Thuận lợi và khó khăn của các doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển

Nguyễn Thị Thuỳ Linh

Trường Đại học Công nghệ Đông Á

Email: linhntt1@eaut.edu.vn

Tóm tắt

Thương mại điện tử đang có sự phát triển mạnh mẽ, đặc biệt tại Việt Nam, với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng và doanh thu ấn tượng. Bài viết khái quát bối cảnh phát triển của thị trường thương mại điện tử của Việt Nam, đồng thời chỉ ra một số thuận lợi và khó khăn cho các doanh nghiệp trong nước trong bối cảnh bùng nổ của thương mại điện tử. Từ đó, đề xuất các giải pháp chiến lược để các doanh nghiệp có thể đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trực tuyến và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

Từ khóa: Xu hướng hành vi tiêu dùng, thương mại điện tử

Summary

E-commerce is experiencing rapid growth, particularly in Vietnam, with remarkable expansion rates and impressive revenues. This paper provides an overview of the development of Vietnam’s e-commerce market and highlights both the opportunities and challenges faced by domestic enterprises amid the e-commerce boom. Based on this analysis, the study proposes strategic solutions to help businesses meet the evolving needs of online consumers and achieve sustainable growth in the digital era.

Keywords: Consumer behavior trends; e-commerce

ĐẶT VẤN ĐỀ

Sự phát triển của internet và công nghệ số đã mở ra một kỷ nguyên mới cho thị trường bán lẻ Việt Nam, với sự xuất hiện và tăng trưởng nhanh chóng của thương mại điện tử (TMĐT). Ban đầu, việc mua sắm trực tuyến có thể chỉ giới hạn ở một số mặt hàng nhất định, trong đó dịch vụ đặt đồ ăn trực tuyến nổi lên như một xu hướng phổ biến đối với giới trẻ và dân văn phòng. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, đặc biệt là sau năm 2020, TMĐT đã chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc nhờ vào tỷ lệ thâm nhập internet và sử dụng điện thoại thông minh ngày càng tăng, cùng với tác động sâu sắc của đại dịch Covid-19. Tuy TMĐT đem lại những thuận lợi, song cũng đặt ra không ít thách thức đối với các doanh nghiệp trong nước, đòi hỏi cần có những giải pháp phù hợp, nhằm giúp các doanh nghiệp có thể đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trực tuyến và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

BỐI CẢNH THỊ TRƯỜNG TMĐT TẠI VIỆT NAM

Thị trường TMĐT Việt Nam hiện đang có quy mô ấn tượng và được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ trong những năm tới. Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) cũng ghi nhận sự tăng trưởng vượt bậc của TMĐT, với quy mô thị trường đạt 25 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến có thể đạt 39 tỷ USD vào năm 2025, với CAGR giai đoạn 2020-2025 là 28% (Phương Dung, 2024). YouNet ECI ước tính thị trường TMĐT Việt Nam đã tăng trưởng 40% trong năm 2024, đạt giá trị giao dịch 13,82 tỷ USD (An Sơn, 2025). Dữ liệu từ Metric cho thấy, tổng giá trị hàng hóa (GMV) của năm sàn TMĐT lớn nhất Việt Nam (Shopee, Lazada, TikTok Shop, Tiki và Sendo) đạt 318,9 nghìn tỷ đồng (tương đương 12,54 tỷ USD) vào năm 2024, tăng 37,4% so với năm 2023 và dự kiến sẽ đạt 387,5 nghìn tỷ đồng (15,23 tỷ USD) vào năm 2025, với mức tăng trưởng lần lượt là 22% và 23%. Thậm chí, một số dự báo còn lạc quan hơn, cho rằng thị trường TMĐT Việt Nam có thể đạt 49,9 tỷ USD vào năm 2028. Tỷ trọng của TMĐT trong tổng doanh số bán lẻ cũng ngày càng tăng, từ 6% 1 lên 6,5% 12 và thậm chí 9% (Viễn Thông, 2024).

MỘT SỐ THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN VỚI CÁC DOANH NGHIỆP TRONG NƯỚC TRONG BỐI CẢNH BÙNG NỔ CỦA TMĐT

Thuận lợi đem lại

Một là, mở rộng phạm vi thị trường: TMĐT cho phép các doanh nghiệp tiếp cận khách hàng trên khắp Việt Nam và thậm chí cả quốc tế, vượt qua những giới hạn địa lý của các cửa hàng truyền thống. Sự hợp tác với các gã khổng lồ TMĐT giúp các doanh nghiệp tiếp cận được lượng khán giả rộng lớn hơn. TMĐT cũng mở ra cơ hội cho thương mại điện tử xuyên biên giới. TMĐT dân chủ hóa khả năng tiếp cận thị trường, cho phép ngay cả các doanh nghiệp nhỏ trong nước cạnh tranh trên quy mô lớn hơn và tiếp cận các phân khúc khách hàng mà trước đây khó có thể tiếp cận.

Hai là, chi phí hoạt động thấp hơn: So với bán lẻ truyền thống, TMĐT có tiềm năng giảm chi phí hoạt động, chẳng hạn như: chi phí thuê mặt bằng, chi phí tiện ích và chi phí nhân viên thấp hơn. TMĐT giúp các doanh nghiệp giảm đáng kể chi phí.Chi phí hoạt động trực tuyến thấp hơn có thể cải thiện lợi nhuận, đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ có nguồn vốn hạn chế. Việc loại bỏ hoặc giảm nhu cầu về cửa hàng vật lý và đội ngũ bán hàng lớn có thể dẫn đến tiết kiệm chi phí đáng kể, có thể tái đầu tư vào các lĩnh vực khác như marketing hoặc phát triển sản phẩm.

Ba là, tương tác trực tiếp và marketing cá nhân hóa: Các nền tảng TMĐT và các công cụ kỹ thuật số cho phép các doanh nghiệp tương tác trực tiếp với khách hàng, thu thập phản hồi và cá nhân hóa các nỗ lực marketing. Xu hướng cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng ngày càng được chú trọng, và tính xác thực và cá nhân hóa ngày càng quan trọng trong thương mại xã hội. Tương tác trực tiếp với khách hàng cho phép xây dựng mối quan hệ bền chặt hơn, hiểu rõ hơn nhu cầu của khách hàng và điều chỉnh các ưu đãi để tăng tỷ lệ chuyển đổi và lòng trung thành. Các kênh trực tuyến cung cấp nhiều điểm tiếp xúc để tương tác, từ duyệt web đến tương tác trên mạng xã hội. Dữ liệu thu thập được từ các tương tác này có thể được sử dụng để tạo ra các chiến dịch marketing hiệu quả và nhắm mục tiêu tốt hơn.

Bốn là, tăng doanh số và tăng trưởng doanh thu: Tiềm năng tăng khối lượng bán hàng cao hơn nhờ phạm vi tiếp cận mở rộng và sự tiện lợi cho người tiêu dùng. Doanh thu của các nền tảng TMĐT và toàn thị trường đã tăng trưởng đáng kể.1 Sự phổ biến ngày càng tăng của mua sắm trực tuyến trực tiếp dẫn đến cơ hội tăng doanh số cho các doanh nghiệp có thể khai thác hiệu quả kênh này. Khi ngày càng có nhiều người tiêu dùng chuyển sang mua sắm trực tuyến và mua sắm thường xuyên hơn, các doanh nghiệp có sự hiện diện TMĐT mạnh mẽ sẽ có vị thế tốt để chiếm thị phần lớn hơn trong thị trường bán lẻ.

Năm là, tạo điều kiện thuận lợi cho việc gia nhập thị trường mới và thương mại điện tử xuyên biên giới: TMĐT giúp các doanh nghiệp dễ dàng thâm nhập vào các thị trường địa lý mới trong nước hoặc quốc tế hơn, như đã đề cập trong. Sự thành công của các nhà bán hàng Việt Nam trên các nền tảng quốc tế, như: Shopee International Platform (SIP) và Amazon Global Selling là một minh chứng rõ ràng. TMĐT cung cấp một cách hiệu quả về chi phí để các doanh nghiệp trong nước thử nghiệm và thâm nhập các thị trường mới mà không cần đầu tư đáng kể vào việc mở rộng vật lý. Các nền tảng trực tuyến cung cấp cơ sở hạ tầng và các công cụ cần thiết để tiếp cận khách hàng ở các khu vực hoặc quốc gia khác nhau, giúp việc mở rộng toàn cầu trở nên dễ dàng hơn cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Khó khăn đặt ra

Thứ nhất, cạnh tranh gay gắt: Sự cạnh tranh gia tăng trong không gian trực tuyến, không chỉ từ các doanh nghiệp trong nước khác mà còn từ các đối thủ quốc tế. Sự cạnh tranh gay gắt trong không gian TMĐT Việt Nam đã được nhấn mạnh, cùng với sự đổ bộ của hàng nhập khẩu. Sự dễ dàng tiếp cận thị trường trực tuyến cũng có nghĩa là các doanh nghiệp phải đối mặt với một lượng lớn đối thủ cạnh tranh, khiến việc tạo sự khác biệt và cung cấp giá trị độc đáo trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Người tiêu dùng có thể dễ dàng so sánh giá cả và sản phẩm từ nhiều người bán khác nhau trực tuyến, dẫn đến cạnh tranh về giá khốc liệt và nhu cầu các doanh nghiệp phải nổi bật bằng những yếu tố khác như chất lượng sản phẩm, dịch vụ khách hàng hoặc xây dựng thương hiệu.

Thứ hai, nhu cầu đầu tư vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và kỹ năng: Yêu cầu các doanh nghiệp phải đầu tư vào việc xây dựng và duy trì sự hiện diện trực tuyến hiệu quả, bao gồm trang web, ứng dụng di động và hệ thống thanh toán an toàn. Nhu cầu về kỹ năng và chuyên môn marketing kỹ thuật số để thu hút và giữ chân khách hàng trực tuyến. Việc chuyển đổi sang TMĐT đòi hỏi đầu tư tài chính và nguồn nhân lực vào các lĩnh vực mà các nhà bán lẻ truyền thống có thể chưa tập trung vào, gây khó khăn cho các doanh nghiệp nhỏ hơn. Việc xây dựng một cửa hàng trực tuyến chuyên nghiệp và hoạt động tốt, triển khai các cổng thanh toán an toàn và thực hiện các chiến dịch marketing kỹ thuật số hiệu quả đều đòi hỏi các kỹ năng và nguồn lực cụ thể.

Thứ ba, thách thức trong việc thiết lập và duy trì sự hiện diện trực tuyến và uy tín thương hiệu: Những khó khăn trong việc xây dựng lòng tin thương hiệu và nổi bật trong thị trường trực tuyến đông đúc. Tầm quan trọng của tính xác thực và cá nhân hóa trong việc xây dựng mối quan hệ khách hàng trong thương mại xã hội.21 Lòng trung thành với thương hiệu thấp do cạnh tranh về giá. Trong thế giới trực tuyến, nơi người tiêu dùng có vô số lựa chọn trong tầm tay, việc xây dựng một thương hiệu mạnh mẽ và đáng tin cậy đòi hỏi nỗ lực nhất quán, sản phẩm chất lượng cao và dịch vụ khách hàng tuyệt vời.

Thứ tư, khó khăn trong logistics, hoàn tất đơn hàng và trả hàng: Những phức tạp trong việc quản lý hàng tồn kho, kho bãi, vận chuyển và xử lý trả hàng trong môi trường TMĐT. Chi phí logistics cao là gánh nặng cho các doanh nghiệp nhỏ và tầm quan trọng của logistics hiệu quả. Logistics hiệu quả và tiết kiệm chi phí là yếu tố then chốt cho sự thành công của TMĐT, và các doanh nghiệp trong nước có thể gặp khó khăn trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết hoặc hợp tác với các nhà cung cấp dịch vụ đáng tin cậy. Người mua sắm trực tuyến mong đợi giao hàng nhanh chóng và đáng tin cậy, cũng như quy trình trả hàng dễ dàng. Đáp ứng những kỳ vọng này đòi hỏi một hệ thống logistics và hoàn tất đơn hàng mạnh mẽ.

Thứ năm, áp lực về giá và các ưu đãi cạnh tranh: Người mua sắm trực tuyến thường nhạy cảm về giá và mong đợi các ưu đãi cạnh tranh, gây áp lực lên lợi nhuận của doanh nghiệp. Chi phí thấp và miễn phí vận chuyển là những yếu tố hàng đầu thúc đẩy người tiêu dùng Việt Nam mua sắm trực tuyến. Sự minh bạch về giá trực tuyến có thể dẫn đến một cuộc đua xuống đáy về giá, buộc các doanh nghiệp phải liên tục đưa ra các chương trình giảm giá và khuyến mãi để thu hút khách hàng, có khả năng ảnh hưởng đến lợi nhuận. Người tiêu dùng có thể dễ dàng so sánh giá giữa các cửa hàng trực tuyến khác nhau, khiến giá trở thành một yếu tố quan trọng trong quyết định mua hàng của họ. Các doanh nghiệp cần cân bằng giữa việc định giá cạnh tranh và duy trì tỷ suất lợi nhuận hợp lý.

MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHO DOANH NGHIỆP TRONG NƯỚC

Nhằm giúp các doanh nghiệp có thể đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trực tuyến và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số, theo tác giả, cần thực hiện một số giải pháp sau:

Một là, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Cụ thể cần:

- Phát triển các nền tảng mua sắm trực tuyến thân thiện và hấp dẫn: Tầm quan trọng của thiết kế trang web và ứng dụng di động trực quan để mang lại trải nghiệm mua sắm liền mạch, ảnh hưởng của chất lượng giao diện người dùng đến ý định mua hàng. Nhu cầu về tốc độ tải trang nhanh, điều hướng rõ ràng và tối ưu hóa cho thiết bị di động. Trải nghiệm người dùng tích cực là yếu tố then chốt để thu hút và giữ chân khách hàng trực tuyến. Các nền tảng khó sử dụng hoặc điều hướng phức tạp có thể dẫn đến tỷ lệ thoát trang cao và mất doanh số. Người tiêu dùng mong đợi một quy trình mua sắm trực tuyến suôn sẻ và hiệu quả. Các trang web và ứng dụng dễ sử dụng, hấp dẫn về mặt thị giác và hoạt động tốt trên thiết bị di động có nhiều khả năng chuyển đổi khách truy cập thành khách hàng hơn.

- Tận dụng mạng xã hội và phát trực tiếp để quảng bá và bán sản phẩm: Khuyến khích các doanh nghiệp tích cực sử dụng các nền tảng mạng xã hội cho marketing, tương tác với khách hàng và bán hàng trực tiếp thông qua các tính năng như bài đăng có thể mua được và phát trực tiếp. Hiệu quả của influencer marketing, đặc biệt là để tiếp cận các nhóm nhân khẩu học trẻ tuổi. Mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong hành trình của người tiêu dùng, và các doanh nghiệp cần có sự hiện diện mạnh mẽ và tương tác với đối tượng mục tiêu của họ trên các nền tảng này để tăng nhận diện và doanh số

- Tận dụng mạng xã hội và phát trực tiếp để quảng bá và bán sản phẩm: Khuyến khích các doanh nghiệp tích cực sử dụng các nền tảng mạng xã hội cho marketing, tương tác với khách hàng và bán hàng trực tiếp thông qua các tính năng như bài đăng có thể mua được và phát trực tiếp. Hiệu quả của influencer marketing, đặc biệt là để tiếp cận các nhóm nhân khẩu học trẻ tuổi. Mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong hành trình của người tiêu dùng, và các doanh nghiệp cần có sự hiện diện mạnh mẽ và tương tác với đối tượng mục tiêu của họ trên các nền tảng này để tăng nhận diện và doanh số.

- Đảm bảo các tùy chọn thanh toán trực tuyến an toàn và đa dạng: Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cung cấp nhiều phương thức thanh toán an toàn để đáp ứng các sở thích khác nhau của người tiêu dùng, bao gồm ví điện tử, thẻ tín dụng/thẻ ghi nợ, chuyển khoản ngân hàng và thậm chí cả thanh toán khi nhận hàng (COD) vì đây vẫn là một lựa chọn phổ biến ở Việt Nam. Sự chấp nhận ngày càng tăng của ví điện tử. Việc cung cấp các tùy chọn thanh toán tiện lợi và đáng tin cậy giúp giảm ma sát trong quá trình thanh toán và tăng tỷ lệ chuyển đổi.

- Cung cấp dịch vụ giao hàng và trả hàng hiệu quả và đáng tin cậy: Nhấn mạnh nhu cầu về dịch vụ giao hàng nhanh chóng, đáng tin cậy và minh bạch để đáp ứng kỳ vọng của khách hàng, giao hàng nhanh chóng là một yếu tố thúc đẩy chính, và logistics được cải thiện giúp tăng cường niềm tin vào sản phẩm nước ngoài. Tầm quan trọng của chính sách trả hàng rõ ràng và thuận tiện để xây dựng lòng tin và giảm rủi ro mua hàng. Tốc độ giao hàng và sự dễ dàng trả hàng là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự hài lòng của khách hàng trong TMĐT. Các doanh nghiệp cần đầu tư vào logistics hiệu quả và quy trình trả hàng thân thiện với khách hàng.

- Xây dựng lòng tin và đảm bảo sự hài lòng của khách hàng thông qua hỗ trợ trực tuyến tuyệt vời: Đề xuất cung cấp hỗ trợ khách hàng nhanh chóng và hữu ích thông qua nhiều kênh như chat, email và điện thoại. Tầm quan trọng của giao tiếp rõ ràng và giải quyết kịp thời các mối quan tâm của khách hàng. Dịch vụ khách hàng tuyệt vời xây dựng lòng tin và lòng trung thành, dẫn đến truyền miệng tích cực và kinh doanh lặp lại trong môi trường trực tuyến.

Hai là, thúc đẩy tăng trưởng kinh doanh. Cụ thể cần:

- Đầu tư vào marketing kỹ thuật số, công cụ tìm kiếm (SEO) và quảng cáo trực tuyến: Khuyên các doanh nghiệp phát triển một chiến lược marketing kỹ thuật số toàn diện để tăng khả năng hiển thị trực tuyến và thu hút khách hàng tiềm năng. Đề xuất tập trung vào tối ưu hóa SEO để cải thiện thứ hạng tìm kiếm tự nhiên và sử dụng quảng cáo trực tuyến (ví dụ: quảng cáo trên mạng xã hội, marketing trên công cụ tìm kiếm) để tiếp cận đối tượng rộng hơn. Trong bối cảnh cạnh tranh trực tuyến, các doanh nghiệp cần tích cực quảng bá sản phẩm và dịch vụ của mình để tiếp cận đối tượng mục tiêu

- Áp dụng các chiến lược đa kênh (Omnichannel): Khuyến khích các doanh nghiệp tích hợp các kênh bán hàng trực tuyến và ngoại tuyến của họ để mang lại trải nghiệm mua sắm liền mạch cho khách hàng. Đề cập đến các chiến lược như: mua trực tuyến, nhận tại cửa hàng (BOPIS) và đảm bảo nhất quán về thương hiệu và thông điệp trên tất cả các kênh. Bán lẻ đa kênh đáp ứng thói quen mua sắm đang phát triển của người tiêu dùng, những người thường xuyên di chuyển giữa các kênh trực tuyến và ngoại tuyến trong hành trình mua hàng của họ.

- Tập trung vào chất lượng sản phẩm, giá cả cạnh tranh và các giá trị độc đáo: Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cung cấp các sản phẩm chất lượng cao với giá cả cạnh tranh để thu hút và giữ chân người mua sắm trực tuyến, đặc biệt là với sự nhạy cảm về giá của người tiêu dùng Việt Nam. Đề xuất phát triển các giá trị độc đáo để tạo sự khác biệt cho doanh nghiệp so với các đối thủ cạnh tranh. Trong một thị trường trực tuyến cạnh tranh, các doanh nghiệp cần đưa ra những lý do thuyết phục để người tiêu dùng chọn sản phẩm của họ thay vì sản phẩm khác.

- Khám phá các cơ hội trong thị trường ngách và phục vụ các phân khúc khách hàng cụ thể: Khuyên các doanh nghiệp xác định và nhắm mục tiêu các thị trường ngách hoặc phân khúc khách hàng cụ thể với các sản phẩm và thông điệp marketing được điều chỉnh phù hợp. Tham khảo các sở thích khác nhau của Gen Z và Millennials như một ví dụ. Tập trung vào một phân khúc cụ thể có thể cho phép các doanh nghiệp đáp ứng tốt hơn nhu cầu của một nhóm người tiêu dùng cụ thể và xây dựng một cơ sở khách hàng trung thành.

- Sử dụng phân tích dữ liệu để hiểu hành vi người tiêu dùng và tối ưu hóa chiến lược kinh doanh: Đề xuất tận dụng các công cụ phân tích dữ liệu để theo dõi lưu lượng truy cập trang web, doanh số bán hàng, hành vi khách hàng và hiệu suất chiến dịch marketing. Nhấn mạnh cách những thông tin chi tiết này có thể được sử dụng để tối ưu hóa giá cả, sản phẩm, nỗ lực marketing và chiến lược kinh doanh tổng thể.35 Quyết định dựa trên dữ liệu là yếu tố then chốt để thành công trong môi trường TMĐT phát triển nhanh chóng

- Hợp tác với các nền tảng thương mại điện tử và nhà cung cấp dịch vụ logistics đã có uy tín: Đề xuất hợp tác với các nền tảng TMĐT lớn như Shopee, Lazada, Tiki và TikTok Shop để tận dụng cơ sở hạ tầng và phạm vi tiếp cận hiện có của họ. Khuyến nghị hợp tác với các nhà cung cấp dịch vụ logistics đáng tin cậy để đảm bảo dịch vụ giao hàng và trả hàng hiệu quả. Hợp tác với các đối tác uy tín có thể cung cấp cho các doanh nghiệp khả năng tiếp cận ngay lập tức với một lượng lớn khách hàng và các giải pháp logistics được tối ưu hóa./.

Tài liệu tham khảo

1. An Sơn (2025). Thương mại điện tử Việt Nam 2024 tăng trưởng ấn tượng 40%, đạt 13,82 tỉ USD, truy cập từ https://vtv.vn/kinh-te/thuong-mai-dien-tu-viet-nam-2024-tang-truong-an-tuong-40-dat-1382-ti-usd-20250126110336994.htm.

2. Phương Dung (2024). Quy mô thương mại điện tử vượt 25 tỷ USD, truy cập từ https://vnexpress.net/quy-mo-thuong-mai-dien-tu-vuot-25-ty-usd-4831095.html.

3. Viễn Thông (2024). Người Việt chi gần 900 tỷ đồng mua hàng online mỗi ngày, truy cập từ https://vnexpress.net/nguoi-viet-chi-gan-900-ty-dong-mua-hang-online-moi-ngay-4845643.html.