%. Tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn đa chiều giảm trên 1%, trong khi tỷ lệ thất nghiệp khu vực thành thị giữ ở mức thấp, dưới 4%.

Thu ngân sách nhà nước tăng khoảng 5%, bội chi được kiểm soát dưới 4% GDP. Giải ngân vốn đầu tư công đạt trên 95% kế hoạch (Tổng cục Thống kê, 2024). Nhiều dự án hạ tầng trọng điểm như cao tốc Bắc - Nam, sân bay, bến cảng được triển khai hoặc đưa vào sử dụng, góp phần thúc đẩy liên kết vùng và nâng cao năng lực logistics. Đặc biệt, chuyển đổi số, phát triển kinh tế số và năng lượng xanh tiếp tục được đẩy mạnh, thể hiện quyết tâm hướng tới phát triển bền vững và thực hiện các cam kết tại COP26.

Những thành tựu trên phản ánh sự điều hành linh hoạt, quyết liệt của Đảng, Nhà nước và Chính phủ, cùng tinh thần vượt khó, đổi mới sáng tạo của toàn dân tộc. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững trong năm 2025 và các năm tiếp theo, cần tiếp tục triển khai các giải pháp đồng bộ, thực chất và mang tính đột phá.

MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI NĂM 2025

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn tiềm ẩn nhiều bất ổn, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 đòi hỏi Việt Nam phải kiên định mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, đổi mới mô hình tăng trưởng và phát huy nội lực quốc gia. Theo đó cần:

Ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và bảo đảm cân đối lớn

Chính sách tiền tệ cần linh hoạt, thận trọng, duy trì lãi suất hợp lý, ổn định tỷ giá và kiểm soát lạm phát khoảng 4%. Ngân hàng Nhà nước nên tiếp tục hỗ trợ thanh khoản phù hợp nhưng tránh gây áp lực lên giá cả. Chính sách tài khóa mở rộng có trọng tâm, ưu tiên đầu tư hạ tầng, giáo dục, y tế và an sinh xã hội; kiểm soát bội chi không quá 4% GDP.

Cần cơ cấu lại các cân đối lớn như cán cân thương mại, nợ công (duy trì dưới 60% GDP), tăng hiệu quả chi tiêu và quản lý ngân sách. Phát triển thị trường vốn, chứng khoán và trái phiếu doanh nghiệp theo hướng minh bạch, lành mạnh nhằm khôi phục niềm tin và đa dạng hóa nguồn lực tài chính.

Phát triển công nghiệp trọng điểm và công nghiệp hỗ trợ

Đẩy mạnh phát triển công nghiệp chế biến, chế tạo có giá trị gia tăng cao: điện tử, ô tô, cơ khí chính xác, công nghệ cao, bán dẫn. Hình thành trung tâm công nghiệp công nghệ cao tại Bắc Ninh, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng. Cùng với đó, tăng cường năng lực công nghiệp hỗ trợ: nâng cao khả năng sản xuất linh kiện, nguyên vật liệu nội địa, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa vươn lên tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thu hút FDI có chọn lọc, ưu tiên công nghệ cao, kết nối chặt với doanh nghiệp trong nước, tránh lệ thuộc và phân mảnh thị trường.

Phát triển hạ tầng đồng bộ và thúc đẩy liên kết vùng

Tiếp tục đầu tư mạng lưới hạ tầng chiến lược: hoàn thiện tuyến cao tốc Bắc - Nam, vành đai Hà Nội - TP. Hồ Chí Minh, đường kết nối Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long và miền núi phía Bắc. Phấn đấu đến cuối năm 2025 có ít nhất 3.000 km đường cao tốc. Đẩy mạnh nghiên cứu tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam; phát triển hệ thống cảng biển, sân bay, logistics gắn với trung tâm công nghiệp. Ưu tiên hạ tầng số (trung tâm dữ liệu, mạng 5G), năng lượng (điện mặt trời, gió ngoài khơi), bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Cơ chế điều phối vùng cần phát huy hiệu quả thực chất, liên kết đầu tư bền vững.

Tăng cường chuyển đổi số trong doanh nghiệp, hành chính công và xã hội; đặt mục tiêu kinh tế số chiếm 20% GDP, thương mại điện tử tăng trưởng 25%/năm. Hoàn thiện thể chế, khuyến khích sản xuất - tiêu dùng bền vững, phát triển năng lượng tái tạo, nông nghiệp hữu cơ, logistics xanh và du lịch sinh thái. Khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ, tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải.

Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Chuyển hướng đào tạo theo nhu cầu thị trường, ưu tiên các ngành mũi nhọn như công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, logistics, năng lượng tái tạo, bán dẫn. Tăng đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D) lên ít nhất 1,5% GDP. Xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, khuyến khích doanh nghiệp thành lập trung tâm R&D, phát triển thị trường khoa học - công nghệ. Cải cách giáo dục toàn diện, gắn kết với doanh nghiệp và hội nhập quốc tế.

Bảo đảm an sinh xã hội, phát triển văn hóa và con người

Triển khai hiệu quả Đề án xây dựng 1 triệu căn nhà ở xã hội đến năm 2030; mở rộng bao phủ bảo hiểm xã hội, y tế, thất nghiệp, nhất là khu vực phi chính thức. Giảm nghèo đa chiều bền vững, ứng dụng công nghệ thông tin trong giám sát chính sách hỗ trợ. Đầu tư thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở, gìn giữ giá trị văn hóa dân tộc; xây dựng con người Việt Nam hiện đại, nhân văn, sáng tạo và hội nhập.

Đồng thời, tiếp tục cải cách hành chính, cắt giảm thủ tục và chi phí cho doanh nghiệp, phấn đấu giảm 10% chi phí tuân thủ so với năm 2024. Thực hiện hiệu quả Đề án 06 về xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia, kết nối các nền tảng quản lý nhà nước. Tăng cường phân cấp, phân quyền đi đôi với kiểm tra, giám sát rõ trách nhiệm. Nâng cao kỷ luật hành chính, xử lý nghiêm vi phạm, đẩy mạnh phòng chống tham nhũng, tạo dựng niềm tin cho nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp.

MỘT SỐ KIẾN NGHỊ

Để hiện thực hóa mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2025, cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân. Một số kiến nghị trọng tâm gồm:

Đối với Quốc hội và Chính phủ: Cần tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; ban hành kịp thời các văn bản hướng dẫn thi hành các luật sửa đổi như Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Giao dịch điện tử… nhằm tháo gỡ rào cản, thúc đẩy đầu tư và bảo vệ quyền lợi người dân. Thúc đẩy phân cấp, phân quyền gắn với trách nhiệm giải trình và cơ chế giám sát độc lập, minh bạch. Ưu tiên đầu tư công cho các dự án hạ tầng chiến lược, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và hợp tác công - tư để huy động nguồn lực xã hội.

Đối với địa phương: Nâng cao năng lực điều hành, cải thiện môi trường đầu tư, đẩy nhanh giải ngân vốn, nhất là ở các địa phương còn chậm. Phát triển địa phương gắn với tiềm năng riêng và liên kết vùng, tránh dàn trải hoặc cạnh tranh không lành mạnh. Thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số trong quản lý công, ứng dụng dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo để minh bạch hóa hoạt động hành chính.

Đối với doanh nghiệp: Cần chủ động đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, tận dụng cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP, EVFTA. Đầu tư cho R&D, tham gia mạng lưới đổi mới sáng tạo, phát triển mô hình kinh doanh số, bền vững và thân thiện môi trường. Thực hiện đầy đủ trách nhiệm xã hội, xây dựng quan hệ hài hòa với người lao động, gắn lợi ích kinh tế với bảo vệ môi sinh.

Đối với người dân, cần nâng cao nhận thức về phát triển xanh, số và bền vững; chủ động học tập suốt đời, cập nhật kỹ năng mới phù hợp với kinh tế hiện đại.

Tuân thủ pháp luật, tích cực tham gia các chương trình khởi nghiệp, đào tạo lại, đồng hành cùng Chính phủ và doanh nghiệp trong hành trình kiến tạo tương lai…

KẾT LUẬN

Năm 2025 - năm bản lề của kế hoạch 5 năm và bước đệm cho chặng đường đến Đại hội Đảng sắp tới, đòi hỏi nỗ lực vượt bậc từ mọi thành phần xã hội. Trong bối cảnh thế giới biến động, thành công của Việt Nam phụ thuộc vào chất lượng thể chế, năng lực điều hành và sự đồng lòng của toàn dân. Với khát vọng vươn lên, bản lĩnh dân tộc và quyết tâm chính trị cao, năm 2025 sẽ mở ra một chu kỳ phát triển mới: bền vững hơn, hiện đại hơn và tự cường, tiến gần tới mục tiêu trở thành nước phát triển vào năm 2045.

Tài liệu tham khảo:

1. Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2024). Báo cáo tổng kết công tác năm 2024 và triển khai nhiệm vụ năm 2025.

2. Bộ Tài chính (2024). Báo cáo kết quả công tác điều hành thực hiện nhiệm vụ tài chính – ngân sách nhà nước năm 2024 và phương hướng triển khai nhiệm vụ năm 2025 trên các lĩnh vực quản lý nhà nước.

3. Quốc hội (2024). Nghị quyết số 158/2024/QH15 ngày 12/11/2024 về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025.

4. Tổng cục Thống kê (2024). Báo cáo tình hình kinh tế – xã hội quý IV và năm 2024.