Tổng thống Mỹ Donald Trump (Ảnh: Reuters).
Tổng thống Donald Trump đã thay đổi lập trường trong 8 tiếng vào ngày 16/6: Từ kêu gọi Iran đàm phán hạt nhân đến thúc giục người dân Tehran sơ tán.
Chỉ trong khoảng thời gian đó, Tổng thống Trump chuyển từ việc cho rằng một thỏa thuận hạt nhân với Iran vẫn "có thể đạt được" sang lời kêu gọi khoảng 10 triệu cư dân Tehran hãy "sơ tán ngay để bảo toàn tính mạng" trước các đợt tấn công tiềm tàng của Israel.
Ông rút ngắn lịch trình Hội nghị Thượng đỉnh G7 tại Canada để khẩn cấp quay về Washington, tham vấn nhóm an ninh quốc gia.
Ông về Nhà Trắng vào sáng sớm 17/6 (giờ Mỹ), vào đúng lúc phải đưa ra một quyết định then chốt trong nhiệm kỳ của mình. Sau 5 ngày không kích liên tiếp, Israel dường như tin rằng họ đã gây thiệt hại đáng kể cho Iran và có thể tung đòn quyết định vào chương trình hạt nhân của Tehran, nhất là nếu được Mỹ hỗ trợ thêm.
Tuy nhiên, việc Mỹ can dự sâu hơn, ví dụ như cung cấp bom xuyên phá để Israel đánh vào các cơ sở hạt nhân nằm sâu trong lòng đất của Iran, hoặc thậm chí hỗ trợ quân sự trực tiếp, sẽ là một rủi ro chính trị rất lớn đối với ông Trump.
“Iran nên ký thỏa thuận mà tôi đã bảo họ ký. Thật đáng tiếc và lãng phí sinh mạng con người. Nói thẳng ra: Iran không được phép ký thỏa thuận hạt nhân. Tôi đã nói đi nói lại điều này! Mọi người nên sơ tán khỏi Tehran ngay lập tức!”, ông Trump đăng trên mạng xã hội ngay trước khi Nhà Trắng thông báo ông sẽ rời hội nghị G7 sớm.
Cùng ngày, ông bác bỏ tuyên bố của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron rằng Mỹ đang đàm phán ngừng bắn, nói rằng lý do ông trở về Washington “còn lớn hơn thế nhiều”.
Sự thay đổi trong phát biểu của ông Trump diễn ra trong bối cảnh Mỹ đang điều chuyển tàu chiến và máy bay quân sự trong khu vực, chuẩn bị đối phó nếu xung đột Israel - Iran tiếp tục leo thang.
Phía Israel tuyên bố họ đã làm tê liệt phòng không của Iran và giờ có thể tấn công bất kỳ mục tiêu nào trên lãnh thổ nước này. Thủ tướng Benjamin Netanyahu nói các cuộc tập kích sẽ tiếp tục cho đến khi chương trình hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Iran bị phá hủy hoàn toàn.
Tuy đã tấn công nhiều cơ sở hạt nhân của Iran, Israel vẫn chưa thể phá hủy cơ sở làm giàu uranium Fordo, nơi được chôn sâu trong lòng núi.
Muốn phá hủy Fordo, Israel có thể cần đến loại bom xuyên phá GBU-57 nặng hơn 13 tấn của Mỹ, loại vũ khí duy nhất đủ khả năng xuyên thủng hầm ngầm trước khi phát nổ. Nhưng Israel không sở hữu cả bom lẫn máy bay ném bom B-2 để triển khai loại vũ khí này.
Dù phần lớn hệ thống phòng thủ Israel vẫn hoạt động trước đòn trả đũa của Iran, một số tên lửa Tehran vẫn xuyên qua được và gây thiệt hại nghiêm trọng cho phía Tel Aviv.
Trong cuộc họp song phương với Thủ tướng Canada Mark Carney bên lề G7 hôm 16/6, ông Trump từ chối trả lời rõ Mỹ sẽ cần điều kiện gì để can dự quân sự sâu hơn. Thay vào đó, ông tiếp tục thúc giục Iran đàm phán về chương trình hạt nhân.
Trước đó, ông Trump dường như cũng từng cố kiềm chế ông Netanyahu. Một quan chức Mỹ tiết lộ rằng ông Trump được cho đã bác bỏ kế hoạch ám sát Lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei do phía Israel đề xuất trong những ngày gần đây. Quan chức này nói, Nhà Trắng, sau khi được thông báo, đã phản đối mạnh mẽ kế hoạch đó.
Mặt khác, ông Trump tỏ ra không hài lòng khi được hỏi về những ý kiến chỉ trích từ một số người ủng hộ trong phong trào Nước Mỹ là trên hết (MAGA).
Ví dụ, nhà bình luận bảo thủ Tucker Carlson cho rằng nếu Mỹ can thiệp sâu hơn, ông Trump sẽ phá bỏ lời hứa không để Washington sa lầy vào những cuộc chiến tốn kém.
Ông Trump đã phản bác: “Tôi không biết Tucker Carlson đang nói gì. Cứ để ông ta tự lập kênh truyền hình rồi nói cho có người nghe”.
Chưa dừng lại, ông Trump còn viết trên mạng xã hội: “Ai đó làm ơn nói cho ông Tucker Carlson rằng Iran không được phép có vũ khí hạt nhân".
Một số nhân vật nổi bật trong giới chính trị có quan điểm ủng hộ ông Trump như Hạ nghị sĩ Marjorie Taylor Greene và người sáng lập Turning Point USA Charlie Kirk cũng bày tỏ lo ngại rằng việc can thiệp quá sâu vào tình hình ở Iran sẽ khiến ông đánh mất sự ủng hộ của cử tri từng ủng hộ ông vì cam kết rút Mỹ khỏi các cuộc chiến kéo dài ở Gaza và Ukraine.
Ông Charlie Kirk viết trên X: “Không có vấn đề nào hiện nay chia rẽ phe cánh hữu nhiều như chính sách đối ngoại. Tôi thực sự lo ngại rằng điều này có thể tạo ra chia rẽ sâu sắc trong phong trào MAGA và phá vỡ đà thắng lợi của một nhiệm kỳ tổng thống thành công đến khó tin".
Tuy vậy, một số đồng minh khác như Thượng nghị sĩ Lindsey Graham lại khuyến khích ông Trump hãy “tung đòn quyết định” vào Iran.
“Không ai có thể nói rằng Tổng thống Trump chưa cố gắng tìm kiếm hòa bình ở Ukraine - Nga và Israel - Iran. Nhưng để có hòa bình, cần hai bên cùng mong muốn. Và Iran vẫn dùng chiến thuật với nhầm người", ông nói.
