Máy bay chiến đấu Su-35 (Rosoboronexport).
Ngày 25/6, Tập đoàn Máy bay Thống nhất (UAC), thuộc Tập đoàn Quốc phòng Rostec, đã bàn giao một lô máy bay chiến đấu Su-35S mới cho Lực lượng Không quân Vũ trụ Nga (VKS).
Đây là lô máy bay thứ ba được chuyển giao trong năm 2025, sau các đợt vào tháng 3 và tháng 5, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong nỗ lực hiện đại hóa không quân Nga giữa bối cảnh xung đột đang diễn ra ở Ukraine.
Các máy bay, được sản xuất tại Nhà máy Hàng không Komsomolsk-on-Amur, đã vượt qua các bài kiểm tra nghiêm ngặt tại nhà máy và được các phi công VKS đánh giá cao vì hiệu suất vượt trội. Sự kiện này không chỉ củng cố sức mạnh không quân Nga mà còn gửi đi một thông điệp chiến lược về khả năng duy trì sản xuất quốc phòng của Nga bất chấp các lệnh trừng phạt quốc tế.
Cỗ máy chiến đấu thế hệ 4++
Theo Topwar, Su-35S, được NATO định danh là Flanker-M, là một trong những máy bay chiến đấu đa năng tiên tiến nhất trong kho vũ khí của Nga, thuộc thế hệ 4++. Được phát triển từ nền tảng Su-27 huyền thoại, Su-35S tích hợp các công nghệ hiện đại như động cơ đẩy vector AL-41F1S, radar mảng pha Irbis-E và hệ thống tác chiến điện tử Khibiny-M. Những cải tiến này cho phép Su-35S thực hiện nhiều nhiệm vụ, từ giành ưu thế trên không, tấn công chính xác mặt đất, đến trinh sát chiến trường.
Theo Rostec, Su-35S được trang bị “hệ thống vũ khí và định vị tầm xa tiên tiến”, cho phép hoạt động ở mọi độ cao, tốc độ và điều kiện thời tiết. Phó Tổng Giám đốc Rostec, Vladimir Artyakov, nhấn mạnh: “Su-35S cho phép sử dụng nhiều loại vũ khí, thực hiện các thao tác phức tạp và nhiệm vụ chiến đấu, mang lại chiến thắng gần hơn”.
Các phi công VKS, những người trực tiếp vận hành máy bay, đánh giá Su-35S là “tốt nhất trong lớp” nhờ khả năng cơ động vượt trội và hệ thống nhắm mục tiêu chính xác. Một phi công VKS đã phát biểu trong lễ bàn giao: “Tôi muốn cảm ơn từng công nhân nhà máy vì đóng góp của họ vào chiến thắng chung của chúng ta”.
Chuyên gia quân sự Dmitry Drozdenko, trong một bài phân tích trên tờ Vzglyad, nhận định rằng Su-35S không chỉ là một máy bay chiến đấu mà còn là nền tảng tích hợp công nghệ cao, có khả năng đối phó các mối đe dọa hiện đại như hệ thống phòng không Patriot hay NASAMS do phương Tây cung cấp cho Ukraine. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng hiệu quả của Su-35S phụ thuộc vào việc Nga cải thiện khả năng tác chiến điện tử và tích hợp chiến thuật với các hệ thống phòng không như S-400.
Tăng cường sức mạnh không quân
Việc bàn giao lô Su-35S mới diễn ra trong bối cảnh Nga phải đối mặt với những thách thức lớn trong xung đột Ukraine. Kể từ năm 2022, VKS đã mất ít nhất 134 máy bay, trong đó có một số Su-35S, do hỏa lực phòng không Ukraine, bao gồm các hệ thống S-300 của Liên Xô và các tổ hợp MANPADS như Stinger và Igla do phương Tây cung cấp.
Một báo cáo từ Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) cho biết Nga đã mất hơn 5 chiếc Su-35S kể từ khi xung đột bắt đầu, một phần do hỏa lực, tai nạn hoặc bị bắn hạ bởi lực lượng Ukraine. Gần đây nhất, ngày 7/6, Không quân Ukraine tuyên bố đã bắn hạ một chiếc Su-35S trên lãnh thổ Nga ở hướng Kursk, dù thông tin này chưa được xác minh độc lập.
Mặc dù chịu tổn thất, Nga vẫn duy trì ưu thế trên không ở một số khu vực nhờ vào các máy bay như Su-35S, được sử dụng để thực hiện các cuộc tấn công tầm xa bằng tên lửa R-37M và hỗ trợ các hoạt động mặt đất. Trong các chiến dịch ở Ukraine, Su-35S thường được triển khai để bảo vệ các máy bay ném bom Su-34 hoặc thực hiện các cuộc không kích chính xác vào cơ sở hạ tầng của đối phương. Theo Defence24, Nga đã tăng cường sản xuất để bù đắp tổn thất, với 14 lô máy bay chiến đấu, bao gồm bốn lô Su-35S, được giao trong năm 2024.
Chuyên gia quân sự Nga Alexei Leonkov nhận định: “Việc bàn giao Su-35S không chỉ là vấn đề bổ sung khí tài mà còn là tín hiệu cho thấy Nga đang củng cố năng lực không quân để duy trì ưu thế chiến thuật trong xung đột kéo dài”. Ông nhấn mạnh sự hiện diện của Su-35S giúp Nga duy trì khả năng răn đe trước các lực lượng NATO ở Đông Âu, đặc biệt khi phương Tây tăng cường hỗ trợ quân sự cho Ukraine.
Nỗ lực vượt khó
Việc UAC bàn giao lô Su-35S mới là thành tựu đáng kể trong bối cảnh Nga đối mặt các lệnh trừng phạt từ Mỹ/phương Tây. Các biện pháp trừng phạt đã hạn chế khả năng tiếp cận các linh kiện công nghệ cao, buộc UAC và Rostec phải chuyển sang các chuỗi cung ứng nội địa. Theo Military Magazine, chi phí sản xuất vật liệu composite cho cánh máy bay đã tăng 30% kể từ 2022 do thiếu hụt nguồn cung quốc tế.
Tuy nhiên, Tổng Giám đốc UAC Vadim Badekha khẳng định rằng: “Ưu tiên của chúng tôi là tăng tốc độ sản xuất các thiết bị quân sự được yêu cầu cao, đặc biệt là Su-34, Su-35 và Su-57”.
Nhà máy Komsomolsk-on-Amur, nơi sản xuất Su-35S và Su-57, đã trải qua quá trình hiện đại hóa đáng kể với sự hỗ trợ từ chính phủ Nga. Theo Yuri Slyusar, Tổng Giám đốc UAC, nhà máy này đã đạt được “tốc độ sản xuất ổn định” và đang thực hiện các lô máy bay tiếp theo cho năm 2025. Tuy nhiên, việc mở rộng sản xuất không phải không có thách thức. UAC đang đối mặt với tình trạng “thiếu hụt lao động” có tay nghề cao, buộc tập đoàn phải đầu tư vào các chương trình đào tạo và tuyển dụng mới.
Nhà phân tích hàng không Alexander Lanetsky từ Trung tâm nghiên cứu RuAviation nhận xét: “Nga đã chứng minh khả năng thích nghi đáng kinh ngạc trước các lệnh trừng phạt. Tuy nhiên, việc duy trì chất lượng sản xuất trong khi tăng sản lượng là bài toán khó, đặc biệt khi nhu cầu nội địa và xuất khẩu đều tăng”. Ông lưu ý rằng các đơn đặt hàng từ Iran và Algeria, bao gồm ít nhất 24 chiếc Su-35S cho mỗi quốc gia, đang tạo áp lực lớn lên năng lực sản xuất của UAC.
Trong “Chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine, Su-35S đã chứng minh giá trị của mình qua khả năng đa nhiệm. Với tên lửa R-37M có tầm bắn lên đến 300 km, Su-35S vượt trội hơn các máy bay MiG-29 và Su-27 của Ukraine, vốn sử dụng tên lửa R-27 có tầm ngắn hơn. Máy bay này cũng được sử dụng để tấn công cơ sở hạ tầng của Ukraine như các trung tâm chỉ huy và kho hậu cần, đồng thời cung cấp dữ liệu trinh sát thời gian thực cho các lực lượng mặt đất.
Tuy nhiên, hiệu quả của Su-35S bị hạn chế bởi các hệ thống phòng không hiện đại của Ukraine. Theo Bulgarian Military, Nga thận trọng trong triển khai Su-35S ở các khu vực tiền tuyến để tránh tổn thất trước các hệ thống như Patriot hay NASAMS. Một báo cáo từ Oryx xác nhận ít nhất 7 chiếc Su-35S đã bị mất kể từ năm 2022, cho thấy những rủi ro khi hoạt động trong môi trường phòng không dày đặc.
Chuyên gia quân sự Ukraine Oleksandr Kovalenko nhận định: “Su-35S là một mối đe dọa đáng gờm, nhưng nó không bất khả chiến bại. Sự phụ thuộc vào tác chiến điện tử (EW) và sự phối hợp với các hệ thống phòng không mặt đất là yếu tố sống còn để đảm bảo khả năng sống sót của máy bay này”. Ông cảnh báo rằng nếu Nga không cải thiện các biện pháp đối phó điện tử, tổn thất Su-35S có thể tiếp tục gia tăng.
Thông điệp chiến lược
Việc Nga bàn giao lô Su-35S mới cho Lực lượng Không quân nhằm gửi đi một thông điệp kép. Thứ nhất, nó khẳng định khả năng của Nga trong việc duy trì và mở rộng sản xuất quân sự bất chấp các lệnh trừng phạt quốc tế. Thứ hai, nó nhấn mạnh vai trò của Su-35S như trụ cột trong chiến lược không quân Nga, đặc biệt trong bối cảnh xung đột kéo dài ở Ukraine và cạnh tranh địa chính trị với NATO.
Với 110 chiếc Su-35S trong biên chế tính đến cuối năm 2022 và các đợt bàn giao tiếp theo trong các năm 2023, 2024 và 2025, VKS đang củng cố sức mạnh không quân của mình.
Tuy nhiên, thông điệp này cũng đi kèm với những thách thức. Việc Nga ưu tiên sản xuất Su-35S cho cả nhu cầu nội địa và xuất khẩu cho thấy áp lực lớn lên ngành công nghiệp quốc phòng. Theo Army Recognition, Algeria đã nhận ít nhất 14 chiếc Su-35S ban đầu được sản xuất cho Ai Cập, trong khi Iran cũng xác nhận mua Su-35S để thay thế các máy bay F-14 và F-4 đã lỗi thời. Những hợp đồng xuất khẩu này, dù mang lại doanh thu, có thể làm giảm nguồn lực dành cho VKS, đặc biệt khi Nga cần thay thế các máy bay bị mất ở Ukraine.
Nhà phân tích quốc phòng phương Tây Michael Kofman từ Trung tâm Phân tích Hải quân (CNA) nhận xét: “Nga đang cố gắng cân bằng giữa nhu cầu chiến đấu tức thời và mục tiêu hiện đại hóa dài hạn. Su-35S là giải pháp tạm thời hiệu quả nhưng việc thiếu công nghệ tàng hình và radar AESA khiến nó kém cạnh tranh trước các máy bay thế hệ thứ năm như F-22 hay F-35”.
Việc bàn giao lô Su-35S mới là một cột mốc quan trọng, không chỉ đối với VKS mà còn đối với toàn bộ ngành công nghiệp quốc phòng Nga. Nó phản ánh sự kiên cường của Nga trong duy trì năng lực sản xuất dưới áp lực trừng phạt và nhu cầu chiến đấu cao. Su-35S, với khả năng đa nhiệm và hiệu suất vượt trội, sẽ tiếp tục đóng vai trò trung tâm trong các hoạt động quân sự của Nga, đặc biệt ở Ukraine, nơi nó hỗ trợ các nhiệm vụ không đối không, không đối đất, và trinh sát.
Tuy nhiên, thách thức về sản xuất, nhân lực, tổn thất chiến trường cho thấy Nga cần tiếp tục đầu tư hiện đại hóa công nghiệp và không quân. Mục tiêu tăng năng suất lao động 30% vào năm 2030 của UAC là tham vọng lớn nhưng sẽ đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Rostec, chính phủ Nga và các nhà cung cấp nội địa.
Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, Su-35S không chỉ là một công cụ chiến đấu mà còn là biểu tượng cho tham vọng duy trì vị thế cường quốc không quân của Nga.
