Cải thiện môi trường đầu tư nhằm thu hút vốn FDI tại TP. Hồ Chí Minh(*)

ThS. Phạm Thị Quý

Học viện Cán bộ Thành phố Hồ Chí Minh

Tóm tắt

Thời gian qua, TP. Hồ Chí Minh đã trở thành điểm sáng về thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Bài viết khái quát thực trạng môi trường đầu tư tại TP. Hồ Chí Minh nhằm thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm tiếp tục cải thiện hơn nữa môi trường đầu tư của Thành phố, để tăng cường thu hút nguồn vốn này trong thời gian tới.

Từ khóa: Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, FDI, TP Hồ Chí Minh

Summary

In recent times, Ho Chi Minh City has become a prominent locality attracting numerous foreign direct investment projects. The study provides an overview of the current investment environment aimed at attracting foreign direct investment, and proposes several solutions to further improve the city’s investment climate in order to enhance its attractiveness in the near future.

Keywords: Foreign direct investment capital, FDI, Ho Chi Minh City

ĐẶT VẤN ĐỀ

TP. Hồ Chí Minh xem thành công của doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là động lực để không ngừng cải thiện môi trường đầu tư, đồng hành cùng doanh nghiệp phát triển. Theo đó, Thành phố luôn nỗ lực tối đa để bảo đảm môi trường kinh doanh ổn định, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp FDI hoạt động ổn định, lâu dài và hiệu quả. Tuy nhiên, thực trạng môi trường đầu tư, kinh doanh cũng bộc lộ một số hạn chế, bất cập, cần có những giải pháp để tiếp tục cải thiện tốt hơn nữa môi trường đầu tư, nhằm thu hút mạnh mẽ và hiệu quả nguồn vốn quan trọng này.

THỰC TRẠNG THU HÚT FDI CỦA TP. HỒ CHÍ MINH

Trong những năm qua, TP. Hồ Chí Minh đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho nhiều nhà đầu tư quốc tế. Số liệu của Cục Thống kê (nay là Thống kê) TP. Hồ Chí Minh cho thấy, vốn FDI vào Thành phố ngày một tăng cao. Nếu như giai đoạn 2005-2009, TP. Hồ Chí Minh thu hút được 14 tỷ USD, thì đến giai đoạn 2010-2015 đã tăng lên 15,6 tỷ USD. Thời kỳ “hoàng kim” nhất của TP. Hồ Chí Minh trong thu hút FDI là giai đoạn 2016-2020, với 29,9 tỷ USD. Con số này sau đó sụt giảm còn 15,8 tỷ USD trong giai đoạn 2021-2024 vì ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Riêng năm 2024, Thành phố đã thu hút được trên 1.285 dự án FDI, tăng 14,7% so với cùng kỳ và vốn đăng ký đạt 475,2 triệu USD.

Tính đến hết năm 2024, tổng vốn FDI vào Thành phố đạt 2.281,3 triệu USD. Trong đó, ngành bán buôn và bán lẻ, sửa chữa ô tô, mô tô, xe máy với 695 dự án, vốn đăng ký là 261,5 triệu USD, chiếm 55% vốn đăng ký cấp mới; kế đến ngành chuyên môn, khoa học công nghệ với 256 dự án, vốn đăng ký 78,9 triệu USD, chiếm 16,6%... Nhiều tập đoàn lớn đã chọn TP. Hồ Chí Minh làm nơi đặt trụ sở và phát triển lâu dài.

Một trong những điểm nổi bật là số dự án FDI đăng ký tại TP. Hồ Chí Minh duy trì ở mức cao, tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực dịch vụ, công nghệ cao, thương mại, bất động sản và công nghiệp chế biến - chế tạo. Đây là những ngành phù hợp với định hướng phát triển bền vững và đô thị thông minh của Thành phố. Ngoài ra, thành phố cũng chú trọng phát triển các dự án xanh, bền vững và đổi mới sáng tạo, nhằm thu hút các nhà đầu tư chiến lược và nâng cao giá trị gia tăng cho nền kinh tế.

Theo báo cáo của Sở Tài chính TP. Hồ Chí Minh, trong 6 tháng năm 2025, TP. Hồ Chí Minh mới (gồm cả Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu) có tổng cộng 945 dự án FDI được cấp mới. Tổng giá trị vốn FDI (tính chung cấp mới, vốn đầu tư tăng thêm và góp vốn, mua cổ phần, mua lại phần vốn góp) đạt 4,72 tỷ USD, tăng hơn 32% so với cùng kỳ. Mục tiêu cả năm của Thành phố là thu hút 10,44 tỷ USD vốn FDI.

THỰC TRẠNG MÔI TRƯỜNG ĐẦU TƯ KINH DOANH CỦA TP. HỒ CHÍ MINH

Những kết quả đạt được

Có được kết quả trên là nhờ TP. Hồ Chí Minh đã quyết tâm cải thiện môi trường đầu tư mạnh mẽ hơn nữa, thông qua việc rà soát đơn giản hóa thủ tục hành chính, minh bạch hóa quy trình cấp phép đầu tư, tổ chức đối thoại định kỳ giữa chính quyền và cộng đồng doanh nghiệp.

Theo đó, Thành phố đã bám sát Quyết định số 667/QĐ-TTg ngày 3/6/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược hợp tác đầu tư nước ngoài giai đoạn 2021-2030; Nghị quyết số 31-NQ/TW ngày 30/12/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Quyết định số 711/QĐ-TTg ngày 31/12/2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch Thành phố Hồ Chí Minh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050… UBND Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã ban hành Quyết định số 5878/QĐ-UBND ngày 22/12/2023 về Đề án nâng cao hiệu quả thu hút FDI trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2023-2025 tầm nhìn đến năm 2030.

Mới đây, UBND TP. Hồ Chí Minh đã ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Nghị quyết 02/NQ-CP ngày 8/1/2025 của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh năm 2025 trên địa bàn. Theo đó, Thành phố tập trung hoàn thành các mục tiêu đã đề ra đến năm 2025 tại Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 5/1/2024 của Chính phủ về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2024. Tiếp tục triển khai các giải pháp cụ thể cải thiện mạnh mẽ môi trường kinh doanh theo hướng giảm chi phí tuân thủ, bảo đảm an toàn và phù hợp với thông lệ quốc tế; thực hiện phân cấp, phân quyền; thúc đẩy tinh thần kinh doanh; khuyến khích đổi mới, sáng tạo; đồng thời củng cố niềm tin, tạo điểm tựa cho doanh nghiệp phục hồi và phát triển. Đồng thời, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, tăng nhanh về số lượng doanh nghiệp mới thành lập; giảm tỷ lệ doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động. Đầu năm 2025, Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh, ông Nguyễn Văn Được, yêu cầu các sở, ngành của Thành phố tiếp tục cắt giảm ít nhất 30% thủ tục hành chính có điều kiện kinh doanh không cần thiết thuộc thẩm quyền của UBND Thành phố để cải thiện môi trường kinh doanh, hỗ trợ doanh nghiệp.

Cắt giảm thủ tục hành chính luôn là mối quan tâm hàng đầu của nhà đầu tư. Theo ông Nguyễn Công Vinh - Giám đốc Sở Tài chính TP. Hồ Chí Minh, hiện đơn vị đang thực hiện 22 thủ tục hành chính trong lĩnh vực đầu tư, trong đó đã rút ngắn 30% thời gian giải quyết đối với 5 thủ tục. Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, đã có 3.344 hồ sơ được giải quyết nhanh hơn, chiếm tới 93,41% tổng số hồ sơ tiếp nhận (Thu Dịu, 2025).

Từ nay đến cuối năm 2025, Sở Tài chính TP. Hồ Chí Minh tiếp tục đẩy mạnh cải cách, với một số thủ tục như đổi Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, điều chỉnh dự án đầu tư… sẽ được xử lý chỉ trong một ngày làm việc. Các thủ tục khác như cấp lại, hiệu đính thông tin trên Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, thành lập văn phòng điều hành của nhà đầu tư nước ngoài theo hợp đồng BCC… cũng sẽ được rút ngắn 30% thời gian. Thời gian thẩm định của các cơ quan liên quan cũng được giới hạn trong 7 ngày làm việc. Những giải pháp này hướng đến mục tiêu đơn giản hóa 100% thủ tục hành chính trong lĩnh vực đầu tư. Đồng thời, Sở Tài chính sẽ tham mưu cập nhật danh mục dự án kêu gọi đầu tư, phối hợp với các sở, ngành cụ thể hóa các tiêu chí như đất đai, quy hoạch, hình thức đầu tư… nhằm tăng khả năng tiếp cận thông tin và thu hút hiệu quả nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Bên cạnh đó, Thành phố cũng tích cực tổ chức đối thoại định kỳ giữa chính quyền và cộng đồng doanh nghiệp. Số liệu thống kê từ UBND TP. Hồ Chí Minh cho thấy, trong 3 tháng đầu năm 2025, lãnh đạo Thành phố đã đón tiếp và làm việc với 15 đoàn doanh nghiệp nước ngoài (chưa kể các buổi làm việc với từng doanh nghiệp cụ thể) đến tìm hiểu đầu tư (Lê Quân, 2025).

TP. Hồ Chí Minh chủ động chuẩn bị sẵn sàng về cơ chế, đất đai, quy hoạch và tháo gỡ vướng mắc để tạo điều kiện cho nhà đầu tư tiếp cận các dự án thuộc danh mục kêu gọi đầu tư giai đoạn 2024-2025, tận dụng hiệu quả các cơ chế đặc thù từ Nghị quyết số 98/2023/QH15 ngày 24/6/2023 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hồ Chí Minh. Sau khi hợp nhất, TP. Hồ Chí Minh hiện có 64/67 khu chế xuất, khu công nghiệp (KCN) đã đi vào hoạt động, với tổng diện tích đất công nghiệp lên đến 45.000 ha (Thu Dịu, 2025). Đây là bước đi quan trọng trong bối cảnh quỹ đất luôn là bài toán khó, đồng thời mở ra dư địa phát triển mới cho ngành công nghiệp thành phố. Không chỉ mở rộng không gian, việc hợp nhất còn tạo cơ hội thu hút dòng vốn đầu tư chất lượng cao. Tại Bình Dương – thủ phủ công nghiệp với số lượng KCN, KCX chiếm một nửa TP. Hồ Chí Minh mới - dự án KCN Cây Trường và KCN Bàu Bàng mở rộng giai đoạn 2 vừa được khởi công đã cho thấy xu hướng phát triển các KCN sinh thái, thông minh thế hệ mới.

Một số tồn tại, hạn chế

Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội 6 tháng đầu năm 2025 của cơ quan Thống kê TP. Hồ Chí Minh cho thấy, môi trường kinh doanh trên địa bàn Thành phố chưa có chuyển biến tích cực khi số doanh nghiệp tham gia vào thị trường giảm 18,7% và số lượng doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường tăng 8% so với cùng kỳ. Theo đó, từ ngày 1/1/2025 đến ngày 20/6/2025, Thành phố cấp phép 18.926 doanh nghiệp, với vốn đăng ký đạt 104.670 tỷ đồng, giảm 25% về giấy phép và giảm 51,3% về vốn so với cùng kỳ (Trọng Tín, 2025).

Phản ánh thực tế từ nhà đầu tư cho thấy, tình trạng chậm xử lý các thủ tục hành chính là vấn đề đang khiến các nhà đầu tư quan ngại. Tại Lễ công bố kết quả "Khảo sát thực trạng của các doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư tại nước ngoài năm 2024" vào ngày 21/1/2025, ông Nobuyuki Matsumoto - Trưởng đại diện Văn phòng Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản (Jetro) tại TP. Hồ Chí Minh cho biết, "có doanh nghiệp mất cả năm xin giấy phép đầu tư, còn thủ tục xây dựng, sửa chữa nhà xưởng cũng 6 tháng". Theo kết quả Khảo sát, có đến 62,4% doanh nghiệp Nhật Bản phản ánh thủ tục hành chính tại Việt Nam phức tạp. Mức này cao hơn đáng kể so với trung bình Đông Nam Á là 38,3%. Cùng với đó, hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, việc thực thi thiếu minh bạch, thuế và thủ tục thuế phức tạp... Các yếu tố này cũng cao hơn trung bình khu vực từ 15 đến 20 điểm %. Tỷ lệ phản ánh hạn chế này tại Việt Nam tăng mạnh so với năm 2019, trong khi các quốc gia khu vực lại giảm (Viễn Thông, 2025).

Ngoài ra, quỹ đất sản xuất công nghiệp của Thành phố dần cạn kiệt hoặc bị vướng về giải tỏa hay pháp lý; trong khi các KCN mới lại chậm triển khai đầu tư. Ông Trần Việt Hà - Phó trưởng Ban Quản lý các Khu chế xuất và KCN TP. Hồ Chí Minh (Hepza) cho rằng, để thu hút được nhiều vốn đầu tư thì quỹ đất rất quan trọng, nhưng hiện quỹ “đất sạch” trong các khu chế xuất và KCN trên địa bàn Thành phố còn rất ít. Dù theo quy hoạch, tổng quỹ đất công nghiệp của TP. Hồ Chí Minh dự kiến khoảng 6.000 hecta, nhưng khoảng 1.500 hecta đang gặp vướng mắc về pháp lý, chưa thể giải phóng mặt bằng. Một số KCN có một phần đáng kể đã hoàn thành bồi thường giải phóng mặt bằng hoặc đang tiến hành bồi thường, thì chưa ký được hợp đồng thuê đất với Nhà nước, chưa thể mời gọi đầu tư. Tại Khu Công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh (SHTP), quỹ đất sẵn sàng cho các dự án thuộc lĩnh vực điện tử, vi mạch… cũng khá thấp so với nhu cầu của nhà đầu tư, nhất là những “đại bàng” công nghệ cần diện tích lớn. Chẳng hạn đang có 7 nhà đầu tư muốn phát triển dự án trung tâm dữ liệu, nhưng tại đây hiện chỉ có một lô đất để đầu tư loại này (Lê Hoàng, 2025).

MỘT SỐ GIẢI PHÁP

Để tiếp tục cải thiện mạnh mẽ hơn nữa môi trường đầu tư, kinh doanh, nhằm đẩy mạnh thu hút FDI vào Thành phố Hồ Chí Minh thời gian tới, theo tác giả, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, môi trường đầu tư minh bạch. Để làm tốt công tác này, Thành ủy, UBND TP. Hồ Chí Minh cần sát sao lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị liên quan nghiên cứu, hoàn thiện hệ thống pháp lý, cải cách thủ tục hành chính. Theo đó, Thành phố cần sớm cải thiện thủ tục hành chính, hóa giải các khúc mắc của nhà đầu tư, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ bằng cách tăng cường áp dụng công nghệ thông tin và minh bạch hóa quy trình cấp phép đầu tư, kịp thời giải quyết các yêu cầu chính đáng của doanh nghiệp.

Để duy trì sức hấp dẫn và giữ vững vị dẫn đầu trong thu hút đầu tư, TP. Hồ Chí Minh cần một giải pháp đồng bộ, tập trung vào việc tối ưu hóa quỹ đất sản xuất, ưu tiên thu hút các dự án công nghệ cao và thân thiện với môi trường. Chủ động xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù thu hút FDI có chọn lọc trong từng ngành, lĩnh vực. Với vị thế là trung tâm kinh tế đặc biệt, TP. Hồ Chí Minh cần mạnh dạn đề xuất các chính sách đặc thù như ưu đãi thuế, hỗ trợ hạ tầng, đào tạo lao động… để thu hút các dòng vốn FDI chất lượng cao.

(*) Nghiên cứu được thực hiện trước thời điểm sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh theo Nghị quyết số 202/2025/QH15.

Tài liệu tham khảo:

1. Cục Thống kê TP. Hồ Chí Minh (2005-2024). Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội TP. Hồ Chí Minh các năm 2005 đến năm 2024.

2. Chi cục Thống kê TP. Hồ Chí Minh (2025). Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội 6 tháng đầu năm 2025 của TP. Hồ Chí Minh.

3. Lê Hoàng (2025). Đừng để "đầu tàu" TPHCM giảm sức hấp dẫn trong thu hút đầu tư. https://thesaigontimes.vn/dung-de-dau-tau-tphcm-giam-suc-hap-dan-trong-thu-hut-dau-tu/.

4. Lê Quân (2025). TP.HCM khẳng định vị thế dẫn đầu trong thu hút FDI. https://baodautu.vn/tphcm-khang-dinh-vi-the-dan-dau-trong-thu-hut-fdi-d275253.html.

5. Thu Dịu (2025). TP. Hồ Chí Minh ưu tiên thu hút nhà đầu tư vào các ngành mũi nhọn, https://tapchitaichinh.vn/tp-ho-chi-minh-uu-tien-thu-hut-nha-dau-tu-vao-cac-nganh-mui-nhon.html.

6. Trọng Tín (2025). Chủ tịch UBND TP.HCM: Tỷ lệ "sinh và tử" của doanh nghiệp vẫn rất đáng quan tâm. https://baodautu.vn/chu-tich-ubnd-tphcm-ty-le-sinh-va-tu-cua-doanh-nghiep-van-rat-dang-quan-tam-d321657.html.

7. Viễn Thông (2025). Doanh nghiệp Nhật than thủ tục ở Việt Nam phức tạp. https://vnexpress.net/doanh-nghiep-nhat-than-thu-tuc-o-viet-nam-phuc-tap-4841746.html.