Công tác kế toán tài chính doanh nghiệp trong bối cảnh chuyển đổi số

ThS. Ngô Đức Lợi

ThS. Vũ Trọng Hiếu,

Khoa Quốc tế Pháp ngữ, Trường Quốc tế, Đại học Quốc gia Hà Nội

Email: ldngo@vnu.edu.vn; vutronghieu@vnu.edu.vn

Tóm tắt

Kế toán tài chính là lĩnh vực liên quan đến việc thu thập, xử lý và phân tích thông tin tài chính nhằm hỗ trợ doanh nghiệp đưa ra quyết định kinh doanh hiệu quả. Trong bối cảnh chuyển đổi số và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, công tác kế toán tài chính của doanh nghiệp cũng đang có nhiều thay đổi để thích ứng với xu thế mới. Trên cơ sở nghiên cứu tổng quan về công tác kế toán tài chính doanh nghiệp và xu hướng ứng dụng chuyển đổi số với công tác kế toán tài chính, bài viết đưa ra một số yêu cầu đối với doanh nghiệp và người làm công tác kế toán trong bối cảnh chuyển đổi số.

Từ khóa: Kế toán tài chính, chuyển đổi số, báo cáo tài chính

Summary

Financial accounting involves the collection, processing, and analysis of financial information to support effective business decision-making. In the context of digital transformation and rapid technological advancements, corporate financial accounting practices are undergoing significant changes to adapt to emerging trends. Based on a review of current financial accounting practices and the growing application of digital transformation in accounting, the study provides several key requirements for enterprises and accounting professionals to effectively respond to the digital era.

Keywords: Financial accounting, digital transformation, financial reporting

ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp với tư cách là một chủ thể kinh tế thường có mối quan hệ kinh tế với các đối tượng khác nhau ngoài doanh nghiệp như: đối tác, nhà cung cấp, nhà đầu tư, khách hàng, ngân hàng, cơ quan thuế... Do vậy, ngoài việc cung cấp thông tin cho chủ doanh nghiệp, nhà quản lý trong nội bộ doanh nghiệp, kế toán tài chính còn cung cấp thông tin phục vụ cho các đối tượng bên ngoài.

Kế toán tài chính là một bộ phận của công tác kế toán doanh nghiệp. Nhiệm vụ của kế toán tài chính được xem là mắt xích quan trọng trong hoạt động của bộ phận kế toán nói riêng và toàn bộ doanh nghiệp nói chung. Trong bối cảnh chuyển đổi số và công nghệ số phát triển mạnh mẽ như hiện nay, công tác kế toán tài chính cũng có nhiều thay đổi để phù hợp với yêu cầu thực tiễn.

TỔNG QUAN VỀ CÔNG TÁC KẾ TOÁN TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP TRONG BỐI CẢNH CHUYỂN ĐỔI SỐ

Khái niệm

Kế toán tài chính là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính bằng báo cáo tài chính cho đối tượng có nhu cầu sử dụng thông tin của đơn vị kế toán. Nói cách khác, kế toán tài chính là việc thu thập, xử lý, kiểm tra phân tích những thông tin liên quan đến sự phát triển của doanh nghiệp thể hiện chủ yếu qua báo cáo tài chính vào cuối mỗi năm tài chính (Luật Kế toán, 2015).

Chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán có thể hiểu đơn giản là việc ứng dụng các công nghệ số vào các nghiệp vụ kế toán, giúp cho các nghiệp vụ kế toán được triển khai nhanh chóng, hiệu quả hơn mà vẫn tối ưu, tiết kiệm nhân lực, thời gian và chi phí cho DN. Kế toán chịu tác động lớn của quá trình chuyển đổi số do ngoài nội dung lý thuyết, thì đây là ngành mang tính thực hành và ứng dụng cao (Đỗ Thị Hồng Hạnh, Phạm Trọng Nghĩa, 2024). Chuyển đổi số trong hoạt động kế toán tại DN trong bối cảnh chuyển đổi số thường ứng dụng 5 công nghệ chính: Internet vạn vật (IoT); Trí tuệ nhân tạo (AI); Dữ liệu lớn (Big Data); Điện toán đám mây (Cloud); Chuỗi khối (Blockchain).

Lợi ích của chuyển đổi số với công tác kế toán tài chính doanh nghiệp

Công tác kế toán nói chung và kế toán tài chính nói riêng chịu sự ảnh hưởng bởi xu hướng chuyển đổi số. Theo đó, chuyển đổi số mang lại nhiều lợi ích cho công tác kế toán tài chính của doanh nghiệp, cụ thể:

Thay đổi phương thức làm việc hiệu quả hơn, giúp giảm thiểu việc nhập liệu thủ công: Nhờ sử dụng các phần mềm có tính năng tự động hóa, đọc dữ liệu từ tài liệu liên quan hoặc tích hợp giữa các hệ thống, bộ phận kế toán không còn phải nhập liệu thủ công nhiều như trước. Một số công việc được hỗ trợ bởi phần mềm kế toán, hóa đơn điện tử và các hệ thống tự động giúp kế toán có nhiều thời gian hơn để sáng tạo trong công việc và nâng cao hiệu suất làm việc.

Tự động hóa quy trình phối hợp: Kế toán tài chính vốn phải phối hợp và trao đổi với các bộ phận khác trong doanh nghiệp. Nhờ công nghệ, quy trình được thiết lập, chuẩn hóa và tự động hóa. Mỗi bước được mô tả rõ nhiệm vụ và thời hạn. Lịch sử giao dịch tài chính được lưu minh bạch.

Hỗ trợ quản trị tài chính nhanh chóng: Dữ liệu tài chính có sẵn được phần mềm trực quan hóa thành dashboard (bảng biểu, đồ thị, biểu đồ...) với nhiều tầng dữ liệu (doanh nghiệp, phòng ban, nhóm), hỗ trợ ra quyết định kịp thời.

Tạo môi trường làm việc thuận tiện, chuyên nghiệp hơn: Nhờ công nghệ số, đặc biệt là dữ liệu lớn và điện toán đám mây, kế toán dễ dàng thu thập và tổng hợp dữ liệu để lập báo cáo tháng, quý, năm nhanh chóng, phục vụ lãnh đạo hiệu quả.

Nâng cao trải nghiệm công việc: Phần mềm thông minh giúp chia sẻ dữ liệu, cộng tác trực tuyến với nhiều bên liên quan cả trong và ngoài doanh nghiệp. Điều này giúp nhân viên kế toán nâng cao trải nghiệm làm việc, tạo cảm hứng học tập và tăng năng suất.

Tối đa hóa hiệu quả nguồn lực: Doanh nghiệp có thể sử dụng nguồn nhân lực tinh gọn, năng lực cao thay vì duy trì bộ máy cồng kềnh như trước.

Nâng cao bảo mật dữ liệu: Việc ứng dụng công nghệ blockchain giúp tối ưu độ chính xác và bảo mật dữ liệu tài chính - vốn rất quan trọng và nhạy cảm. Đồng thời, rủi ro mất mát hoặc rò rỉ dữ liệu giảm, kế toán có thể tập trung vào công việc chuyên sâu.

XU HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYỂN ĐỔI SỐ ĐỐI VỚI CÔNG TÁC KẾ TOÁN TÀI CHÍNH

Xu hướng chuyển đổi số nói riêng và sự phát triển của công nghệ số nói chung đang diễn ra mạnh mẽ, tác động đáng kể đến công tác kế toán tài chính trong doanh nghiệp. Dưới đây là một số xu hướng nổi bật được dự báo sẽ tiếp tục ảnh hưởng sâu rộng đến hoạt động kế toán tài chính thời gian tới:

Phần mềm kế toán (Accounting software): Việc sử dụng phần mềm kế toán đã trở thành yếu tố thiết yếu trong hoạt động doanh nghiệp. Các phần mềm này giúp tự động hóa các quy trình kế toán cơ bản, tiết kiệm thời gian và giảm thiểu sai sót. Ngoài ra, phần mềm còn cung cấp tính năng phân tích và lập báo cáo tài chính, hỗ trợ doanh nghiệp có cái nhìn tổng thể về tình hình tài chính (Đinh Thị Ngọc Oanh, 2024).

Công nghệ Blockchain (sổ cái): Blockchain giúp tăng cường bảo mật thông tin kế toán nhờ vào cơ chế mã hóa phức tạp và tính minh bạch trong lưu trữ dữ liệu. Công nghệ này hoạt động như một cuốn sổ cái kế toán điện tử, đảm bảo các giao dịch được theo dõi chặt chẽ, giảm thiểu gian lận và tăng độ tin cậy cho dữ liệu tài chính (Lê Thị Kim Thoa, Trần Anh Sơn, 2023). Việc ứng dụng Blockchain giúp xử lý vấn đề phức tạp mà vẫn tiết kiệm chi phí và thời gian.

Phân tích dữ liệu (Data Analysis): Công nghệ thông tin mở ra khả năng phân tích dữ liệu mạnh mẽ. Các công cụ phân tích giúp kế toán phát hiện các xu hướng, mô hình, và điểm bất thường trong dữ liệu tài chính lớn, từ đó cung cấp thông tin hữu ích hỗ trợ ra quyết định (Đinh Thị Ngọc Oanh, 2024).

Trí tuệ nhân tạo (AI): AI đã và đang có tác động sâu sắc đến kế toán tài chính. Không chỉ tự động hóa các công việc lặp đi lặp lại như xử lý hóa đơn hay ghi sổ kế toán, AI còn hỗ trợ phân tích dữ liệu, dự báo xu hướng tài chính. AI có thể nhận diện, phân loại hóa đơn, theo dõi thu chi, hạn chế sai sót và nâng cao độ chính xác, đồng thời hỗ trợ đưa ra quyết định tài chính nhanh và hợp lý hơn (Nguyễn Thị Hoàng Yến, 2024).

Dữ liệu lớn (Big Data): Việc ứng dụng Big Data giúp kế toán viên thoát khỏi những thao tác thủ công đơn điệu, chuyển sang phân tích sâu giá trị của dữ liệu. Dữ liệu lớn còn giúp kế toán hoạt động không phụ thuộc vào thời gian và địa điểm, loại bỏ việc sử dụng giấy tờ và tăng tính chính xác cho các quyết định tài chính.

Điện toán đám mây (Cloud Computing): Công nghệ này đã thay đổi cách thức lưu trữ và truy cập dữ liệu kế toán. Thay vì phụ thuộc vào máy chủ cục bộ, dữ liệu được lưu trên nền tảng đám mây, cho phép truy cập và chia sẻ từ xa một cách linh hoạt và an toàn (Đinh Thị Ngọc Oanh, 2024).

Internet vạn vật (IoT): Các thiết bị IoT tạo ra lượng lớn dữ liệu hữu ích cho việc phân tích và dự báo. Dữ liệu thu thập từ các thiết bị có thể giúp bộ phận kế toán và quản trị doanh nghiệp hiểu rõ hơn về hành vi khách hàng, hiệu quả hoạt động, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược chính xác và kịp thời hơn.

MỘT SỐ LƯU Ý

Đối với doanh nghiệp

Việc thực hiện công tác kế toán tài chính tại doanh nghiệp cần bám sát các quy định của Bộ Tài chính. Hiện nay, cơ sở pháp lý cho hoạt động kế toán, đặc biệt là kế toán tài chính tại doanh nghiệp, là hoàn thiện và đồng bộ. Trong đó, doanh nghiệp cần nắm rõ các quy định tại Luật Kế toán năm 2015, Nghị định số 174/2016/NĐ-CP ngày 30/12/2016 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Kế toán, Thông tư số 200/2014/TT-BTC ngày 22/12/ 2014 của Bộ Tài chính hướng dẫn Chế độ kế toán doanh nghiệp; Thông tư số 133/2016/TT-BTC ngày 26/8/2016 của Bộ Tài chính hướng dẫn Chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và vừa; Thông tư số 132/2018/TT-BTC ngày 28/12/2028 của Bộ Tài chính hướng dẫn Chế độ kế toán cho doanh nghiệp siêu nhỏ …

Đội ngũ kế toán là yếu tố quyết định hiệu quả công tác tài chính: Công việc của kế toán tài chính cung cấp cho doanh nghiệp cái nhìn rõ nét về tình trạng hoạt động kinh doanh thực tế. Đồng thời, người làm kế toán tài chính cũng có thể đưa ra các dự báo, phương hướng điều chỉnh trong tương lai nhằm giúp doanh nghiệp phát triển bền vững, tăng trưởng lợi nhuận. Do vậy, việc phát triển đội ngũ kế toán vừa nắm chắc công tác chuyên môn, vừa có thể ứng dụng công nghệ số vào hoạt động kế toán là vô cùng cần thiết.

Ứng dụng công nghệ là xu hướng tất yếu: Với sự phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phổ biến của các công nghệ như Internet vạn vật (IoT); Trí tuệ nhân tạo (AI); Dữ liệu lớn (Big Data); Điện toán đám mây (Cloud); Chuỗi khối (Blockchain), doanh nghiệp cần quan tâm và dành nguồn lực xứng đáng để đầu tư cho nhân lực và công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán.

Đối với nhân viên kế toán

Mức độ chuyên sâu của công việc thực tế sẽ phụ thuộc vào vị trí mà nhân viên đảm nhiệm, cũng như yêu cầu của doanh nghiệp cụ thể. Kế toán tài chính phải nắm vững các kiến thức về nghiệp vụ kế toán và tuân thủ theo chúng: nguyên tắc kế toán, chuẩn mực kế toán quốc tế, quy tắc kế toán áp dụng trong lĩnh vực cụ thể mà doanh nghiệp đang hoạt động... Do vậy, những kiến thức chuyên môn sâu là yêu cầu tất yếu.

Trong bối cảnh cạnh tranh quyết liệt và phát triển công nghệ số hiện nay, kế toán tài chính không chỉ là người thực hiện các nhiệm vụ tính toán và báo cáo tài chính. Trong mỗi doanh nghiệp, họ đều là những “chuyên gia” có kiến thức vững chắc và có vai trò tham mưu, hỗ trợ xây dựng chiến lược quản trị tài chính cho nhà lãnh đạo. Trong bối cảnh CMCN 4.0, người làm công tác kế toán quản trị được kỳ vọng tham gia trực tiếp vào hoạch định chiến lược tài chính doanh nghiệp. Ngoài ra, nhân viên kế toán quản trị cần “trực quan hóa” dữ liệu để cung cấp cho quản trị. Vai trò của họ ngày càng dịch chuyển từ người chuyên xử lý các con số thành “người kể chuyện” với những hiểu biết sâu sắc về các dữ liệu, góp phần đưa ra các quyết định trong kinh doanh (Nguyễn Văn Hòa, 2021).

Mỗi kế toán viên cần cập nhật kiến thức, trình độ để tiếp cận với các thành tựu của CMCN 4.0. Đồng thời, phải là người tiên phong ứng dụng các thành tựu công nghệ để phục vụ hiệu quả cho công tác kế toán.

KẾT LUẬN

Xu hướng sử dụng công nghệ thông tin trong kế toán nhằm tối ưu hóa quy trình, tăng cường khả năng phân tích và báo cáo, cải thiện tính toàn vẹn dữ liệu, tăng cường khả năng dự đoán và quản lý. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong lĩnh vực này giúp tăng cường hiệu quả và giảm thiểu sai sót, đồng thời mở ra nhiều cơ hội mới cho các kế toán viên. Tuy nhiên, yêu cầu đối với người làm công tác kế toán trong bối cảnh công nghệ số ngày càng khắt khe, đòi hỏi sự tích hợp linh hoạt giữa chuyên môn và kỹ năng công nghệ.

Tài liệu tham khảo

1. BUV (2024). Chi tiết về công việc của Kế toán Tài chính trong doanh nghiệp, https://www.buv.edu.vn/tu-van/tai-chinh/cong-viec-cua-ke-toan-tai-chinh/

2. Đỗ Thị Hồng Hạnh, & Phạm Trọng Nghĩa (2024). Chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán tại Việt Nam. Tạp chí Tài chính, kỳ 2, tháng 7/2023.

3. Đinh Thị Ngọc Oanh (2024). Xu hướng phát triển của lĩnh vực kế toán trong nền kinh tế số, https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/09/17/xu-huong-phat-trien-cua-linh-vuc-ke-toan-trong-nen-kinh-te-so/

4. Hà Linh Chi (2024). Kế toán tài chính là gì? Tìm hiểu công việc kế toán tài chính trong doanh nghiệp. Base.vn, https://base.vn/blog/ke-toan-tai-chinh/#5_Ap_dung_cong_nghe_de_nang_cao_hieu_qua_lam_viec_cua_ke_toan_tai-chinh

5. Lê Thị Kim Thoa, & Trần Anh Sơn (2022). Tác động của Blockchain đến hệ thống thông tin kế toán, khả năng ứng dụng trong doanh nghiệp Việt Nam. Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, số 25, tháng 11/2022.

6. Nguyễn Văn Hòa (2021). Những yêu cầu đặt ra cho người làm công tác kế toán trong bối cảnh mới. Tạp chí Công Thương số 15, tháng 6/2021.

7. Nguyễn Thị Hoàng Yến (2024). Áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong công tác kế toán tại Việt Nam, https://kinhtevadubao.vn/ap-dung-tri-tue-nhan-tao-ai-trong-cong-tac-ke-toan-tai-viet-nam-28867.html