VIỆT NAM KHÔNG NGỪNG PHÁT TRIỂN, TĂNG VỊ THẾ (*): Làm chủ khoa học, công nghệ

Nghị quyết 57 năm 2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ (KH-CN), đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã xác định rõ KH-CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chủ đạo để đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững, hiện thực hóa khát vọng đến năm 2045, Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Ghi tên trên "bản đồ" thế giới

Trong 80 năm phát triển của đất nước, KH-CN và đổi mới sáng tạo của Việt Nam luôn là nền tảng, động lực quan trọng thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Ngay sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, dù đất nước còn bộn bề khó khăn, Đảng và Nhà nước ta đã sớm nhận thấy vai trò của khoa học - kỹ thuật trong kiến quốc. Các viện nghiên cứu, trường đại học, cơ sở y tế, nông nghiệp lần lượt ra đời, vừa phục vụ kháng chiến, vừa đặt nền móng cho nền khoa học cách mạng. Thành tựu trong nghiên cứu quân sự, y học kháng chiến, lai tạo giống cây trồng, thuốc men... đã góp phần trực tiếp vào thắng lợi của dân tộc.

Sau ngày đất nước thống nhất năm 1975, KH-CN bước vào thời kỳ phát triển mạnh về quy mô và chất lượng. Các chương trình trọng điểm về điện khí hóa, cơ khí, hóa chất, công nghệ sinh học được triển khai nhằm phục vụ công cuộc khôi phục kinh tế. Công cuộc đổi mới mở ra bước ngoặt lớn. Theo đó, KH-CN được xác định là "quốc sách hàng đầu", trở thành động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng. Hệ thống pháp luật về KH-CN dần hoàn thiện; nhiều thành tựu nổi bật ra đời trong công nghệ thông tin, viễn thông, nông nghiệp công nghệ cao, y dược, vật liệu mới. Việt Nam bắt đầu tham gia sâu rộng hơn vào mạng lưới khoa học quốc tế.

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Việt Nam đã chuyển mạnh từ "ứng dụng và tiếp thu công nghệ" sang "tự nghiên cứu, sáng tạo". Một loạt thành tựu KH-CN được gặt hái ở nhiều lĩnh vực. Năm 2012, vệ tinh Vinasat-2 của Việt Nam đã được phóng thành công lên quỹ đạo tại bãi phóng Kourou ở Guyana (Nam Mỹ). Năm 2013, vệ tinh viễn thám đầu tiên của Việt Nam VNREDSat-1 đã chính thức được phóng vào vũ trụ, từ bãi phóng Kourou, Guyana thuộc Pháp. Năm 2019, vệ tinh Micro Dragon đã được tên lửa Epsilon số 4 phóng vào quỹ đạo, đánh dấu một bước tiến lớn của khoa học Việt Nam trong việc chinh phục vũ trụ.

Ở lĩnh vực công nghệ thông tin - viễn thông, Việt Nam thuộc nhóm nước triển khai 4G, thử nghiệm 5G. Cùng với đó, Việt Nam chủ động sản xuất vắc-xin 11/12 loại trong chương trình tiêm chủng mở rộng; nghiên cứu vắc-xin COVID-19 (NanoCovax, Covivac).

Đặc biệt, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo được hình thành, thu hút hàng ngàn doanh nghiệp (DN) công nghệ và Start-up. Hình thành các sản phẩm Make in Vietnam với những DN hàng đầu như: VinFast, Viettel AI, Bkav... Những sản phẩm "Make in Vietnam" trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, công nghệ số, năng lượng tái tạo, nông nghiệp thông minh… khẳng định trí tuệ Việt Nam trên trường quốc tế.

Giai đoạn từ năm 2020 đến nay, Việt Nam đẩy mạnh phát triển KH-CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Chính phủ điện tử, dịch vụ công trực tuyến, thanh toán số được đẩy mạnh. Làm chủ công nghệ sản xuất radar, máy bay không người lái (UAV), chip bán dẫn… Trong lĩnh vực bán dẫn, FPT đã ra mắt sản phẩm chip trong ngành y tế, Viettel đã thiết kế chip phục vụ thiết bị 5G... Với máy bay không người lái, Tập đoàn CT Group vừa ký kết đơn hàng xuất khẩu 5.000 UAV cho Hàn Quốc tại Seoul.

KH-CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của Việt Nam đã khẳng định vị thế trên bản đồ thế giới. Theo Bộ KH-CN, năm 2024, Việt Nam xếp hạng 44/133 nền kinh tế về chỉ số đổi mới sáng tạo, tăng 4 bậc so với 2022; công bố quốc tế tăng hơn 22% so với 2020; hệ sinh thái khởi nghiệp đứng thứ 55 thế giới, vốn gọi đầu tư đạt 3,45 tỉ USD trong 5 năm.

Mẫu máy bay không người lái (UAV) “Make in Vietnam” được giới thiệu tới đại biểu và khách tham quan tại triển lãm bên lề Đại hội Đảng bộ Bộ KH-CN, nhiệm kỳ 2025-2030. Ảnh: BỘ KH-CN

Chìa khóa khai mở sức sáng tạo của toàn dân

Không chỉ doanh nghiệp KH-CN mà nhiều DN sản xuất Việt Nam cũng đang đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Ông Nguyễn Quang Trí, Giám đốc điều hành Marketing của Vinamilk, dẫn chia sẻ của Tổng Giám đốc Vinamilk Mai Kiều Liên, rằng: "Có người nói Vinamilk quá khổng lồ để thay đổi. Nhưng nếu không đổi mới chính mình thì không thể tồn tại". Theo đó, DN đã bắt đầu hành trình đổi mới sáng tạo bằng chiến lược tái định vị thương hiệu từ tháng 7-2023 đến nay. Chỉ riêng năm 2024, công ty ra mắt và làm mới hơn 125 sản phẩm, nhãn hàng; trong đó 25 sản phẩm hoàn toàn mới đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Nhờ nỗ lực đổi mới sáng tạo, thị trường quốc tế đạt tăng trưởng hai con số, phát triển thêm 3 thị trường quốc tế. "Đổi mới sáng tạo không phải DN lớn mới làm được, không phải chỉ có tiền nhiều mới đổi mới được mà điều quan trọng DN đổi mới sáng tạo kiên định thực hiện sứ mệnh mà mình đã chọn một cách tốt hơn để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng" - ông Trí chia sẻ.

PGS-TS Đỗ Anh Đức, Đại học Kinh tế Quốc dân, nhấn mạnh kỷ nguyên số mở ra một giai đoạn phát triển mới, nơi công nghệ số trở thành động lực cốt lõi thúc đẩy đổi mới và tăng trưởng kinh tế. Trong bối cảnh đó, việc thực hiện chuyển đổi số tại Việt Nam mang lại cả cơ hội lẫn thách thức. Đây là thời điểm để tận dụng sự hỗ trợ từ Chính phủ, khai thác tiềm năng của các nền tảng công nghệ hiện đại và phát huy tinh thần sáng tạo của DN. Tuy nhiên, quá trình này cũng đối mặt với những trở ngại không nhỏ như chi phí đầu tư lớn, hạ tầng chưa đồng bộ, thiếu hụt nhân lực số và tâm lý e ngại thay đổi.

Vì vậy, PGS-TS Đỗ Anh Đức khuyến nghị cần phát triển các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ để thúc đẩy nguồn nhân lực chất lượng cao và tăng cường năng lực cạnh tranh; tập trung đầu tư và nâng cấp hạ tầng kỹ thuật số, xây dựng hệ thống hạ tầng số quốc gia đồng bộ, bảo đảm kết nối, lưu trữ, xử lý dữ liệu và an ninh mạng. Việc này bao gồm phát triển hạ tầng băng thông rộng, nâng cấp mạng 4G, triển khai 5G để thúc đẩy Internet vạn vật và mở rộng cơ hội kinh doanh, đặc biệt cho DN nhỏ và vừa.

Theo Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Mạnh Hùng, đổi mới căn bản là KH-CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải hướng tới mục tiêu cuối cùng là nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, năng suất lao động, năng lực quản trị quốc gia, tăng trưởng kinh tế, bảo đảm an ninh quốc phòng và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. "Nông nghiệp đã giúp Việt Nam thoát nghèo, công nghiệp đã đưa Việt Nam trở thành nước có thu nhập trung bình nhưng để trở thành nước có thu nhập cao thì phải là KH-CN" - ông Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng chia sẻ: "80 năm qua, các thế hệ cán bộ ngành KH-CN và bưu chính viễn thông đã dũng cảm mở đường, xây nền móng tri thức và kết nối quốc gia. Thế hệ chúng tôi hôm nay có sứ mệnh viết tiếp hành trình ấy, bằng khát vọng lớn, tư duy đổi mới và tinh thần phụng sự. Chúng tôi xin hứa, không chỉ làm chủ công nghệ mà còn tạo ra công nghệ; không chỉ tiếp nhận tri thức mà còn khai phá tri thức mới; không chỉ xây dựng hạ tầng số, thúc đẩy chuyển đổi số trong mọi lĩnh vực mà còn kiến tạo không gian mạng an toàn, lành mạnh và đáng tin cậy cho mọi người dân để góp phần đưa Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên số và tri thức". 

Robot hành chính công được trưng bày tại triển lãm bên lề Đại hội Đảng bộ Bộ KH-CN, nhiệm kỳ 2025-2030. Ảnh: BỘ KH-CN

(Còn tiếp)

___________

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 27-8