Chuyển động mới trong quan hệ Mỹ

Dấu hiệu tích cực đến từ Kuala Lumpur

Điều đáng chú ý sau đó là việc ông Rubio đã tiết lộ “có khả năng cao” là sẽ diễn ra cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình vào cuối năm nay, đánh dấu bước ngoặt tiềm tàng tích cực trong mối quan hệ giữa hai siêu cường, hai nền kinh tế hàng đầu thế giới hiện nay.

Cuộc gặp giữa Bộ trưởng Ngoại giao hai nước diễn ra trong bối cảnh đặc biệt phức tạp khi Tổng thống Trump công bố các biện pháp thuế quan mới có hiệu lực từ ngày 1/8 áp dụng đối với nhiều đối tác thương mại của Mỹ trên thế giới, trong đó có 6 quốc gia thành viên ASEAN, bao gồm cả Malaysia cùng với hai đồng minh thân cận của Mỹ tại Đông Bắc Á là Nhật Bản và Hàn Quốc. Điều này tạo ra một thách thức đáng kể cho chuyến công du Đông Nam Á đầu tiên của Ngoại trưởng Rubio.

Cụ thể, Malaysia sẽ chịu mức thuế 25%, Lào và Myanmar là 40%, Campuchia và Thái Lan là 36% và Indonesia là 32%. Điều đó cho thấy quy mô rộng lớn của chính sách thuế quan mới này của chính quyền Trump 2.0. Tuy nhiên, ông Rubio cũng được các nhà quan sát đánh giá là đã nỗ lực tìm cách củng cố quan hệ với các đối tác và đồng minh đang lo ngại về chính sách thuế quan này, đồng thời vẫn nhấn mạnh thông điệp nước Mỹ vẫn là đối tác đáng tin cậy ở khu vực này.

Cuộc gặp “xây dựng và thiết thực” giữa hai nhà ngoại giao hàng đầu

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Tammy Bruce cho biết Ngoại trưởng Marco Rubio đã nhấn mạnh với ông Vương Nghị về tầm quan trọng của việc duy trì các kênh liên lạc cởi mở; và đánh giá “cuộc thảo luận mang tính xây dựng và thiết thực”, thể hiện sự khởi đầu khả quan cho một kênh đối thoại mới giữa hai nước. Điều đó càng có ý nghĩa quan trọng khi cuộc gặp này là lần đầu tiên ông Rubio trực tiếp trao đổi với người đồng cấp Trung Quốc.

Quan trọng hơn, khi được hỏi về khả năng diễn ra cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, ông Rubio cho biết cả hai phía đều mong muốn điều đó. “Chúng ta cần tạo ra bầu không khí phù hợp và xây dựng, để một chuyến thăm không chỉ đơn thuần là chuyến thăm, mà còn mang lại những kết quả thực chất. Rõ ràng cả hai bên đều có mong muốn lớn thực hiện điều này”, ông nói.

Tuyên bố này của Ngoại trưởng Mỹ đánh dấu một tín hiệu chuyển biến tích cực trong quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh giữa lúc các mối quan hệ Mỹ - Trung đang trải qua giai đoạn phức tạp với những căng thẳng về thương mại và địa chính trị.

Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị đã trình bày lập trường nguyên tắc của Bắc Kinh trong việc phát triển quan hệ Trung - Mỹ, nhấn mạnh rằng hai bên cần cụ thể hóa nhận thức chung quan trọng mà hai nhà lãnh đạo Donald Trump và Tập Cận Bình đã đạt được thành chính sách và hành động thực tế. Đây hẳn là một thông điệp rõ ràng về mong muốn chuyển từ những cam kết của lãnh đạo cấp cao sang các hành động cụ thể trong chính sách đối ngoại của cả hai bên.

Đặc biệt, trong trao đổi, ông Vương cũng đã đưa ra những kỳ vọng cụ thể đối với Washington: “Trung Quốc mong Mỹ có thể nhìn nhận Trung Quốc một cách khách quan, lý trí và thực dụng; xây dựng chính sách đối với Trung Quốc trên tinh thần chung sống hòa bình và hợp tác cùng có lợi; tương tác với Trung Quốc trên cơ sở bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau và cùng có lợi; cùng Trung Quốc tìm kiếm con đường đúng đắn để hai nước lớn có thể chung sống hòa hợp trong thời đại mới”. Những thông điệp này phản ánh mong muốn của Bắc Kinh về một mối quan hệ ổn định, dựa trên sự tôn trọng và hợp tác cùng có lợi thay vì cạnh tranh "một mất một còn".

Mặc dù đã có những tín hiệu tích cực, hai bên cũng thẳng thắn thừa nhận những thách thức không nhỏ vẫn còn tồn tại. “Chúng tôi là hai nước lớn, mạnh và sẽ luôn có những vấn đề mà chúng tôi bất đồng. Tôi cho rằng cũng có một số lĩnh vực có tiềm năng hợp tác và tôi thấy đây là cuộc gặp rất xây dựng, tích cực nhưng còn rất nhiều việc phải làm”, ông Rubio chia sẻ một cách thực tế với báo giới sau cuộc gặp với ông Vương Nghị.

Cũng theo thông tin được đưa ra, hai bên nhất trí rằng cuộc gặp lần này là tích cực, thiết thực và mang tính xây dựng. Hai bên đồng ý tăng cường trao đổi và đối thoại trên nhiều lĩnh vực, ở tất cả các cấp, bao gồm kênh ngoại giao; phát huy vai trò của các cơ quan đối ngoại trong việc thúc đẩy quan hệ song phương; đồng thời tìm kiếm cơ hội mở rộng hợp tác và kiểm soát bất đồng. Cam kết này thể hiện ý chí của cả hai bên trong việc duy trì và phát triển các kênh đối thoại đa cấp độ.

Thách thức và ý nghĩa cuộc gặp cấp cao Mỹ - Trung

Việc ông Rubio khẳng định “khả năng cao” về cuộc gặp Donald Trump - Tập Cận Bình không chỉ là một tuyên bố ngoại giao thông thường, mà còn phản ánh những tính toán chiến lược sâu sắc từ cả hai phía.

“Chúng tôi phải xây dựng bầu không khí phù hợp và các kết quả có thể mang lại, để chuyến thăm không chỉ là chuyến thăm đơn thuần mà còn mang lại một vài kết quả cụ thể”, ông Rubio nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuẩn bị kỹ lưỡng.

Các thông tin từ nguồn tin trước đó cho thấy cả hai nước vẫn đang thảo luận về một hội nghị thượng đỉnh giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ - Trung, nhưng chưa ấn định thời gian cụ thể. Ông Trump được cho là muốn mời ông Tập đến khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở Florida, nơi họ từng gặp nhau năm 2017. Tuy nhiên, Bắc Kinh lại muốn có một cuộc gặp mang tính chính thức hơn, tại Washington hoặc một địa điểm nào đó tại Trung Quốc. Sự khác biệt về địa điểm tổ chức cuộc họp phản ánh những cân nhắc không nhỏ chỉ là về lễ tân thông thường mà là tầm quan trọng biểu tượng mà mỗi bên muốn thể hiện.

Một trong những vấn đề cốt lõi mà cuộc gặp thượng đỉnh tiềm tàng như đang bàn là sẽ phải giải quyết là mâu thuẫn về thương mại đang thực sự sâu sắc hiện nay. Nhà Trắng trước đó đã thông báo Mỹ và Trung Quốc đã đạt được một Thỏa thuận khung để giải quyết những mâu thuẫn về thuế quan đang là một vấn đề lớn đè nặng quan hệ hai nước, trong đó có các giải pháp về cách tạo điều kiện thuận lợi cho các chuyến hàng đất hiếm tới Mỹ. Điều đó cho thấy cả hai bên đang nỗ lực tìm kiếm những điểm chung trên các vấn đề cụ thể.

Tuy nhiên, căng thẳng thương mại chung trên thế giới hiện nay cũng như giữa hai nền kinh tế lớn nhất hành tinh hiện vẫn còn nhiều thách thức. Chính sách “Nước Mỹ trên hết” của ông Trump đã dẫn đến việc áp các mức thuế quan cao đối với hàng hóa Trung Quốc và nhiều quốc gia khác. Điều này tạo ra áp lực không chỉ đối với Trung Quốc mà còn đối với toàn bộ hệ thống thương mại đa phương toàn cầu.

Cuộc gặp giữa Ngoại trưởng Rubio và Bộ trưởng Vương Nghị tại Kuala Lumpur đánh dấu một khởi đầu nhiều hy vọng cho một giai đoạn mới trong quan hệ Mỹ - Trung. Mặc dù còn nhiều thách thức phía trước, việc cả hai bên thể hiện thiện chí đối thoại và mong muốn tìm kiếm giải pháp xây dựng là một tín hiệu tích cực.

Việc cho đến nay cả ông Rubio lẫn ông Vương Nghị chưa ai đưa ra một thời điểm cụ thể nào về cuộc gặp cấp cao cho thấy có thể cả hai bên chủ yếu vẫn đang trong giai đoạn thăm dò và chuẩn bị. Sự thành công của một cuộc gặp như vậy sẽ còn phụ thuộc vào khả năng của cả hai bên trong việc tìm ra những lĩnh vực hợp tác cụ thể và quản lý những bất đồng một cách hiệu quả.

Triển vọng về cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Trung trong năm 2025 có thể mở ra một chương mới trong quan hệ giữa hai siêu cường, đồng thời sẽ tác động sâu rộng đến toàn bộ kiến trúc an ninh và kinh tế toàn cầu. Đối với ASEAN, đây là cơ hội để phát huy vai trò cầu nối và đóng góp vào việc xây dựng một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương hòa bình, ổn định và thịnh vượng.

Thành công của những nỗ lực ngoại giao như trên sẽ phụ thuộc vào khả năng của tất cả các bên trong việc vượt qua những định kiến, tập trung vào lợi ích chung thiết thực lâu dài và cũng cần có niềm tin thông qua những hành động cụ thể. Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức toàn cầu chưa từng có, sự giảm căng thẳng để đi đến tìm kiến những lĩnh vực hợp tác chung cùng có lợi giữa hai cường quốc hàng đầu thế giới không chỉ là một sự lựa chọn mà là cấp thiết cho sự thịnh vượng và ổn định chung không chỉ của Mỹ và Trung Quốc mà còn là của thế giới.

Chuyển động mới trong quan hệ Mỹ - Trung