Tổng thống Trump cho biết Iran và Israel đã đạt thỏa thuận "ngừng bắn vĩnh viễn" (Ảnh: Reuters).
Lệnh ngừng bắn có hiệu lực nhưng còn đó những câu hỏi
Khi Tổng thống Donald Trump quyết định điều máy bay ném bom B-2 tấn công các địa điểm hạt nhân của Iran vào cuối tuần trước, ông đã đánh cược rằng mình có thể giúp đồng minh Israel làm tê liệt chương trình hạt nhân của Tehran trong khi vẫn giữ cam kết lâu nay là tránh để nước Mỹ vướng vào một cuộc chiến tranh kéo dài.
Chỉ vài ngày sau, thông báo bất ngờ của Tổng thống Trump về thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Iran cho thấy chiến dịch tập kích của Mỹ là yếu tố khiến Tehran trở lại bàn đàm phán.
"Xin chúc mừng tất cả mọi người! Israel và Iran đã nhất trí về một lệnh ngừng bắn toàn diện", Tổng thống Trump thông báo trên mạng xã hội Truth Social ngày 23/6.
Tuy nhiên, vẫn còn một danh sách dài những câu hỏi lớn chưa có lời giải đáp, trong đó có vấn đề là liệu có bất kỳ lệnh ngừng bắn nào có thể khiến hai kẻ thù "không đội trời chung" này chính thức ngừng đối đầu.
Trên thực tế, Israel và Iran đã tiến hành các cuộc chiến "trong bóng tối" kéo dài nhiều năm, và nay mới bùng phát thành một cuộc chiến trên không được đánh dấu bằng 12 ngày không kích vào lãnh thổ của nhau.
Ngoài ra, vẫn chưa rõ các điều khoản mà hai bên nhất trí về thỏa thuận ngừng bắn và liệu Mỹ và Iran có khôi phục lại các cuộc đàm phán hạt nhân đã thất bại hay không. Câu hỏi nữa đặt ra là số phận của kho uranium làm giàu của Iran mà nhiều chuyên gia tin rằng có thể đã sống sót sau chiến dịch ném bom của Mỹ và Israel.
"Israel đã đạt được phần lớn mục tiêu... và Iran đang tìm kiếm một lối thoát", Jonathan Panikoff, cựu phó Giám đốc tình báo quốc gia Mỹ phụ trách Trung Đông cho biết. "Mỹ hy vọng đây là khởi đầu của hồi kết. Thách thức là liệu có chiến lược nào cho những gì sẽ xảy ra tiếp theo hay không", ông nhận định.
Vẫn còn nhiều câu hỏi về những gì mà Iran và Israel thực sự thống nhất, ngay cả khi tuyên bố của ông Trump làm dấy lên hy vọng về sự kết thúc của một cuộc xung đột đã gây ra nhiều lo ngại về nguy cơ lan rộng khắp Trung Đông.
Nhà lãnh đạo Mỹ đã tán thành đánh giá của Israel rằng, Iran đang tiến gần đến việc phát triển vũ khí hạt nhân, điều mà Tehran đã phủ nhận từ lâu. Đầu năm nay, các cơ quan tình báo Mỹ đã đánh giá Iran không chế tạo vũ khí hạt nhân. Tuần trước, một nguồn tin có quyền truy cập vào các báo cáo tình báo của Mỹ nói với Reuters rằng, quan điểm đó vẫn không thay đổi.
Thông báo của Tổng thống Trump được đưa ra chỉ vài giờ sau khi Iran phóng tên lửa vào một căn cứ không quân của Mỹ ở Qatar, không gây ra thương vong, để trả đũa đòn tập kích các cơ sở hạt nhân ngầm của Iran do Washington thực hiện.
Các quan chức chính quyền ông Trump cho rằng phản ứng của Iran đã được cân nhắc để tránh leo thang thêm căng thẳng với Mỹ, theo các nguồn tin thân cận.
Ông Trump cũng kêu gọi đàm phán với Israel và Iran, và một quan chức cấp cao của Nhà Trắng cho biết Israel đã đồng ý ngừng bắn miễn là Iran không tiến hành các cuộc tấn công mới. Iran cũng đã ra hiệu rằng sẽ không có thêm cuộc tấn công nào nữa, quan chức này cho biết.
Tổng thống Trump cũng đã nói chuyện trực tiếp với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, trong khi Phó Tổng thống JD Vance, Ngoại trưởng Marco Rubio và Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff đã tham gia vào các cuộc liên lạc trực tiếp và gián tiếp với Iran, quan chức này cho biết. Qatar cũng giúp làm trung gian cho các cuộc tiếp xúc với Iran.
"Bây giờ Tổng thống Trump đã tuyên bố 'hòa bình thế giới', sẽ rất khó để Thủ tướng Netanyahu công khai phản bác ông ấy", chuyên gia Laura Blumenfeld tại trường Nghiên cứu Quốc tế Johns Hopkins ở Washington cho biết.
Ván bài lớn của ông Trump
Iran phóng tên lửa vào một tòa nhà ở Beersheba, Israel vào sáng sớm 24/6 trước khi Tổng thống Trump cho biết lệnh ngừng bắn có hiệu lực (Ảnh: Times Of Israel).
Về phần mình, quyết định chưa từng có của Tổng thống Trump về việc ném bom các địa điểm hạt nhân của Iran đánh dấu một bước đi mà ông chủ Nhà Trắng lâu nay vẫn cam kết sẽ tránh xảy ra: can thiệp quân sự vào một cuộc chiến tranh lớn ở nước ngoài.
Trong động thái chính sách đối ngoại lớn nhất và có khả năng rủi ro nhất trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông Trump không chỉ đặt cược việc có thể phá hủy cơ sở hạt nhân quan trọng của Iran tại Fordow mà còn là vấn đề về đòn đáp trả có chừng mực từ Iran.
Đã có những lo ngại rằng Tehran có thể đáp trả bằng cách đóng cửa Eo biển Hormuz, tuyến đường vận chuyển dầu quan trọng nhất thế giới, tấn công nhiều căn cứ quân sự của Mỹ ở Trung Đông và kích hoạt các lực lượng ủy nhiệm chống lại lợi ích của Mỹ và Israel trên toàn thế giới. Nhưng không, Tehran đã phản ứng có chừng mực hơn nhiều.
Nếu Tổng thống Trump có thể xoa dịu xung đột Israel - Iran, ông có thể xoa dịu cơn bão chỉ trích từ đảng Dân chủ tại Quốc hội và xoa dịu phe chống can thiệp quân sự vì các vụ đánh bom Iran đã hoàn toàn trái ngược với các cam kết trong chiến dịch tranh cử của chính ông.
Điều này cũng cho phép nhà lãnh đạo Mỹ tập trung lại vào các ưu tiên chính sách như trục xuất những người di cư không có giấy tờ và tiến hành cuộc chiến thuế quan chống lại các đối tác thương mại. Nhưng Tổng thống Trump và các trợ lý của ông cũng sẽ không thể bỏ qua Iran và những câu hỏi dai dẳng mà nước này đặt ra.
"Liệu lệnh ngừng bắn có thể giữ vững được không?", ông Dennis Ross, cựu nhà đàm phán Trung Đông ở Mỹ đặt ra câu hỏi.
“Iran đã suy yếu nhưng tương lai của các chương trình tên lửa đạn đạo và hạt nhân của nước này sẽ ra sao? Điều gì sẽ xảy ra với kho dự trữ uranium làm giàu cao của nước này? Sẽ cần phải có các cuộc đàm phán - và những cuộc đàm phán này sẽ không dễ giải quyết các vấn đề này”, chuyên gia Ross cho biết thêm.
