Dùng đồ si đã trở thành một phong trào văn hoá, đặc biệt trong Gen Z.
Ít nhất người ta tin là như vậy. Tuy nhiên, thực tế có đúng thế không?
Trong một bài viết có tựa đề "Mua đồ si không phải là giải pháp cho khủng hoảng khí hậu - điều chúng ta cần thay đổi chính là hành vi của mình" đăng trên The Skeptic Online tháng 6 năm 2025, tác giả Ananya Anand chỉ ra một số mặt tối của xu hướng mua đồ si trong giới trẻ hiện nay.
Từ chống lãng phí thành lãng phí
Thrifting ban đầu đấu xuất phát ở những cộng đồng thu nhập thấp, nơi người ta trao đổi hoặc tận dụng lại quần áo vì nhu cầu thiết yếu. Những năm gần đây, nó đã trở thành một phong trào văn hoá, đặc biệt trong Gen Z.
Với một thế hệ lớn lên giữa nỗi lo về khí hậu, chi phí sinh hoạt leo thang và vô vàn tin tức xấu trên mạng, thrifting mang lại một cảm giác nhẹ nhõm hiếm hoi. Nó cho phép người ta mua sắm mà không cảm thấy quá tội lỗi, nghĩ rằng mình không góp phần phá hoại môi trường.
Với những ý nghĩa tốt đẹp mà thrifting mang lại, lối sống này nhanh chóng được nhiều người hưởng ứng, tuy nhiên, có vẻ những mặt trái đi kèm chưa được nhắc đến nhiều.
Không phải tất cả quần áo được quyên tặng hay bày bán ở cửa hàng đồ cũ đều được mặc lại. Thực tế, một lượng lớn quần áo second-hand cuối cùng vẫn bị thải bỏ, đặc biệt là ở các cửa hàng đồ cũ mà người ta phải tuyển lựa đồ rồi mới bán.
Nhiều cửa hàng đồ cũ mua quần áo theo kiện lớn, chưa phân loại và được tính tiền theo ký, rồi chỉ chọn ra một số ít để bày bán lại. Những món không đạt tiêu chí thẩm mỹ sẽ bị xuất ngược ra nước ngoài, chuyển cho các trung tâm quyên tặng, hoặc bị vứt bỏ hoàn toàn. Phần lớn trong số đó hiếm khi được đưa vào tủ đồ của bất kỳ ai.
Sanjana, 22 tuổi, sinh viên ngành tâm lý học tại Đại học Công nghệ Nanyang (NTU) của Singapore, cho rằng thật khó để tin việc mua đồ second-hand thực sự giúp giảm lãng phí, nhất là khi các cửa hàng liên tục nhập hàng mỗi tuần và chạy theo các xu hướng thời trang.
Tiếp đó, đằng sau những món đồ bị loại bỏ là câu chuyện vận chuyển. Nhiều cửa hàng đồ cũ ở Singapore và Đông Nam Á nhập hàng từ Mỹ, Nhật Bản hoặc châu Âu. Khâu hậu cần: vận chuyển, lưu kho, phân loại… tạo ra một gánh nặng môi trường hiếm khi được nhắc tới.
Quần áo phải đi qua nhiều kho bãi, nhiều tầng xử lý trước khi xuất hiện trên một kệ hàng "tuyển". Nếu không bán được, quy trình đó lại bắt đầu lần nữa.
Tất cả những điều này diễn ra dưới danh nghĩa lối sống ít tác động đến môi trường.
Lấy ví dụ hành trình của một chiếc áo second-hand. Nó được quyên góp tại Mỹ, chuyển đến một kho hàng ở Malaysia, được phân loại theo kiểu dáng và tình trạng, sau đó được một đơn vị bán lại ở Singapore lấy về và cuối cùng xuất hiện tại một cửa hàng đồ tuyển ở Tiong Bahru.
Nếu nó không bán được, món đồ sẽ bị luân chuyển và vận chuyển đi tiếp. Mỗi khâu như vậy đều tiêu tốn nhiên liệu, bao bì, nhân công và thời gian. Dù lượng khí thải carbon có thể thấp hơn so với sản xuất một món đồ mới, nhưng chắc chắn không thể bằng không.
Trên phạm vi toàn cầu, chất thải từ quần áo second-hand cũng phải kết thúc ở một nơi nào đó. Tại Ghana, khoảng 40% quần áo đã qua sử dụng bị đổ vào các bãi rác hoặc bị đốt ngay ngoài trời.
Tiêu dùng quá mức
Vai trò kinh tế của đồ second-hand cũng âm thầm chuyển dịch.
Rác thải không phải là vấn đề duy nhất.
Dù việc mua đồ second-hand hứa hẹn sẽ thay đổi cách chúng ta tiêu dùng, nhưng ngày nay, nó lại ngày càng thúc đẩy những thói quen tiêu dùng quá mức, cái vốn mà thrifting nên chống lại.
Sự bùng nổ của các video thử đồ si trên mạng xã hội là một dấu hiệu rõ ràng. Những video khoe cả đống áo quần, phối trang phục này phong cách kia… đã trở nên quen thuộc trên TikTok và Instagram. Và thông điệp được truyền tải rất rõ: mua nhiều cũng không sao, miễn là đồ second-hand.
Sanjana thừa nhận cô từng bị cuốn vào cách nghĩ này. "Có những lúc tôi biết mình không cần món đó, nhưng thật khó để giữ mình trước một căn phòng toàn quần áo dễ thương. Nó mang lại cảm giác như vô hại (vì là đồ si mà, có phải đồ mới đâu), nhưng thực ra cũng chẳng khác gì thời trang nhanh, chỉ là mang cái mác khác mà thôi", cô nói.
Về bản chất, nhu cầu mua sắm vô độ vẫn còn đó, có chăng là cảm giác tội lỗi bị mất đi thôi.
Cùng với sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng, vai trò kinh tế của đồ second-hand cũng âm thầm chuyển dịch. Từ lâu, cửa hàng đồ cũ gắn liền với giá cả phải chăng, ai cũng dễ tiếp cận. Nhưng hiện nay tình hình đã thay đổi.
Ở Singapore, nhiều cửa hàng đồ cũ tự định vị mình là "hàng tuyển" hoặc "boutique", chọn hàng theo xu hướng, bán một chiếc blazer giá 40 SGD (hơn 800.000 đồng), áo thun cơ bản 25 SGD (hơn 500.000 đồng). Mức giá này cũng phổ biến ở chợ cuối tuần, sự kiện pop-up và cửa hàng online.
Một số cửa hàng thậm chí còn lọc hàng dựa trên tiêu chí "lên hình đẹp" trên Instagram. Những món quá cũ, quá đơn giản hoặc lỗi mốt hiếm khi được đưa lên kệ. '
Dù vẫn còn những lựa chọn giá phải chăng, thị trường đồ cũ tuyển chọn ngày càng hướng đến nhóm khách trung lưu muốn tìm giải pháp "đạo đức" phù hợp với hình ảnh cá nhân của mình. Việc mua đồ second-hand vì thế mang tính trình diễn nhiều hơn.
Thay đổi hành vi, mua sắm có ý thức
Dù vậy, sức hút của thời trang second-hand vẫn rất lớn với nhiều người tiêu dùng. So với bán lẻ truyền thống, kinh tế đồ cũ mang lại một số lợi ích thực tế và cảm xúc riêng. Với nhiều người, nó vẫn thể hiện một cách mua sắm có suy nghĩ.
Đối với những người mua đồ si một cách có trách nhiệm, lợi ích môi trường là có thật, nhất là khi món đồ được mua khi cần thiết, cân nhắc kỹ và được mặc lâu hơn thay vì chỉ mua vì xu hướng.
Các mô hình cộng đồng, cửa hàng dựa trên quyên góp, và những không gian bán hàng "không tuyển" vẫn tiếp tục mang lại lựa chọn quần áo giá phải chăng. Hệ thống này chưa hoàn toàn đổ vỡ, nó chỉ thiếu đồng đều.
Một mặt, mua đồ cũ kéo dài vòng đời quần áo, giảm nhu cầu sản xuất mới, và giá cả phải chăng. Mặt khác, nó lặp lại chính những vấn đề mà nó cố chống lại: tiêu thụ quá mức, lãng phí…Hành vi bền vững không đến từ nhãn mác hay nền tảng, mà từ lựa chọn của mỗi người trong chính hệ thống đó.
'Tân vương' thời trang nhanh và 'nghĩa địa đồ si'
