Vai trò của máy bay B-2 và bom GBU-57 trong cuộc không kích lịch sử của Mỹ

3 cơ sở hạt nhân ở Iran bị Mỹ tấn công ngày 21/6 (Ảnh: BBC).

Cuộc tấn công, được công bố trên mạng Truth Social, không chỉ đánh dấu bước leo thang nghiêm trọng trong căng thẳng Mỹ - Iran mà còn phô diễn sức mạnh công nghệ vượt trội của Mỹ với sự tham gia của máy bay ném bom tàng hình B-2 Spirit và bom phá boongke GBU-57 nặng 13,6 tấn.

Vì sao Fordow trở thành mục tiêu chính? Tại sao chỉ Mỹ có khả năng phá hủy cơ sở này? Và mức độ thiệt hại thực sự ra sao?

Fordow: “Thành trì bất khả xâm phạm” của Iran

Theo Topwar, Fordow, nằm cách thủ đô Tehran khoảng 150km về phía nam, là cơ sở hạt nhân được Iran xây dựng bí mật trong lòng núi gần thành phố Qom. Theo báo cáo của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), cơ sở này bắt đầu hoạt động từ 2011, với hàng nghìn máy ly tâm hiện đại dùng để làm giàu uranium - bước quan trọng trong việc phát triển vũ khí hạt nhân.

Được che chắn bởi lớp đá granite dày hàng chục mét, Fordow được thiết kế để chống chịu các cuộc không kích thông thường, khiến nó trở thành biểu tượng cho tham vọng hạt nhân của Iran và thách thức lớn đối với các đối thủ như Israel và Mỹ.

Chuyên gia Jennifer Kavanagh, Giám đốc phân tích quân sự Defense Priorities, nhận định: “Fordow không chỉ là một cơ sở kỹ thuật mà còn là biểu tượng chiến lược. Iran xem nó như lá chắn cuối cùng của chương trình hạt nhân, trong khi Mỹ và Israel coi nó là mối đe dọa không thể chấp nhận”.

Các quan chức Mỹ xác nhận rằng Fordow là mục tiêu chính trong cuộc tấn công ngày 21/6, bởi đây là nơi Iran lưu trữ lượng lớn uranium làm giàu cao, có thể được sử dụng để chế tạo vũ khí hạt nhân trong thời gian ngắn.

Lý do Fordow được chọn làm mục tiêu không chỉ nằm ở vai trò kỹ thuật mà còn ở ý nghĩa địa chính trị. Cedric Leighton, cựu đại tá Không quân Mỹ, giải thích: “Tấn công Fordow gửi thông điệp rõ ràng đến Tehran rằng không có nơi nào an toàn, kể cả những cơ sở được bảo vệ tốt nhất. Điều này cũng nhằm làm suy yếu tinh thần của Iran và ngăn chặn họ tiến gần hơn đến ngưỡng hạt nhân”.

Tuy nhiên, vị trí nằm sâu dưới lòng đất của Fordow đòi hỏi một loại vũ khí đặc biệt; chỉ Mỹ sở hữu công nghệ cần thiết để thực hiện nhiệm vụ này.

Ảnh vệ tinh chụp năm 2020 cho thấy tổ hợp hạt nhân Fordow của Iran (Ảnh: AFP).

B-2 Spirit: Bóng ma tàng hình trên bầu trời

Trái tim của cuộc không kích là máy bay ném bom tàng hình B-2 Spirit, được mệnh danh là “bóng ma” của Không quân Mỹ. Với thiết kế hình cánh dơi, B-2 do Northrop Grumman phát triển là một trong những máy bay tiên tiến nhất thế giới, có khả năng bay liên lục địa mà không cần tiếp nhiên liệu và tránh được hầu hết các hệ thống radar hiện đại.

Các máy theo dõi chuyến bay đã ghi nhận B-2 cất cánh từ Căn cứ Không quân Whiteman ở Missouri trước khi được triển khai đến Guam, sẵn sàng cho nhiệm vụ tấn công Iran.

B-2 có tải trọng vũ khí lên đến 23 tấn, nhưng điểm mạnh lớn nhất là khả năng tàng hình. Với lớp phủ hấp thụ sóng radar và thiết kế khí động học đặc biệt, B-2 có thể xâm nhập không phận đối phương mà không bị phát hiện. “Trong một cuộc chiến hiện đại, tàng hình là yếu tố quyết định”, nhà phân tích quân sự Hans Kristensen từ Liên đoàn Các nhà khoa học Mỹ (FAS) nhận định. “Iran có hệ thống phòng không S-300 do Nga cung cấp, nhưng chúng gần như vô dụng trước B-2”.

Ít nhất 3 chiếc B-2 đã tham gia cuộc không kích, mỗi chiếc mang theo một hoặc hai quả bom xuyên boongke GBU-57. Hành trình từ Guam đến Iran, dài hơn 10.000km, được hỗ trợ bởi hơn 30 máy bay tiếp dầu KC-135 và KC-46, đảm bảo B-2 hoàn thành nhiệm vụ mà không cần hạ cánh.

Tổng thống Trump nhấn mạnh trên Truth Social: “Tất cả máy bay đều an toàn trên đường trở về”, một tuyên bố khẳng định sự thành công về mặt kỹ thuật của chiến dịch.

GBU-57: Vũ khí phá hủy thành trì Fordow

Nếu B-2 là phương tiện, thì bom GBU-57 Massive Ordnance Penetrator (MOP) là vũ khí quyết định số phận của Fordow. Với trọng lượng 13,6 tấn, GBU-57 là loại bom phi hạt nhân mạnh nhất trong kho vũ khí của Mỹ, được thiết kế đặc biệt để tiêu diệt các mục tiêu kiên cố như boongke và cơ sở ngầm. Theo báo cáo của Không quân Mỹ được trích dẫn bởi CNN, GBU-57 có khả năng xuyên qua 60m bê tông cốt thép hoặc 40m đá trước khi kích nổ, tạo ra một vụ nổ tương đương 5,4 tấn TNT.

“GBU-57 là vũ khí duy nhất trên thế giới có thể phá hủy một cơ sở như Fordow”, chuyên gia Cedric Leighton khẳng định. “Israel, dù sở hữu không quân hiện đại, không có loại bom nào tương tự; các máy bay F-35 của họ không thể mang tải trọng lớn như B-2”. Điều này giải thích tại sao Mỹ, chứ không phải Israel, phải đảm nhận nhiệm vụ tấn công Fordow, bất chấp chiến dịch không kích của Israel vào Iran trước đó vào ngày 13/6.

GBU-57 được trang bị hệ thống dẫn đường GPS và laser, đảm bảo độ chính xác cao ngay cả khi thả từ độ cao lớn. Các quả bom được thả từ B-2 nhắm vào các khu vực chứa máy ly tâm và kho uranium làm giàu của Fordow. Hình ảnh vệ tinh do Maxar cung cấp, được công bố ngày 22/6, cho thấy nhiều khu vực bên ngoài lối vào Fordow bị phá hủy, các đám khói lớn bốc lên từ cơ sở.

Vì sao chỉ Mỹ có khả năng tấn công Fordow?

Fordow là mục tiêu gần như bất khả xâm phạm đối với bất kỳ quốc gia nào ngoài Mỹ, do sự kết hợp giữa vị trí địa lý, thiết kế kiên cố và yêu cầu kỹ thuật của cuộc tấn công. Có 3 yếu tố chính giải thích tại sao chỉ Mỹ có thể thực hiện nhiệm vụ này.

Thứ nhất, công nghệ tàng hình vượt trội. Hệ thống phòng không của Iran, bao gồm S-300 và các radar nội địa, có khả năng phát hiện máy bay thông thường như F-16 hay F-35 của Israel. Tuy nhiên, B-2 với khả năng tàng hình gần như tuyệt đối là lựa chọn duy nhất để xâm nhập không phận Iran mà không bị đánh chặn. “Không một quốc gia nào khác sở hữu máy bay như B-2”, chuyên gia Kristensen nhấn mạnh. “Ngay cả Nga và Trung Quốc cũng chưa đạt được trình độ tàng hình tương tự”.

Thứ hai, vũ khí chuyên dụng. Bom GBU-57 là sản phẩm độc quyền của Mỹ, được phát triển từ năm 2007 nhằm đối phó với các cơ sở ngầm của Iran và Triều Tiên. Không có quốc gia nào, kể cả các đồng minh như Anh hay Israel, sở hữu loại bom này. Israel từng yêu cầu Mỹ cung cấp GBU-57 năm 2012 nhưng bị từ chối do lo ngại về leo thang xung đột khu vực.

Thứ ba, hậu cần liên lục địa. Cuộc tấn công yêu cầu hậu cần phức tạp, với các máy bay B-2 bay hơn 10.000km từ Guam đến Iran. Mỹ là quốc gia duy nhất có mạng lưới máy bay tiếp dầu và căn cứ toàn cầu để hỗ trợ một chiến dịch tầm xa như vậy. “Đây là minh chứng cho năng lực triển khai sức mạnh toàn cầu của Mỹ”, chuyên gia Leighton nhận xét. “Không một không quân nào khác có thể thực hiện nhiệm vụ này với độ chính xác và an toàn tương tự”.

Mức độ thiệt hại: Thành công hay nửa vời?

Mức độ thiệt hại của Fordow sau cuộc tấn công vẫn là chủ đề tranh cãi, do thiếu thông tin chính thức từ Iran và những tuyên bố mâu thuẫn từ Mỹ. Ông Trump tuyên bố trên Truth Social rằng “toàn bộ tải trọng đã được thả xuống Fordow”, ám chỉ cơ sở này đã bị phá hủy nghiêm trọng. Tuy nhiên, các nguồn độc lập và hình ảnh vệ tinh cho thấy bức tranh phức tạp hơn.

Hình ảnh vệ tinh ngày 22/6 cho thấy các lối vào chính của Fordow bị hư hại nặng, với nhiều khu vực bề mặt bị phá hủy. Tuy nhiên, do cơ sở nằm sâu dưới lòng đất, khó xác định mức độ thiệt hại đối với các phòng chứa máy ly tâm và kho uranium. Dù GBU-57 có sức mạnh khủng khiếp, nó không thể phá hủy hoàn toàn một cơ sở rộng lớn như Fordow. Các máy ly tâm và uranium làm giàu cao có thể đã được Iran chuyển đi trước khi cuộc tấn công diễn ra.

Iran, thông qua phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Abbas Araqchi, thừa nhận Fordow bị tấn công nhưng tuyên bố thiệt hại “có thể kiểm soát được” và chương trình hạt nhân sẽ tiếp tục được phát triển. Tuy nhiên, các chuyên gia như Hans Kristensen nghi ngờ tuyên bố này: “Iran có thể đang giảm nhẹ thiệt hại để giữ thể diện. Một cuộc tấn công bằng GBU-57 chắc chắn gây ra gián đoạn lớn, ít nhất trong ngắn hạn”.

Một báo cáo sơ bộ từ IAEA, được AP trích dẫn, cho biết số lượng máy ly tâm hoạt động tại Fordow đã giảm đáng kể, nhưng kho uranium làm giàu cao vẫn còn nguyên vẹn, có thể do được chuyển đến các địa điểm bí mật khác. Cuộc tấn công làm chậm chương trình hạt nhân của Iran nhưng không thể xóa sổ nó hoàn toàn. Iran vẫn có đội ngũ kỹ sư và nhà khoa học để tái thiết.

Hệ lụy và ý nghĩa của cuộc không kích

Cuộc không kích Fordow không chỉ là một chiến thắng kỹ thuật mà còn mang ý nghĩa chiến lược sâu rộng. Đối với Mỹ, nó khẳng định vị thế siêu cường quân sự duy nhất có khả năng tấn công các mục tiêu kiên cố nhất. Đối với Iran, nó là lời cảnh báo rằng chương trình hạt nhân của họ không an toàn, bất chấp những nỗ lực bảo vệ. Tuy nhiên, cuộc tấn công cũng làm gia tăng nguy cơ leo thang xung đột khu vực.

Iran đã đe dọa trả đũa, với các đồng minh như Houthi ở Yemen tuyên bố tấn công tàu chiến Mỹ ở Biển Đỏ. Theo Al Jazeera, giá dầu toàn cầu tăng vọt sau khi Iran ám chỉ khả năng đóng cửa Eo biển Hormuz, đẩy giá dầu WTI lên 74,84 USD/thùng vào ngày 22/6. Nga và Trung Quốc, hai đồng minh tiềm năng của Iran, cũng lên án hành động của Mỹ, làm phức tạp thêm cục diện địa chính trị.

Chuyên gia Cedric Leighton nhận định: “Cuộc tấn công bất ngờ của Mỹ là một thành công kỹ thuật, nhưng cái giá phải trả là sự bất ổn khu vực. Mỹ đã chứng minh sức mạnh, nhưng giờ đây phải đối mặt với nguy cơ bị kéo vào một cuộc chiến kéo dài - điều mà ông Trump luôn muốn tránh”. Việc phá hủy một phần Fordow không đồng nghĩa với việc triệt tiêu tham vọng hạt nhân Iran. Tehran có thể tìm cách xây dựng lại, thậm chí với sự hỗ trợ từ Nga hoặc Trung Quốc.

Cuộc không kích Fordow ngày 21/6 là minh chứng hùng hồn cho sức mạnh công nghệ của Mỹ, với máy bay B-2 Spirit và bom GBU-57 đóng vai trò trung tâm. B-2, với khả năng tàng hình, tầm bay liên lục địa, đã vượt qua hệ thống phòng không của Iran để thả những quả bom mạnh nhất trong kho vũ khí phi hạt nhân, nhắm vào cơ sở bất khả xâm phạm của Tehran. Fordow, biểu tượng của tham vọng hạt nhân Iran, chịu thiệt hại đáng kể, nhưng chương trình hạt nhân của Iran vẫn chưa bị xóa sổ hoàn toàn.

Vì sao chỉ Mỹ có thể tấn công Fordow? Câu trả lời nằm ở sự kết hợp độc đáo giữa công nghệ tàng hình, vũ khí chuyên dụng và năng lực hậu cần toàn cầu - những thứ mà không quốc gia nào khác sở hữu.

Tuy nhiên, sức mạnh quân sự có thể mở ra cánh cửa chiến thắng nhưng chỉ ngoại giao mới có thể đảm bảo hòa bình lâu dài. Trong bối cảnh Iran đe dọa trả đũa, cảnh báo siết chặt eo biển Hormuz và khu vực Trung Đông đứng trước nguy cơ bất ổn, thế giới đang chờ đợi để hiểu rõ hơn về chiến lược tiếp theo của Mỹ.