Lợi ích, thách thức và một số nội dung quy định tại khuôn khổ báo cáo tích hợp quốc tế

Trần Thị Thanh Thanh, Nguyễn Thị Yến Nhi

Trường Đại học Tài chính - Kế toán

Email: tranthithanhthanh@tckt.edu.vn

Tóm tắt

Báo cáo tích hợp là một phần của hệ thống báo cáo doanh nghiệp đang phát triển. Hệ thống này được hỗ trợ bởi các khuôn khổ và tiêu chuẩn toàn diện, nhằm giải quyết các vấn đề về đo lường và công bố liên quan đến tất cả các loại vốn, quy định phù hợp và đảm bảo hiệu quả. Theo đó, Báo cáo tích hợp đã mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp và thị trường tài chính. Nghiên cứu phân tích một số lợi ích và thách thức đặt ra và giới thiệu một số nội dung quy định tại khuôn khổ Báo cáo tích hợp quốc tế.

Từ khóa: Báo cáo tích hợp, báo cáo tài chính, thị trường tài chính, doanh nghiệp

Summary

Integrated reporting is an emerging component of the evolving corporate reporting system. This system is supported by comprehensive frameworks and standards designed to address issues related to the measurement and disclosure of all forms of capital, regulatory compliance, and performance assurance. Accordingly, integrated reporting has delivered several benefits to both businesses and financial markets. This study examines several key advantages and challenges of integrated reporting and introduces selected provisions from the international integrated reporting framework.

Keywords: Integrated reporting, financial reporting, financial markets, corporate

ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và yêu cầu ngày càng cao về minh bạch thông tin, các doanh nghiệp không chỉ đối diện với áp lực từ thị trường tài chính mà còn phải đáp ứng kỳ vọng của các bên liên quan về trách nhiệm xã hội và phát triển bền vững. Chính vì vậy, việc tích hợp các thông tin tài chính và phi tài chính trong một khuôn khổ thống nhất - Báo cáo tích hợp (BCTH) - được coi là xu thế tất yếu.

BCTH không đơn thuần là một hình thức báo cáo mới, mà là sự chuyển dịch tư duy trong cách thức tổ chức doanh nghiệp vận hành, đánh giá và truyền đạt thông tin giá trị. Mô hình này hướng tới việc phản ánh đầy đủ các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tạo ra giá trị trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn, qua đó hỗ trợ các nhà đầu tư, cơ quan quản lý, nhân sự nội bộ và toàn xã hội trong việc đưa ra quyết định.

Từ khi Hội đồng Báo cáo tích hợp quốc tế (IIRC) giới thiệu khuôn khổ BCTH vào năm 2013, và sửa đổi vào năm 2021, khái niệm BCTH đã nhanh chóng thu hút sự quan tâm và áp dụng tại nhiều quốc gia. Việt Nam tuy là quốc gia đi sau, nhưng đã có nhiều doanh nghiệp lớn tiếp cận khái niệm này trong bối cảnh chuyển đổi sang phát triển bền vững và quản trị hiện đại.

Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đang thúc đẩy kế toán và kiểm toán theo chuẩn mực quốc tế, đồng thời hoàn thiện khuôn khổ báo cáo doanh nghiệp để hướng tới phát triển thị trường vốn minh bạch, hiệu quả, thì việc nghiên cứu về báo cáo tích hợp, từ lợi ích đến các quy định cốt lõi và thách thức, là vô cùng cần thiết. Nghiên cứu này nhằm cung cấp một cái nhìn tổng thể, có tính hệ thống về vấn đề này.

MỘT SỐ NỘI DUNG QUY ĐỊNH TẠI KHUÔN KHỔ BÁO CÁO TÍCH HỢP QUỐC TẾ

Khuôn khổ Báo cáo tích hợp quốc tế (IIRF- International Integrated Reporting Framework) cung cấp cấu trúc hướng dẫn doanh nghiệp chuẩn bị, trình bày báo cáo nhằm phản ánh đúng cách tổ chức tạo ra giá trị theo thời gian. IIRF 2021 bao gồm ba thành phần chính: (1) Các khái niệm nền tảng; (2) 07 nguyên tắc hướng dẫn; và (3) 08 yếu tố nội dung.

Các nguyên tắc hướng dẫn giúp đảm bảo báo cáo đạt chất lượng và giá trị sử dụng cao, bao gồm: (1) Tập trung chiến lược và định hướng tương lai; (2) Kết nối thông tin; (3) Quan hệ với các bên liên quan; (4) Tính trọng yếu; (5) Tính đầy đủ và độ tin cậy; (6) Tính nhất quán và khả năng so sánh; (7) Tính phù hợp theo hoàn cảnh tổ chức.

Những nguyên tắc này không chỉ là hướng dẫn kỹ thuật, mà còn phản ánh triết lý và giá trị cốt lõi của mô hình BCTH. Ví dụ, nguyên tắc kết nối thông tin đòi hỏi doanh nghiệp phải tạo ra mối liên hệ chặt chẽ giữa các yếu tố như chiến lược, rủi ro, quản trị, nguồn lực và hiệu suất, thay vì trình bày rời rạc như trong các báo cáo truyền thống.

Các yếu tố nội dung chính được định hình dưới dạng câu hỏi hướng dẫn: (1) Tổng quan về tổ chức và môi trường bên ngoài; (2) Cơ cấu quản trị; (3) Mô hình kinh doanh; (4) Rủi ro và cơ hội; (5) Chiến lược và phân bổ nguồn lực; (6) Hiệu suất thực hiện; (7) Triển vọng tương lai; (8) Cơ sở chuẩn bị và trình bày báo cáo.

Các yếu tố này yêu cầu doanh nghiệp trình bày đầy đủ bức tranh vận hành, chiến lược và khả năng phát triển của mình. Trong đó, mô hình kinh doanh giữ vai trò then chốt - là nền tảng để kết nối các nội dung báo cáo và truyền đạt cách doanh nghiệp tạo ra giá trị bền vững. BCTH cũng khuyến khích doanh nghiệp xác định và công bố các loại vốn được sử dụng cho thấy một cách tiếp cận toàn diện và chiến lược hơn trong việc đánh giá hiệu quả hoạt động.

LỢI ÍCH CỦA BÁO CÁO TÍCH HỢP

Các nghiên cứu và thực tiễn áp dụng đã chứng minh BCTH mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp và thị trường tài chính.

Thúc đẩy tư duy tích hợp trong quản lý, phá vỡ tư duy đơn lẻ trong doanh nghiệp

Tư duy tích hợp càng được nhúng vào các hoạt động của tổ chức, càng làm tăng khả năng kết nối của luồng thông tin vào báo cáo quản lý, phân tích và ra quyết định một cách tự nhiên hơn (IIRF, 2021). SAICA (2015) khẳng định: đã có sự nhận thức mạnh mẽ về khái niệm tư duy tích hợp và những lợi ích do tư duy này đem lại ở các tổ chức có BCTH chất lượng cao. Trong công bố của ACCA, Massimo Romano - người đứng đầu Trung tâm Báo cáo và Giám đốc tài chính tại Tập đoàn Bảo hiểm Toàn cầu Generali - đã nhận định: Chúng tôi đã chuyển từ giai đoạn công bố tích hợp sang giai đoạn tư duy tích hợp rõ ràng hơn, chúng tôi thực sự gắn liền cách tiếp cận này vào các quy trình kinh doanh của chúng tôi; ví dụ, chúng tôi vận dụng tư duy tích hợp để quản lý sự chuyển đổi dự án trong nhóm và các mối quan hệ với các đơn vị kinh doanh trên toàn cầu, điều này mang đến nhiều cải tiến tích cực trong tư duy quản trị của chúng tôi (ACCA, 2017).

Nâng cao giá trị nội tại của doanh nghiệp

BCTH không chỉ đơn thuần là báo cáo doanh nghiệp, về cơ bản đây là một cách tiếp cận quản lý doanh nghiệp dựa trên nhận thức rõ ràng về nhiều cách mà các thực thể tạo ra và phá hủy giá trị. Những doanh nghiệp tham gia công bố BCTH cho rằng BCTH thể hiện tích hợp giữa tư duy và quản lý nội bộ (Chen và Perrin, 2017). Thông qua thực tiễn áp dụng BCTH tại Tập đoàn Bảo hiểm Toàn cầu Generali, Vitolla và Raimo (2018) nhận thấy tư duy tích hợp khuyến khích các phòng ban cải thiện khả năng giao tiếp và tư duy báo cáo nhằm đạt được sự thống nhất cao trong quá trình phối hợp, và thông qua sự phối hợp này, nhân viên của doanh nghiệp hiểu rõ hơn các chiến lược và mục tiêu chung của doanh nghiệp, qua đó cùng phấn đấu vì mục tiêu chung. Giá trị nội tại của doanh nghiệp khi áp dụng BCTH còn được đánh giá cao vì tính cô đọng, tính trọng yếu của các thông tin trình bày trong báo cáo (Vitolla và Raimo, 2018). Nhiều nghiên cứu đã trích dẫn báo cáo của Tập đoàn Generali với việc nhấn mạnh hiệu quả kinh tế của tập đoàn này khi áp dụng công cụ báo cáo mới.

Giúp doanh nghiệp tiếp cận thị trường vốn dễ dàng hơn bởi tính minh bạch của thông tin

BCTH là một bước tiến lớn hướng tới hiệu quả và tính minh bạch cao hơn cho doanh nghiệp bởi số lượng và chất lượng của thông tin có trong báo cáo, theo đó, cho phép các nhà đầu tư đưa ra những lựa chọn đầu tư sáng suốt hơn, nhờ vào sự hiểu biết sâu sắc hơn về hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp (Vitolla và Raimo, 2018). Trong khi đó, Steyn (2014) và Hoque (2017) cho rằng nhờ tuân thủ các yêu cầu của IIRF, BCTH đã cải thiện uy tín và danh tiếng của doanh nghiệp, qua đó nhận được sự tin cậy của các nhà đầu tư.

Thúc đẩy hội nhập quốc tế toàn cầu

Theo Eccles và Saltzman (2011), BCTH ngoài việc đáp ứng nhu cầu của các nhà đầu tư chính thống, những người mong muốn có được thông tin liên quan đến chỉ số bền vững và các dữ liệu liên quan đến thông tin phi tài chính, đây cũng là một động lực quan trọng giúp thúc đẩy quá trình hội tụ quốc tế đáp ứng nhu cầu của thị trường chứng khoán. Trong khi đó, Vitolla và Raimo (2018) nhấn mạnh: BCTH không chỉ đơn giản là sự phát triển của một loại hình báo cáo mới mà là kết quả của một hành trình dài hướng tới việc hội nhập kinh doanh trên toàn cầu.

Tăng tính so sánh được giữa các doanh nghiệp cùng lĩnh vực trên toàn cầu

Trên thực tế, sứ mệnh của IIRC là tạo ra một khuôn khổ báo cáo được chấp nhận trên toàn cầu (Singh và cộng sự, 2019), khi được áp dụng một cách đồng bộ sẽ nâng cao khả năng so sánh về thông tin kế toán của các doanh nghiệp ở cùng một quốc gia và ở các quốc gia khác nhau. Jensen và Berg (2012) đã nghiên cứu về lợi ích của BCTH trong việc tăng khả năng so sánh của các thông tin kế toán ở mỗi quốc gia và giữa các quốc gia với nhau. Kết quả nghiên cứu cho thấy trong một quốc gia, khả năng so sánh giữa các báo cáo trong cùng ngành đối với các doanh nghiệp áp dụng BCTH được thực hiện dễ dàng hơn.

THÁCH THỨC CỦA BÁO CÁO TÍCH HỢP

Bên cạnh lợi ích, áp dụng BCTH cũng gặp phải một số thách thức, có thể được tổng hợp thành một số nội dung sau:

Phát sinh chi phí lớn khi báo cáo tích hợp lần đầu

BCTH không chỉ đơn thuần là một báo cáo mới mà thông qua tư duy tích hợp sẽ thay đổi tư duy của doanh nghiệp, yêu cầu sự kết hợp chặt chẽ giữa các bộ phận, theo đó, vai trò của kế toán trong việc lập báo cáo cũng thay đổi (Joshi và Lal Joshi, 2018). Hệ thống chuẩn bị để BCTH hoạt động trong doanh nghiệp sẽ tạo ra chi phí liên tục như thu thập dữ liệu, lượng hóa các thông tin phi tài chính, các cam kết của doanh nghiệp khi BCTH, hỗ trợ của các chuyên gia tư vấn… (Izma, 2014), tuy nhiên, các khoản chi phí sẽ được bù đắp bởi những lợi ích tiềm năng mà BCTH mang lại (Hoque, 2017, Joshi và Lal Joshi, 2018).

Phức tạp, chưa được sử dụng phổ biến

“Một trong những đặc điểm nổi bật của BCTH là trái ngược với báo cáo dựa trên tuân thủ, không có báo cáo mẫu, mọi báo cáo phải được xây dựng xung quanh “mô hình kinh doanh độc đáo” của người chuẩn bị” (Bray và Chapman, 2012). Bên cạnh đó, các yêu cầu của IIRC thể hiện sự thay đổi đáng kể trong việc báo cáo không chỉ tập trung vào hiệu quả hoạt động trong quá khứ mà còn hướng đến những thông tin hướng tới tương lai như các mục tiêu và chỉ tiêu hoạt động, và do đó, thách thức đối với những người lập báo cáo là làm thế nào để chuyển từ cách tiếp cận cấu trúc truyền thống sang cách tiếp cận tích hợp hơn hướng tới tương lai (Steyn, 2014). Thêm vào đó, BCTH là một hình thức báo cáo mới, chưa phổ biến, vì vậy, kinh nghiệm thực tiễn ở các tổ chức áp dụng còn hạn hẹp, trong khi đó, các quy định về BCTH khá chặt chẽ và phức tạp, sẽ là rào cản khi doanh nghiệp tiếp cận mô hình báo cáo mới này (Vitolla và Raimo, 2018).

Vấn đề bảo mật kinh doanh

Phạm vi BCTH sẽ bao gồm nhiều chủ đề mới và đang phát triển với trọng tâm chiến lược hơn, theo đó, trách nhiệm pháp lý và bí mật kinh doanh cần được giải quyết (Africa, 2011). Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp e ngại khi thông tin công bố quá chi tiết vì điều đó có thể gây bất lợi cho vị thế cạnh tranh, chẳng hạn thông tin về mô hình kinh doanh, sáng kiến, thị trường (Verrecchia, 1983, Wagenhofer, 1990). Tuy nhiên, cần chú ý rằng, “IIRF cho phép chỉ cần công bố vắn tắt, không quá chi tiết về các thông tin nhạy cảm, ảnh hưởng đến vị thế cạnh tranh của doanh nghiệp” (IIRF, 2021).

Chưa có tiêu chuẩn về thông tin phi tài chính

Thử thách lớn nhất là vấn đề xác định tiêu chuẩn cho thông tin phi tài chính. Hiện tại, không quốc gia nào có các cơ quan chuyên trách, chịu trách nhiệm chỉ định các tiêu chuẩn phải có đối với thông tin phi tài chính, cho dù sử dụng các tiêu chuẩn hiện có hay tự phát triển (Singh và cộng sự, 2012). Thiết lập và thực thi các tiêu chuẩn báo cáo là một vấn đề khó khăn, đặc biệt ở cấp độ toàn cầu, tuy vậy, cần thiết phải thực hiện.

KẾT LUẬN

BCTH đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong hệ thống báo cáo hiện đại của doanh nghiệp, không chỉ bởi khả năng cung cấp thông tin toàn diện mà còn vì tính kết nối chặt chẽ giữa các yếu tố tạo giá trị. Việc áp dụng báo cáo tích hợp không chỉ mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp như nâng cao uy tín, cải thiện khả năng huy động vốn, thúc đẩy tư duy quản trị bền vững mà còn giúp các bên liên quan đưa ra quyết định hiệu quả hơn dựa trên thông tin minh bạch, đa chiều.

Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả mô hình BCTH, các doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ lưỡng từ cơ sở hạ tầng thông tin đến nguồn lực nhân sự và thay đổi tư duy quản trị. Những thách thức về chi phí, bảo mật, tiêu chuẩn thông tin phi tài chính và năng lực xây dựng nội dung tích hợp cần được nhìn nhận như một phần tất yếu trong quá trình chuyển đổi sang một mô hình báo cáo hiện đại, gắn kết với phát triển bền vững.

Với xu thế hội nhập quốc tế và yêu cầu minh bạch ngày càng cao trong nền kinh tế số, báo cáo tích hợp sẽ trở thành công cụ không thể thiếu trong chiến lược phát triển dài hạn của doanh nghiệp. Để thúc đẩy áp dụng BCTH rộng rãi, cần sự hỗ trợ đồng bộ từ nhà nước, tổ chức nghề nghiệp, cơ sở đào tạo và chính cộng đồng doanh nghiệp nhằm xây dựng hành lang pháp lý, cơ chế khuyến khích và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Chỉ khi đó, BCTH mới thực sự phát huy vai trò là cầu nối giữa doanh nghiệp với các bên liên quan, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng quản trị và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam.

Tài liệu tham khảo

1. ACCA (2017). Insights into Integrated Reporting: Challenges and best practice responses, https://www.accaglobal.com/content/dam/ACCA_Global/Technical/integrate/pi-insights-into-ir-.pdf

2. Chen, Y. & Perrin, S. (2017). Insights into Integrated Reporting: Challenges and best practice responses, Association of Chartered Certified Accountants (ACCA).

3. IIRC (2011). Towards Integrated Reporting: Communicating Value in the Twenty First Century, International Integrated Reporting Council, London.

4. International Integrated Reporting Framework (2021). International Integrated Reporting Framework, https://integratedreporting.ifrs.org/wp-content/uploads/2021/01/InternationalIntegratedReportingFramework.pdf

5. Vitolla, F. & Raimo, N. (2018). “Adoption of integrated reporting: Reasons and benefits-A case study analysis”, International Journal of Business and Management, Vol. 13, tr. 244-250.