Ngày 31/7, sự cố xảy ra sau nghi lễ trưởng thành của các thành viên thuộc bộ tộc Xhosa tại tỉnh Eastern Cape (Nam Phi) một lần nữa khiến dư luận rúng động.
39 thiếu niên đã thiệt mạng, hàng chục em khác bị thương tật vĩnh viễn. Con số này đã giảm so với 93 ca tử vong so với năm 2024. Tuy nhiên theo con số thống kê trong vòng 5 năm qua, 361 em đã mất mạng vì nghi thức này.
Các nam thiếu niên ở bộ tộc Xhosa chờ được cắt bao quy đầu trong nghi lễ trưởng thành (Ảnh: WVI).Năm 2024, biến chứng nghiêm trọng của nghi lễ khiến 11 nam thiếu niên phải cắt bỏ bộ phận sinh dục do “thầy thuốc” của bộ lạc không có kỹ năng. Họ dùng giáo cũ, dao lam thực hiện thủ thuật.
Hoại tử mô, nhiễm trùng máu và mất nước là những nguyên nhân tử vong chủ yếu.
Kể từ năm 2020, hàng nghìn thiếu niên khác phải nhập viện sau mỗi mùa lễ trưởng thành kéo dài 3 tháng, được tổ chức hai lần mỗi năm và kết thúc bằng nghi thức cắt bao quy đầu. Những thiếu niên thoát chết có không ít người phải chịu đau đớn, mang di chứng suốt đời.
Bộ tộc Xhosa có khoảng 10 triệu người, chủ yếu tập trung tại tỉnh Eastern Cape.
Một trong những nghi lễ bị coi là hủ tục của bộ tộc, có tên gọi Ulwaluko (nghi lễ cắt bao quy đầu truyền thống). Đây là nghi lễ đánh dấu bước chuyển từ tuổi thiếu niên sang trưởng thành. Thông thường, các bé trai thực hiện nghi thức này khi từ 16 đến 26 tuổi. Nếu không trải qua Ulwaluko, họ sẽ không được tham gia họp bộ tộc, một số hoạt động xã hội hoặc kết hôn.
Hủ tục tồn tại suốt nhiều thế kỷ, được tiến hành bí mật trong những túp lều dựng riêng biệt, nơi chỉ có các bô lão và những thiếu niên tham gia được phép vào. Có báo cáo cho thấy một số nam thiếu niên nếu bỏ giữa chừng đã bị dìm nước hoặc đánh chết.
Theo truyền thông ở Nam Phi, mỗi năm có hàng trăm vụ đưa những bé trai từ 12 tuổi, ép thực hiện nghi lễ rồi buộc gia đình phải trả tiền chuộc.
Dù nhiều ý kiến kêu gọi cấm hoàn toàn nghi lễ nguy hiểm này, một bộ phận vẫn cho rằng đây là phần quan trọng trong đời sống văn hóa của người Xhosa.
Chính phủ Nam Phi đã ban hành luật, yêu cầu "thầy thuốc" phải có chứng chỉ hành nghề. Cảnh sát được quyền đóng cửa cơ sở vi phạm và bắt giữ người điều hành.
“Thầy lang” địa phương dùng dụng cụ cắt thô sơ, không được khử trùng thậm chí dùng cho nhiều người (Ảnh: Wvi).Tuy nhiên mỗi năm có hàng chục nghìn thiếu niên vẫn tham gia nghi lễ Ulwaluko, bất chấp tỷ lệ tử vong cao. Bộ trưởng Bộ Quản trị & Truyền thống từng đặt mục tiêu năm nay không có ca tử vong tại các trường hợp pháp, đồng thời cảnh sát sẽ đóng cửa các khu vực trái phép.
Theo tù trưởng Sipho Mahlangu, Phó Chủ tịch Hội đồng các nhà lãnh đạo truyền thống quốc gia, khoảng 80% các ca tử vong hoặc bị thương tật xảy ra tại những cơ sở hoạt động trái phép. Phần lớn ca tử vong đều do mất nước nghiêm trọng vì bị cấm uống nước để tránh đi tiểu sau khi cắt bao quy đầu.
Truyền thống của bộ lạc đưa ra quy định, các "thầy thuốc" sẽ đưa những nam thiếu niên đi khoảng 3 tuần để dạy kỹ năng sinh tồn, cách cư xử của đàn ông rồi tiến hành cắt bao quy đầu.
Những thanh niên được công nhận vượt qua nghi lễ trưởng thành (Ảnh: Mandla).Scotty Dawka (19 tuổi) cho biết đã quyết định tham gia nghi lễ dù trước đó từng xem chương trình truyền hình về những ca phải cắt bỏ bộ phận sinh dục do bị nhiễm trùng.
“Tôi rất sợ, nhưng trong làng, nhiều đàn anh đã trải qua nghi lễ này. Tôi muốn giống họ, được các bô lão coi trọng như một người đàn ông. Quá trình trưởng thành rất đau đớn, tôi có lúc bị ốm nhưng được chữa trị và đã sống sót", anh Dawka nói.
Khi khởi động mùa lễ trưởng thành năm nay, Bộ trưởng Bộ Hợp tác Quản trị và Truyền thống Velenkosini Hlabisi cam kết giảm mạnh số ca tử vong.
“Tất cả cơ sở thực hiện nghi lễ trưởng thành đều phải chịu trách nhiệm. Cơ sở nào vi phạm pháp luật và gây nguy hiểm tính mạng sẽ bị đóng cửa ngay lập tức.
Chúng ta không thể chấp nhận thêm ca tử vong nào nữa. Chúng ta nợ những người trẻ và gia đình họ một nghi lễ an toàn, trang nghiêm và được tôn trọng", ông Velenkosini nói.
