Thiếu tướng Hossein Salami (Ảnh: Fars).
Israel bất ngờ phát động chiến dịch không kích quy mô lớn mang tên “Sư tử Trỗi dậy” nhắm vào các cơ sở quân sự và hạt nhân của Iran. Trong số những mục tiêu của Israel, cái tên nổi bật nhất là Thiếu tướng Hossein Salami, Tổng Tư lệnh IRGC.
Sự ra đi của Salami không chỉ là một tổn thất nặng nề đối với Iran mà còn đánh dấu bước leo thang nguy hiểm trong cuộc đối đầu giữa Israel và Iran. Vậy tại sao Israel lại nhắm vào ông Salami, một nhân vật quyền lực hàng đầu của Tehran?
Nhân vật trung tâm của IRGC
Ông Hossein Salami, sinh năm 1960 tại Golpayegan, Isfahan, là một trong những nhân vật quyền lực nhất trong bộ máy quân sự Iran. Ông gia nhập IRGC từ những ngày đầu của cuộc chiến tranh Iran-Iraq (1980-1988) và nhanh chóng thăng tiến nhờ tài năng kỹ thuật và tư duy chiến lược.
Với bằng thạc sĩ về quản lý quốc phòng, ông Salami từng đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng như chỉ huy Không quân IRGC và cuối cùng được bổ nhiệm làm Tổng Tư lệnh IRGC năm 2019 bởi Lãnh tụ Tối cao Iran, Ayatollah Ali Khamenei.
Dưới sự lãnh đạo của ông Salami, IRGC không chỉ là lực lượng quân sự mà còn là “đế chế” kinh tế - chính trị, kiểm soát 60% nền kinh tế Iran, từ dầu mỏ, viễn thông đến công nghiệp nông sản. IRGC chịu trách nhiệm vận hành kho tên lửa đạn đạo của Iran, từng được sử dụng trong hai cuộc tấn công trực tiếp vào Israel liên quan đến xung đột Israel-Hamas ở Dải Gaza. Đặc biệt, ngày 1/10/2024, Iran phóng hơn 200 tên lửa đạn đạo vào Israel, một hành động được cho là do ông Salami trực tiếp giám sát.
Chuyên gia an ninh Beth Sanner, cựu quan chức CIA nhận định: “Tướng Salami không chỉ là một chỉ huy quân sự mà còn là biểu tượng của chính sách đối đầu với Israel và phương Tây. Ông ta đại diện cho tham vọng quyền lực khu vực của Iran, từ việc hỗ trợ Hezbollah ở Li Băng đến cung cấp vũ khí cho Houthi ở Yemen”.
Việc hạ ông Salami được Israel coi là đòn đánh trực tiếp vào “trái tim” của IRGC, làm suy yếu khả năng chỉ huy và phối hợp các hoạt động quân sự của Iran.
Quan điểm cứng rắn
Ông Salami nổi tiếng với những phát ngôn chống Israel và Mỹ, thường được truyền thông Iran khuếch đại để củng cố hình ảnh một lãnh đạo kiên định. Trong bài phát biểu năm 2014, ông tuyên bố Israel “đang dần bị xóa sổ khỏi thế giới”. Năm 2019, ông khẳng định Iran sẵn sàng chiến đấu với các cường quốc thế giới trên phạm vi toàn cầu. Đặc biệt, sau vụ ám sát Tướng Qasem Soleimani năm 2020, ông Salami thề sẽ thực hiện cuộc “trả thù mạnh mẽ, dứt khoát và hủy diệt”.
Những phát ngôn này không chỉ là “lời nói suông”. Dưới sự chỉ huy của ông Salami, IRGC đã tăng cường hỗ trợ cho các lực lượng ủy nhiệm như Hezbollah, giúp nhóm này xây dựng kho vũ khí tên lửa ước tính lên tới 150.000 quả, đe dọa trực tiếp an ninh Israel. Ông cũng thúc đẩy chương trình tên lửa đạn đạo của Iran, với các loại tên lửa có tầm bắn hơn 1.000km, đủ sức tấn công các mục tiêu tại Israel, theo RIA.
Brett McGurk, cựu điều phối viên Trung Đông tại Nhà Trắng, nhận xét: “Ông Salami không chỉ là một chiến lược gia mà còn là nhà tuyên truyền, sử dụng ngôn ngữ chiến tranh để kích động tinh thần chống Israel trong nội bộ Iran và các đồng minh. Việc ông liên tục đe dọa Israel khiến ông trở thành mục tiêu hàng đầu trong danh sách của IDF”. Việc loại ông Salami được xem là nỗ lực của Israel nhằm triệt hạ một nhân vật có khả năng tổ chức các cuộc tấn công quy mô lớn.
Tiềm lực hạt nhân của Iran
Cuộc không kích ngày 13/6 của Israel không chỉ nhắm vào ông Salami mà còn vào các cơ sở hạt nhân và quân sự trọng yếu của Iran, đặc biệt là cơ sở làm giàu uranium tại Natanz. Theo các quan chức Israel, Iran đã sở hữu đủ uranium làm giàu để chế tạo tới 15 quả bom hạt nhân chỉ trong vài ngày, một mối đe dọa mà Thủ tướng Benjamin Netanyahu gọi là “không thể chấp nhận được”.
Chiến dịch được triển khai với mục tiêu phá hủy cơ sở hạ tầng hạt nhân, các nhà máy sản xuất tên lửa và năng lực quân sự của Iran, đồng thời tiêu diệt các lãnh đạo cấp cao như ông Salami để làm gián đoạn hệ thống chỉ huy.
Ông Salami, với chuyên môn kỹ thuật và vai trò trong việc phát triển tên lửa đạn đạo, được xem là một phần không thể thiếu trong chương trình hạt nhân Iran. Các tên lửa do IRGC phát triển có khả năng mang đầu đạn hạt nhân, khiến ông Salami trở thành mối đe dọa trực tiếp đối với Israel.
Chuyên gia quân sự Jonathan Schanzer từ Quỹ Bảo vệ Dân chủ (FDD) nhận định: “Việc loại ông Salami là một phần của chiến lược "cắt đầu rắn" của Israel. Bằng cách loại bỏ các lãnh đạo như ông Salami, Israel hy vọng làm tê liệt khả năng ra quyết định của Iran”.
Làm suy yếu khả năng phản công của Iran
Một trong những lý do chính khiến Israel nhắm vào ông Salami là để làm gián đoạn hệ thống chỉ huy và kiểm soát của IRGC, từ đó hạn chế khả năng phản công của Iran. Cùng với ông Salami, các nhân vật cấp cao khác như Phó Tổng Tham mưu trưởng Gholam Ali Rashid và hai nhà khoa học hạt nhân hàng đầu, Fereydoon Abbasi và Mohammad Mehdi Tehranchi, cũng được báo cáo đã thiệt mạng từ cuộc không kích.
Theo báo cáo “Military Balance 2025” của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), Iran sở hữu hơn 100 bệ phóng tên lửa đạn đạo tầm trung, nhưng khả năng triển khai hiệu quả phụ thuộc vào hệ thống chỉ huy tập trung. Việc mất ông Salami và các tướng lĩnh khác có thể gây ra sự hỗn loạn trong nội bộ IRGC, làm suy yếu khả năng phối hợp các cuộc tấn công trả đũa. Thực tế, Iran đã phóng hơn 100 UAV để đáp trả Israel sau cuộc không kích, nhưng hầu hết đều bị đánh chặn, cho thấy sự gián đoạn trong năng lực phản ứng.
Nhà phân tích quốc tế Brett McGurk nhấn mạnh: “Sự ra đi đồng thời của ông Salami và các tướng lĩnh khác là một đòn giáng mạnh vào Iran. Trong ngắn hạn, họ sẽ gặp khó khăn trong việc tổ chức một cuộc trả đũa quy mô lớn, đặc biệt khi Israel và các đồng minh như Mỹ đang trong trạng thái cảnh giác cao”.
Căng thẳng leo thang ở Trung Đông
Cuộc không kích ngày 13/6 diễn ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Israel và Iran đã leo thang đến mức chưa từng có. Trước đó, tháng 4/2024, Israel bị cáo buộc thực hiện cuộc không kích vào Đại sứ quán Iran ở Damascus, khiến một tướng cấp cao của IRGC thiệt mạng. Iran đáp trả bằng cách phóng hơn 300 drone và tên lửa vào Israel, hầu hết bị đánh chặn. Tướng Salami từng đe dọa trả đũa mạnh mẽ sau vụ việc này, khiến ông trở thành mục tiêu ưu tiên của Israel.
Ngoài ra, cuộc xung đột Israel-Hamas ở Dải Gaza và các hoạt động của Hezbollah ở biên giới Bắc Israel làm gia tăng áp lực lên Tel Aviv. IRGC, dưới sự chỉ huy của ông Salami, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp vũ khí và huấn luyện cho các lực lượng này, khiến Israel xem ông là nhân tố kích động xung đột khu vực.
Cái chết của Tướng Salami đã gây ra những phản ứng trái chiều trên trường quốc tế. Iran tuyên bố sẽ “đáp trả cứng rắn và dứt khoát”, với IRGC cam kết khiến Israel “trả giá đắt”. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng “khả năng trả đũa của Iran bị hạn chế” do mất mát lãnh đạo và áp lực từ các lệnh trừng phạt quốc tế.
Tổng thống Mỹ Donald Trump, trong phát biểu trước Quốc hội, khẳng định Mỹ không tham gia trực tiếp vào cuộc tấn công nhưng nhấn mạnh Israel hành động để “tự vệ”. Bộ Ngoại giao Mỹ đã sơ tán một số nhân sự khỏi Iraq, cho thấy Washington lo ngại về nguy cơ trả đũa từ các lực lượng thân Iran trong khu vực.
Tại Liên hợp quốc, Nga, Trung Quốc chỉ trích Israel vì hành động “gây hấn”, trong khi Anh và Pháp kêu gọi các bên kiềm chế để tránh một cuộc chiến tranh toàn diện. Giá dầu Brent tăng 7-8% trong ngày 13/6 ngay sau cuộc tấn công, phản ánh sự bất ổn trên thị trường năng lượng toàn cầu.
Chuyên gia địa chính trị Michael O’Hanlon từ Viện Brookings nhận định: “Việc hạ ông Salami có thể làm giảm căng thẳng trong ngắn hạn bằng cách làm suy yếu Iran, nhưng về lâu dài, nó có nguy cơ kích động một chu kỳ trả đũa không hồi kết. Trung Đông đang đứng trước bờ vực của một cuộc xung đột lớn hơn bao giờ hết”.
Giới chuyên gia đánh giá, quyết định loại Tướng Hossein Salami không phải là hành động ngẫu nhiên mà là kết quả của chiến lược được toan tính kỹ của Israel. Ông Salami, với vai trò lãnh đạo IRGC, chuyên môn chương trình tên lửa, quan điểm chống Israel quyết liệt và vị trí trung tâm trong hệ thống quân sự Iran, trở thành mục tiêu chiến lược hàng đầu của Tel Aviv.
Cái chết của Tướng Salami cũng dẫn tới giai đoạn bất ổn mới ở Trung Đông. Liệu Iran có thể tổ chức cuộc trả đũa hiệu quả hay sự mất mát này sẽ làm suy yếu Tehran trong cuộc đối đầu với Israel? Câu trả lời phụ thuộc vào cách các bên xử lý khủng hoảng những ngày tới.
