Lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Khomeini, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu (Ảnh: Gzero).
Cuộc xung đột quân sự trực tiếp giữa Iran và Israel kéo dài 12 ngày từ 13/6 đến 24/6, đánh dấu một trong những giai đoạn căng thẳng nhất trong lịch sử quan hệ hai nước.
Khởi đầu bởi chiến dịch “Sư tử trỗi dậy” của Israel nhằm vào các cơ sở hạt nhân, quân sự Iran, cuộc chiến này chứng kiến sự leo thang chưa từng có với hàng loạt cuộc không kích, tên lửa và máy bay không người lái (UAV) được phóng từ cả hai phía.
Khi lệnh ngừng bắn được công bố ngày 24/6, cả Israel và Iran đều tuyên bố chiến thắng, trong khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đóng vai trò trung gian quan trọng. Tuy nhiên, liệu có bên nào thực sự giành được chiến thắng trong cuộc đối đầu này, hay đây chỉ là một trận chiến không có người thắng?
Thành công và hạn chế của các bên
Israel, với sự hỗ trợ của tình báo Mossad và sức mạnh không quân vượt trội, đã đạt được một số thành công quân sự đáng kể. Theo Times of Israel, các cuộc không kích của Israel đã phá hủy một số cơ sở hạt nhân quan trọng của Iran, bao gồm Natanz và một phần cơ sở Fordow, đồng thời loại bỏ nhiều chỉ huy cấp cao của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) như Tướng Hossein Salami và Thiếu tướng Mohammad Bagheri. Ngoài ra, Israel tuyên bố đã tiêu diệt khoảng 16 nhà khoa học hạt nhân Iran, làm gián đoạn nghiêm trọng chương trình hạt nhân của nước này.
Yuri Lyamin, chuyên gia tại Trung tâm Phân tích Chiến lược và Công nghệ, nhấn mạnh rằng sự bất ngờ, kết hợp với các hoạt động phá hoại và ưu thế tình báo, đã giúp Israel gây thiệt hại đáng kể cho hệ thống phòng không và cơ sở hạ tầng quân sự của Iran. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng các cơ sở hạt nhân ngầm của Iran, đặc biệt là Fordow, được xây dựng dưới lớp đá granite dày, khiến việc phá hủy hoàn toàn bằng không kích gần như bất khả thi. Theo Politico, Iran đã kịp sơ tán thiết bị và nhân lực khỏi các cơ sở bị tấn công, làm giảm hiệu quả của các đòn đánh.
Về phía Iran, các cuộc tấn công đáp trả của nước này cho thấy sự cải thiện về độ chính xác và khả năng xuyên thủng hệ thống phòng không của Israel. Theo chuyên gia Sina Toossi từ Trung tâm Chính sách Quốc tế, các tên lửa siêu thanh Fattah-1 của Iran, được mệnh danh là “mũi tên thép”, đã vượt qua các tầng lá chắn phòng thủ của Israel, gây thiệt hại cho các mục tiêu quân sự và tình báo tại Tel Aviv và Haifa.
Tuy nhiên, Iran cũng đối mặt với những hạn chế lớn. Hệ thống phòng không của nước này bị tổn thương nghiêm trọng từ những ngày đầu xung đột, đặc biệt ở khu vực thủ đô Tehran, khiến Iran dễ bị tấn công hơn.
Theo báo cáo của IRGC, Iran đã phóng hơn 400 tên lửa đạn đạo và 1.000 UAV trong suốt 12 ngày xung đột nhưng phần lớn bị đánh chặn bởi hệ thống phòng thủ của Israel, với sự hỗ trợ của Mỹ thông qua hệ thống THAAD và các tàu hải quân. Dù vậy, một số cuộc tấn công của Iran đã gây thiệt hại đáng kể, như vụ tấn công vào căn cứ quân sự ở Beersheba, khiến 4 người thiệt mạng và 20 người bị thương.
Sự can thiệp của Mỹ là bước ngoặt quan trọng. Vào ngày thứ 9 của cuộc xung đột, Mỹ triển khai máy bay ném bom tàng hình B-2 tấn công ba cơ sở hạt nhân của Iran, bao gồm Fordow, sử dụng bom phá boongke GBU-57. Tổng thống Trump tuyên bố các cơ sở này đã bị “xóa sổ hoàn toàn”, nhưng các báo cáo từ Al Jazeera và Politico cho rằng chương trình hạt nhân của Iran chỉ bị trì hoãn từ vài tháng đến hai năm, không bị phá hủy như ông Trump tuyên bố.
Theo chuyên gia Andreas Krieg từ Đại học King’s College London, cuộc tấn công của Mỹ gây thiệt hại khoảng 1-2 tỷ USD, một con số nhỏ so với GDP của Mỹ, nhưng không đủ để triệt tiêu năng lực hạt nhân của Iran.
Cuộc tấn công của Iran vào căn cứ Al Udeid của Mỹ tại Qatar, dù được báo trước và không gây thiệt hại đáng kể, đã làm dấy lên sự chỉ trích từ các quốc gia vùng Vịnh như Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất (UAE). Ông Trump gọi cuộc tấn công này là “yếu”, cảm ơn Iran vì đã cảnh báo trước, giúp Mỹ tránh thương vong.
Cuộc xung đột gây thiệt hại nặng nề cho cả hai bên. Theo số liệu từ Iran, khoảng 600 người thiệt mạng và 3.000 người bị thương, trong khi Israel ghi nhận 28 người chết và hàng trăm người bị thương. Các cuộc không kích của Israel đã phá hủy nhiều cơ sở hạ tầng quân sự và dân sự ở Iran, bao gồm cảng dầu Kharg Island, làm gián đoạn xuất khẩu dầu mỏ - nguồn thu chính của Iran. Theo TRT World, tổng thiệt hại kinh tế của Iran ước tính từ 24 đến 35 tỷ USD, tương đương 6,3-9,2% GDP.
Ở Israel, các cuộc tấn công của Iran gây thiệt hại cho các thành phố như Tel Aviv, Haifa và Beersheba. Các bài đăng trên Haaretz cho biết dân thường Israel đối mặt với những lỗ hổng trong hệ thống phòng thủ, phải tìm nơi trú ẩn hàng đêm trong các cuộc tấn công tên lửa. Tuy nhiên, nhờ hệ thống phòng thủ tên lửa Arrow và David’s Sling, cùng sự hỗ trợ của Mỹ, Israel đánh chặn được phần lớn tên lửa và UAV của Iran.
Bên cạnh đó, cuộc xung đột gây tác động sâu rộng đến kinh tế toàn cầu, đặc biệt là thị trường năng lượng. Lo ngại về khả năng Iran phong tỏa eo biển Hormuz - tuyến hàng hải vận chuyển 20% sản lượng dầu toàn cầu, khiến giá dầu Brent tăng lên 77 USD/thùng ngày 22/6, dự báo có thể vượt 100 USD/thùng nếu xung đột kéo dài. Theo chuyên gia Andreas Krieg, các nền kinh tế phụ thuộc dầu mỏ Trung Quốc, Ấn Độ và EU chịu ảnh hưởng lớn do chi phí vận chuyển tăng và thời gian giao hàng kéo dài.
Tuyên bố chiến thắng và thực tế
Israel tuyên bố chiến thắng với việc đạt được các mục tiêu quân sự trong chiến dịch “Sư tử trỗi dậy”, gồm làm suy yếu chương trình hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Iran. Nội các Israel gọi đây là “thành tựu lịch sử”, nâng cao vị thế của nước này như một cường quốc khu vực. Thủ tướng Benjamin Netanyahu, đang đối mặt với áp lực chính trị trong nước, được cho là đã tận dụng xung đột này để củng cố quyền lực, như chuyên gia Jamal Abdi từ Hội đồng Quốc gia người Mỹ gốc Iran nhận định.
Tuy nhiên, các bài đăng trên X chỉ ra rằng chiến dịch này đã bộc lộ những lỗ hổng trong sự chuẩn bị của Israel, dân chúng phải đối mặt với các cuộc tấn công tên lửa liên tục. Hơn nữa, theo chuyên gia Yuri Lyamin, chương trình hạt nhân của Iran vẫn chưa bị phá hủy hoàn toàn, Iran có thể phục hồi trong vài năm.
Iran tuyên bố chiến thắng khi cho rằng họ khiến Israel và Mỹ phải “ăn năn” và chấm dứt các hành động tấn công. Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran nhấn mạnh, các cuộc tấn công của họ phơi bày điểm yếu của hệ thống phòng không Israel. Tuy nhiên, thiệt hại kinh tế và quân sự nặng nề, cùng sự suy yếu của hệ thống phòng không, khiến tuyên bố này mang tính hình thức hơn là thực chất. Theo nhà phân tích chính trị Ilya Vaskin, Iran rút lui ngay khi cảm thấy có thể “giữ thể diện”, tránh kéo dài xung đột do các lệnh trừng phạt và nguồn lực hạn chế.
Tổng thống Trump đóng vai trò trung gian quan trọng trong thúc đẩy lệnh ngừng bắn, công bố trên Truth Social rằng Israel và Iran đã đồng ý ngừng bắn toàn diện vào ngày 24/6. Ông nhấn mạnh vai trò của các cuộc tấn công bằng máy bay B-2 của Mỹ, nhưng cũng cho thấy sự miễn cưỡng trong việc kéo dài xung đột ở Trung Đông, do ưu tiên chiến lược của Washington tập trung vào khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Theo Lev Sokolshchik, một chiến dịch quân sự dài hạn sẽ đi ngược lại quan điểm cô lập của chính quyền Trump, đặc biệt trước thềm bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026.
Tuy nhiên, tuyên bố ngừng bắn của ông Trump đã gây bất ngờ cho một số quan chức trong chính quyền của ông và Israel ban đầu do dự khi xác nhận thỏa thuận này. Theo Haaretz, Tổng thống Trump đã yêu cầu Quân đội Israel phải thu hồi máy bay khỏi không phận Iran, dẫn đến việc nội các Netanyahu chấp nhận lệnh ngừng bắn.
Ai là người chiến thắng?
Xét trên khía cạnh quân sự, Israel có lợi thế rõ ràng nhờ sự bất ngờ, tình báo vượt trội và sự hỗ trợ từ Mỹ. Các cuộc tấn công của họ gây thiệt hại đáng kể cho Iran, đặc biệt là chương trình hạt nhân và các chỉ huy cấp cao. Tuy nhiên, như Yuri Lyamin nhận định, chiến thắng này không mang tính quyết định vì Iran vẫn giữ được một phần năng lực hạt nhân và tên lửa.
Iran, dù chịu thiệt hại nặng nề, đã chứng minh khả năng đáp trả, làm lộ điểm yếu của hệ thống phòng không Israel. Tuy nhiên, các hạn chế về phòng thủ và nguồn lực kinh tế khiến Iran khó duy trì xung đột lâu dài. Tuyên bố chiến thắng của Iran dường như mang tính chính trị nhằm củng cố tinh thần trong nước hơn là phản ánh thực tế.
Mỹ, dưới sự dẫn dắt của Tổng thống Trump, nổi lên như một nhân tố trung gian, vừa thể hiện sức mạnh quân sự qua các cuộc tấn công bằng máy bay ném bom B-2, vừa thúc đẩy lệnh ngừng bắn để tránh bị kéo vào một cuộc chiến tốn kém. Tuy nhiên, các báo cáo tình báo từ Al Jazeera và Politico cho thấy chương trình hạt nhân của Iran chỉ bị trì hoãn vài tháng, không bị xóa sổ, làm giảm tính hiệu quả của chiến dịch Mỹ.
Theo chuyên gia Andreas Krieg, “không bên nào thắng toàn diện. Mỗi bên đều phải trả giá về an ninh, kinh tế và uy tín”. Cuộc xung đột này không giải quyết được các vấn đề chiến lược cốt lõi như chương trình hạt nhân của Iran hay mối thù địch lâu dài giữa hai nước. Thay vào đó, nó phơi bày sự mong manh của an ninh khu vực và sự phụ thuộc của thế giới vào ổn định ở Trung Đông.
