Lãnh tụ tối cao Iran, Đại giáo chủ Ali Khamenei (Ảnh: ZUMA Press).
Lãnh tụ tối cao Iran, Đại giáo chủ Ali Khamenei cảnh báo, Israel sẽ phải đối mặt với "hình phạt nghiêm khắc" vì các cuộc tấn công vào Iran rạng sáng nay 13/6.
Hãng thông tấn nhà nước Iran IRNA dẫn lời ông Khamenei xác nhận một số tướng cấp cao và nhà khoa học của nước này đã thiệt mạng trong các cuộc không kích mà Israel tuyên bố nhằm vào các mục tiêu hạt nhân.
"Chính quyền Israel hãy chờ sự trừng phạt nghiêm khắc của chúng tôi. Cuộc tấn công của Israel đã khiến một số chỉ huy, nhà khoa học Iran thiệt mạng. Những người kế nhiệm và đồng nghiệp của họ sẽ ngay lập tức tiếp tục nhiệm vụ của mình mà không dừng lại”, ông nói.
Người phát ngôn Lực lượng vũ trang Iran, Chuẩn tướng Abolfazl Shekarchi cảnh báo Tehran sẽ trả đũa sau cuộc không kích của Israel, nhấn mạnh, cả Israel và Mỹ đều sẽ phải “trả giá đắt” bất chấp Washington khẳng định không liên quan.
Rạng sáng nay 13/6, Israel đã thực hiện một cuộc tấn công phủ đầu nhằm vào các mục tiêu tại Tehran, giáng một đòn nghiêm trọng cả về quân sự lẫn hình ảnh đối với Iran. Đòn tấn công đã phơi bày điểm yếu trong hệ thống phòng không mà Iran từng tự tin quảng bá suốt nhiều năm qua.
Các hình ảnh lan truyền trên mạng xã hội cho thấy nhiều tòa nhà tại thủ đô Tehran bị đánh trúng, và một số nhân vật thuộc hàng ngũ quyền lực nhất Iran có thể đã thiệt mạng như Tổng tham mưu trưởng quân đội Mohammad Bagheri, Tư lệnh Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran Hossein Salami.
Gregory Brew, một nhà phân tích cấp cao về Iran tại Eurasia Group, cho biết các cuộc tấn công ngày hôm nay là lớn nhất vào Iran kể từ cuộc chiến tranh Iran - Iraq những năm 1980. "Israel đang tiến hành một chiến dịch có vẻ như gồm nhiều giai đoạn. Bước đầu tiên là làm mất ổn định và giảm khả năng trả đũa của Iran", ông nhận định.
Iran hiện đứng trước nhiều lựa chọn khó khăn để đáp trả cuộc tấn công của Israel nhằm tránh một cuộc xung đột toàn khu vực.
Mỗi phương án đều đi kèm với những rủi ro chiến lược. Trong số này, phương án sử dụng lực lượng ủy nhiệm được xem là khả thi nhất trong ngắn hạn.
Đáp trả thông qua lực lượng ủy nhiệm
Iran sở hữu mạng lưới lực lượng ủy nhiệm rộng lớn ở Trung Đông, bao gồm các nhóm vũ trang như Houthi tại Yemen, Hezbollah tại Li Băng, các dân quân Shiite ở Iraq, cũng như các nhóm Hồi giáo cực đoan Palestine như Thánh chiến Hồi giáo.
Mặc dù đã suy yếu đáng kể sau sự kiện ngày 7/10/2023 khi Hamas tấn công Israel và kéo theo cuộc chiến căng thẳng giữa Israel và các lực lượng ủy nhiệm của Iran, nhưng các nhóm này vẫn có khả năng tiến hành các cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo, tên lửa hành trình và máy bay không người lái (UAV).
Ngoài việc nhắm vào Israel, các nhóm này còn có thể được lệnh tấn công các lợi ích của Mỹ trong khu vực hoặc chính quyền khu tự trị người Kurd ở Iraq. Nhờ mạng lưới này, Iran không chỉ mở rộng phạm vi tấn công mà còn duy trì ảnh hưởng tại nhiều khu vực chiến lược, bao gồm cả Nam Mỹ và Tây Phi.
Tên lửa đạn đạo và UAV: Mũi nhọn quân sự chính của Iran
Một tòa nhà ở Tehran hư hại do cuộc tấn công của Israel sáng 13/6 (Ảnh: Reuters).
Trong những năm gần đây, Iran đã đầu tư mạnh vào phát triển kho tên lửa đạn đạo và UAV, với khả năng tấn công chính xác và tầm xa. Trong cuộc tấn công năm 2024, Iran đã sử dụng hàng trăm tên lửa và UAV để tấn công Israel. Đặc biệt, dòng UAV cảm tử Shahed 136 cho thấy mức độ tinh vi và khả năng tấn công vượt trội.
Iran cũng sở hữu nhiều loại tên lửa với cơ chế phóng khác nhau, từ nhiên liệu lỏng đến rắn, có thể ngụy trang và triển khai bí mật từ các container hoặc phương tiện dân sự. Mặc dù việc vận chuyển vũ khí tới Syria hiện gặp khó khăn do chính quyền Assad, Iran vẫn có thể đưa các hệ thống này tới Iraq thông qua lực lượng dân quân tại đây.
Mối đe dọa từ hải quân và các phương án phi đối xứng
Iran hiện sở hữu cả hải quân chính quy lẫn hải quân thuộc Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC), lực lượng nổi tiếng với các chiến thuật "phi đối xứng" như dùng tàu cao tốc, xuồng nhỏ và tàu mẹ để thực hiện các cuộc tấn công tầm xa. Trong quá khứ, Iran từng gài mìn, dùng UAV tấn công tàu thương mại hoặc tạo ra các cuộc khủng hoảng vận tải trên vùng Vịnh.
Ngoài ra, Iran còn có khả năng dùng các tàu thương mại cải trang để vận chuyển UAV, tên lửa hoặc đặc nhiệm. Sự hiện diện của các lực lượng ủy nhiệm tại Yemen như Houthi cũng cho phép Tehran dễ dàng làm gián đoạn tuyến vận chuyển dầu mỏ toàn cầu, từ đó gây sức ép lên cộng đồng quốc tế và buộc các nước gây ảnh hưởng lên Israel.
Đáp trả giới hạn bằng quân đội chính quy
Quân đội chính quy của Iran, bao gồm lục quân, không quân và hải quân, từ lâu đã bị cắt giảm ngân sách, trong khi các lệnh trừng phạt khiến nước này không thể tiếp cận vũ khí hiện đại. Không quân Iran không đủ sức cạnh tranh với năng lực phát hiện và phản ứng nhanh của Israel, khiến khả năng phản công bằng quân sự truyền thống gần như không khả thi.
Dù vậy, Iran có thể sử dụng lực lượng này tại vùng Vịnh hoặc trong các cuộc tấn công vào căn cứ Mỹ ở Iraq, nơi nước này vẫn giữ được ảnh hưởng lớn thông qua các nhóm dân quân địa phương.
Vũ khí ngoại giao: Lợi thế mềm của Iran
Trong bối cảnh bị cô lập bởi phương Tây, Iran đã tích cực mở rộng ảnh hưởng ngoại giao. Quan hệ ngày càng chặt chẽ với Nga, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ và các nước vùng Vịnh giúp Iran có được chỗ đứng vững chắc trên trường quốc tế. Nước này đã gia nhập các khối kinh tế như BRICS và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), đồng thời duy trì quan hệ tốt với các đồng minh Mỹ như Qatar và Pakistan.
Ngoại trưởng Iran đã tích cực công du khắp khu vực và châu Âu mới đây nhất là chuyến đi tới Oslo vào ngày 11/6. Tehran có thể tận dụng cuộc tấn công của Israel để thể hiện là nạn nhân, từ đó kêu gọi sự ủng hộ từ cộng đồng quốc tế, đồng thời tạo cớ để yêu cầu thêm các hệ thống phòng thủ từ các đồng minh.
Dù chưa rõ Tehran sẽ lựa chọn phản ứng nào, giới chức Israel đã sẵn sàng cho mọi tình huống. Israel kêu gọi người dân thận trọng và tìm nơi trú ẩn khi có còi báo động không kích.
Trong bối cảnh các cuộc đàm phán hạt nhân với Iran đang đình trệ, mọi bước đi đều cần được tính toán kỹ lưỡng để tránh đẩy Trung Đông vào một vòng xoáy bạo lực mới.
