Các UAV làm nhiệm vụ đánh chặn (Ảnh: KI).
Các đợt tập kích bằng UAV Shahed của Nga nhằm vào Ukraine mỗi đêm ngày càng khó đánh chặn. Nga liên tục cải tiến Shahed như tăng tầm bay, tốc độ, thêm tính năng chống gây nhiễu khiến các biện pháp ứng phó của Ukraine trở nên kém hiệu quả.
Trong bối cảnh kho vũ khí phòng không truyền thống dần cạn kiệt, chính phủ Ukraine đang đặt cược vào các loại UAV đánh chặn để phần nào ngăn hỏa lực của Nga.
“Ukraine hiện đã sử dụng UAV đánh chặn để bắn hạ Shahed và đang mở rộng sản xuất”, văn phòng Tổng thống Volodymyr Zelensky viết ngày 21/6.
Giống như nhiều chương trình phát triển UAV khác, đội hình UAV đánh chặn đang lấp vào khoảng trống mà hệ thống phòng không truyền thống để lại, trong bối cảnh Mỹ cắt giảm viện trợ vũ khí và Nga mở rộng quy mô đội UAV.
“Nếu như ban đầu chúng tôi còn có một số hệ thống SAM, tên lửa Javelin, các tổ hợp phòng không, với đủ đạn dược, thì nay chúng đã bắt đầu cạn kiệt, và chúng tôi đang bị thiếu hụt nghiêm trọng", Bohdan Danyliv, phụ trách mảng quân sự của Quỹ Serhiy Prytula, một tổ chức từ thiện tài trợ cho các chương trình phát triển quân sự, cho biết.
Ngay từ đầu năm 2025, giới chức quốc phòng Ukraine đã công khai đặt nhiệm vụ phòng thủ chống Shahed lên hàng đầu. Tuy nhiên, chỉ đến những tháng gần đây, khi các cuộc tấn công tăng vọt, chính phủ mới bắt đầu đẩy nhanh việc đưa các hệ thống UAV đánh chặn vào hoạt động. Hiện nay, các UAV chống Shahed đã được xem là một ưu tiên chiến lược.
“Nhiệm vụ số một: mở rộng và nhân rộng các biện pháp đã chứng minh hiệu quả. Trên hết là tăng số lượng UAV đánh chặn", Không quân Ukraine viết trên Telegram ngày 14/6.
Một số mẫu UAV đánh chặn thế hệ mới đã tham chiến từ hơn một năm nay, chủ yếu tiêu diệt UAV trinh sát như Merlin hoặc Zala, vốn bay vòng quanh mặt trận. Nhưng đối phó Shahed là thách thức hoàn toàn khác.
“Shahed nhanh gấp đôi. Không chỉ cần đuổi kịp, mà phải vượt qua nó. Zala hay Orlan làm nhiệm vụ trinh sát, nên chúng bay vòng. Shahed thì bay thẳng, mà radar chỉ quét được 25-30km, khoảng cách mà Shahed vượt qua chỉ trong vài phút", ông Danyliv nói.
“Trước đây, các tổ cơ động và trực thăng từng xử lý Shahed khá hiệu quả. Nhưng khi số lượng Shahed tăng vọt và dồn dập nhắm vào một thành phố duy nhất, chính quyền mới thực sự nhận ra Shahed là lợi thế chiến lược quan trọng của Nga", đại diện nhóm Wild Hornets, đơn vị phát triển UAV Sting, nói.
Một mẫu UAV đánh chặn mới khác từng xuất hiện được giới thiệu là sản phẩm hợp tác với Bỉ. Theo tuyên bố, mẫu này đã bắn hạ hơn 20 UAV loại Shahed, dường như mang tên Shulika.
Ông Danyliv cho biết, ngay từ năm ngoái đã thấy rõ Ukraine cần điều chỉnh UAV để bắn hạ Shahed. Nhưng ông tiếc rằng chính phủ chỉ chuyển trọng tâm phát triển UAV đánh chặn trong vài tháng gần đây, khi Shahed đang gây ra sự uy hiếp lớn tới hàng phòng thủ.
Dù chính phủ khuyến khích, ông Danyliv cho biết Bộ Quốc phòng vẫn chưa ký hợp đồng chính thức với các nhà sản xuất UAV chống Shahed, dù một số mẫu như Taras P (do Quỹ Prytula hỗ trợ) đã nhận được hợp đồng.
Nga, trong khi đó, đã nâng cấp Shahed nhanh hơn so với tốc độ nâng cấp hệ thống phòng không của Ukraine, theo Taras Chmut, giám đốc tổ chức Come Back Alive chuyên cung cấp thiết bị cho binh sĩ.
“Số lượng UAV của họ đang tăng nhanh hơn nỗ lực đối phó của Ukraine và các vũ khí này ngày càng tinh vi hơn", ông nói.
Bộ Quốc phòng Ukraine cho biết đang thử nghiệm 10 mẫu UAV đánh chặn chống Shahed, trong đó chỉ có khoảng 4 mẫu thực sự hiệu quả, theo ông Danyliv.
Ông Chmut từ chối nêu tên mẫu UAV mà tổ chức ông tài trợ, nhưng khẳng định các thiết bị đó đã tiêu diệt hàng chục chiếc Shahed chỉ trong 3 tháng qua.
Lợi thế lớn nhất của UAV đánh chặn là độ chính xác với chi phí thấp. Quỹ Prytula công bố rằng mẫu UAV do họ tài trợ từng hạ một chiếc Shahed với chi phí chỉ dưới 2.000 USD, so với các tên lửa phòng không giá từ 40.000 đến 100.000 USD.
Mức giá trung bình để hạ một chiếc Shahed là khoảng 5.000 USD, theo 2 ông Danyliv và Chmut.
Trong khi đó, Ukraine gần như không có sản xuất tên lửa phòng không trong nước, kể cả loại cũ thời Liên Xô như S-300.
Ukraine đang tìm kiếm thêm các hệ thống tên lửa tiên tiến từ Mỹ, dù đây là nguồn viện trợ không ổn định. Nguồn đạn dược từ thời Liên Xô cũng đã “gần như cạn kiệt hoặc phải lùng sục khắp thế giới”, theo ông Chmut.
Tuy vậy, UAV đánh chặn hiện vẫn chưa thể thay thế hoàn toàn phòng không truyền thống trong việc đối phó với tên lửa hành trình, tên lửa đạn đạo hay bom lượn Nga dùng gần tiền tuyến, theo Quỹ Sternenko.
Ngoài tốc độ và khả năng cơ động của Shahed, yếu tố then chốt là số lượng. Nga đang sản xuất tới 70 chiếc Shahed mỗi ngày và liên tục tung ra các đợt tấn công quy mô lớn vào ban đêm.
Liệu các UAV đánh chặn mới của Ukraine có thể đối phó với đàn UAV lên tới 500 chiếc mỗi đêm hay không vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ.
