Nhiều binh sĩ Ukraine thừa nhận đã mệt mỏi sau 3 năm liên tục chiến đấu mà không có khoảng nghỉ (Ảnh minh họa: AFP).
Khi được hỏi gần đây tại quốc hội về việc bao giờ những binh sĩ Ukraine đã chiến đấu từ những ngày đầu xung đột với Nga sẽ được trở về nhà, Tổng thống Volodymyr Zelensky đáp rằng, khi Kiev chiến thắng Nga.
Khi cuộc chiến bước sang năm thứ 4 mà vẫn chưa có hồi kết rõ ràng, phát biểu của ông Zelensky đã khiến câu hỏi về việc có nên cho các binh sĩ giải ngũ khi chiến sự vẫn tiếp diễn một lần nữa được chú ý.
Từ khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt vào năm 2022, chính phủ Ukraine vẫn chưa thiết lập một hệ thống luân chuyển hoặc giải ngũ cho binh sĩ sau thời gian phục vụ dài hạn. Theo luật hiện hành, chỉ khi thiết quân luật được dỡ bỏ thì binh sĩ mới có thể giải ngũ.
Vấn đề không nằm ở khía cạnh pháp lý mà ở chỗ Ukraine không tuyển đủ lính mới để thay thế những người đã phục vụ liên tục từ năm 2022. Nói cách khác, Ukraine đang không huy động đủ quân mỗi tháng để cho phép giải ngũ những quân nhân đang chiến đấu.
Vào tháng 5, ông Zelensky cho biết Ukraine đang huy động khoảng 25.000 đến 27.000 quân mỗi tháng, trong khi Nga huy động gần gấp đôi con số đó. Trả lời tạp chí Economist hồi tháng 2, ông nói rằng Ukraine đã huy động được 30.000 người mỗi tháng trong năm 2024.
Dmytro, một quân nhân thuộc Lữ đoàn Cơ giới Độc lập số 63, đã tình nguyện nhập ngũ từ đầu cuộc chiến. Anh đã phục vụ hơn 3 năm và không thể rời quân đội vào lúc này, trừ khi đào ngũ.
“Việc thiếu các điều khoản rõ ràng là một vấn đề nghiêm trọng, đang ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của binh sĩ. Nhưng tôi cũng thực sự không biết làm cách nào có thể giải quyết chuyện này trong hoàn cảnh hiện nay. Nếu không có thay đổi gì, nó sẽ gây hại cho lực lượng vũ trang Ukraine", Dmytro nói với Kyiv Independent.
Đã từng có nỗ lực sửa đổi quy định trong chính giới Ukraine, nhưng đến nay vẫn chưa thành công.
Trong thời kỳ thiết quân luật, binh sĩ Ukraine chỉ có thể được giải ngũ trong một số trường hợp rất đặc biệt. Trong hầu hết các trường hợp khác, quân nhân buộc phải tiếp tục phục vụ. Họ được hưởng 30 ngày nghỉ phép cơ bản hàng năm. Ngoài ra, họ có thể được nghỉ thêm vì lý do đặc biệt khác.
Tuy nhiên, ngay cả kỳ nghỉ phép được duyệt cũng có thể bị từ chối nếu không có người thay thế, đơn vị mất khả năng sẵn sàng chiến đấu, hoặc vì lý do tổ chức, tác chiến khác.
“Có cảm giác như bị mắc kẹt", Oleksii Nazarenko, một binh sĩ đang phục vụ trong đơn vị chuyên về hệ thống không người lái, thừa nhận.
Nazarenko đã phục vụ từ những ngày đầu cuộc chiến. Anh từng chuyển qua nhiều đơn vị và sau khi bị thương do mảnh đạn, anh vẫn quay lại phục vụ. Nhưng sau hơn 3 năm liên tục chiến đấu, anh thừa nhận đã kiệt sức và thừa nhận sẽ không thể chịu đựng nếu phải tiếp tục chiến đấu thêm 1 năm nữa.
Trong khi đó, vào tháng 5, nghị sĩ Fedir Venislavskyi, ủy viên Ủy ban Quốc phòng và Tình báo của quốc hội, cho biết tốc độ huy động đã chậm hơn so với năm ngoái nhưng vẫn đủ để “giữ vững phòng tuyến”.
Tuy nhiên, Pavlo Kazarin, người đang phục vụ trong Lữ đoàn Phòng vệ Lãnh thổ số 104, bày tỏ nghi ngờ về hiệu quả của công tác tuyển quân, vì không có điều khoản phục vụ rõ ràng hay luân chuyển, và các đơn vị Ukraine vẫn thiếu quân tăng viện.
“Nếu chính phủ thực sự muốn lập lại trật tự, thì trước hết phải khiến việc phớt lờ giấy gọi nhập ngũ trở thành điều không ai dám làm. Hậu quả phải đủ nghiêm trọng để việc không tuân thủ nghĩa vụ động viên sẽ thay đổi hoàn toàn cuộc đời một người", anh nói.
“Thật không may, nỗ lực huy động hiện tại không đạt mục tiêu. Giờ không phải là lúc bàn đến giải ngũ, mà là lúc bổ sung lực lượng để giảm tải cho những người đã phục vụ hơn 3 năm trong Lực lượng Vũ trang Ukraine”, Kazarin cho biết
Dù Bộ Quốc phòng đã đề nghị quốc hội gia hạn thời hạn trình dự luật giải ngũ đến ngày 18/3, nhưng tính đến ngày 21/7 vẫn chưa có tiến triển gì, theo nghị sĩ Iryna Friz thuộc Ủy ban An ninh Quốc gia, Quốc phòng và Tình báo của quốc hội.
Theo nhà làm luật này, một số dự luật do các nghị sĩ và nhóm nghị sĩ đệ trình đã bị chặn lại, vì ủy ban quốc hội chủ chốt từ chối xem xét chúng.
“Tôi cho rằng đây là lập trường sai lầm và lệch hướng, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến tinh thần của những người đã ở tiền tuyến từ năm 2022. Họ đã kiệt sức về tâm lý, đạo đức và thể chất, và điều đó cũng tác động đến tốc độ huy động", chính trị gia này nhận định.
“Điều khiến người Ukraine lo ngại nhất không phải là việc bị huy động, mà là sự bất định, cụ thể là việc không có điều khoản phục vụ rõ ràng trong thời kỳ thiết quân luật", quan chức trên cho hay.
Dù dự luật vẫn đang bị đình trệ, các quân nhân vẫn tiếp tục phục vụ mà không biết trước tương lai ra sao. Trong hoàn cảnh đó, mỗi người lính đều phải tìm cách riêng để giữ vững tinh thần và thể chất khi tiếp tục nhiệm vụ.
