Nga sử dụng “mũi tên tử thần” Motiv-3M trên chiến trường Ukraine

Nga bắt đầu tích cực sử dụng vũ khí Motiv-3M trên chiến trường Ukraine (Ảnh: Telegram).

Với khả năng tiêu diệt chính xác các mục tiêu bọc thép từ trên cao, Motiv-3M trở thành vũ khí chiến thuật quan trọng của Nga tại Ukraine.

Cơ chế hoạt động của Motiv-3M

Motiv-3M là loại đạn chùm tự ngắm do Nga phát triển, được thiết kế để tấn công các phương tiện bọc thép, đặc biệt là xe tăng, từ phía trên, nơi lớp giáp mỏng nhất. Theo Topwar, vũ khí này hoạt động bằng cách phóng các viên đạn con từ đầu đạn chùm, sau đó các đạn con bung dù và hạ xuống chậm.

Trong quá trình hạ xuống, cảm biến hồng ngoại quét địa hình theo hình xoắn ốc, khi phát hiện các mục tiêu bộc lộ nguồn nhiệt như động cơ xe tăng, đạn con phóng ra đầu đạn kim loại tốc độ cao (EFP) có khả năng xuyên thủng ít nhất 70mm giáp thép đồng nhất từ khoảng cách xa.

Đạn Motiv-3M được tích hợp trong các hệ thống như pháo phản lực phóng loạt Smerch (đầu đạn 9M526 chứa 5 đạn con) hoặc bom chùm RBK-500 (chứa 15 đạn con), cho phép Nga triển khai vũ khí này thông qua cả pháo binh và không quân.

Theo Tạp chí quốc phòng Jane’s, thiết kế bất đối xứng của dù giúp đạn con xoay quanh trục khi rơi, tối ưu hóa khả năng quét mục tiêu. Nếu không phát hiện mục tiêu, đạn tự hủy để giảm nguy cơ cho dân thường.

Chuyên gia quân sự Alexei Leonkov, trong bài phỏng vấn với Sputnik, đánh giá Motiv-3M là bước tiến so với đạn chùm truyền thống nhờ độ chính xác cao và khả năng tự động nhắm mục tiêu, giảm sự phụ thuộc vào hỏa lực bắn thẳng. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng số lượng đạn con hạn chế và chi phí sản xuất cao là những thách thức đối với việc sử dụng đại trà.

Lịch sử phát triển và triển khai thực địa

Theo TASS, Motiv-3M được phát triển bởi NPO Bazalt, một trong những đơn vị hàng đầu của Nga trong lĩnh vực đạn dược, từ những năm 1980. Phiên bản tiền thân SPBE-D đã xuất hiện tại các triển lãm quân sự trong thập niên 1990, nhưng Motiv-3M, với thiết kế cải tiến, chỉ được biên chế chính thức vào những năm 2000.

Theo báo cáo của Bộ Quốc phòng Nga, loại đạn này được thử nghiệm trong nhiều cuộc tập trận trước khi đưa vào thực chiến tại Ukraine. Việc triển khai Motiv-3M bắt đầu được ghi nhận từ tháng 11/2022, khi Nga sử dụng để đẩy lùi cuộc tấn công của Ukraine ở khu vực Berdyansk và Melitopol.

Các nguồn tin từ RIA Novosti cho biết, cuộc tấn công của Ukraine với các lữ đoàn xe tăng và cơ giới đã bị máy bay không người lái (UAV) của Nga phát hiện, sau đó hệ thống Smerch phóng đạn 9M526 mang Motiv-3M, gây thiệt hại nặng cho đối phương, buộc họ rút lui.

Một năm sau, tháng 11/2023, Motiv-3M tái xuất trong các trận đánh tại Avdiivka, một điểm nóng ở miền Đông Ukraine. Video được công bố trên các kênh Telegram thân Nga cho thấy các xe bọc thép Ukraine bị tấn công bởi những “đường sáng”, dấu hiệu của lõi EFP từ Motiv-3M, dẫn đến hư hỏng nghiêm trọng.

Theo chuyên gia quân sự John Helin, việc Nga công khai video này không chỉ nhằm thể hiện sức mạnh quân sự mà còn gửi thông điệp tới các đồng minh NATO của Ukraine về khả năng đối phó với xe tăng phương Tây như Leopard hay Bradley.

Đến cuối tháng 7, các bài viết trên X và một số blog quân sự Nga tiếp tục nhắc đến Motiv-3M, gọi nó là “mũi tên tử thần”; nhấn mạnh hiệu quả trong tiêu diệt xe bọc thép Ukraine gần Avdiivka. Tuy nhiên, các bài viết chủ yếu dựa trên video cũ từ năm 2023, cho thấy thông tin mới về việc sử dụng Motiv-3M vẫn còn hạn chế.

Các trường hợp sử dụng nổi bật

Thứ nhất, trận đánh tại Berdyansk, Melitopol. Đầu tháng 11/2022, lực lượng Ukraine tổ chức đợt tấn công lớn nhằm vào các vị trí của Nga ở hướng Berdyansk và Melitopol, với sự tham gia của các lữ đoàn xe tăng, cơ giới và lực lượng phòng thủ lãnh thổ.

Theo Topwar, UAV Nga đã phát hiện đoàn quân này từ sớm, cho phép Nga triển khai cuộc phản công phối hợp. Hệ thống Smerch sử dụng đạn 9M526 chứa Motiv-3M để tấn công các xe bọc thép đối phương. Kết quả là Ukraine mất nhiều xe tăng, thiết bị tự chế, nhân lực, phải rút lui về vị trí ban đầu.

Chuyên gia quân sự Karen Kwiatkowski, cựu trung tá Lầu Năm Góc, nhận xét việc sử dụng Motiv-3M trong trận đánh này thể hiện khả năng phối hợp tình báo - hỏa lực của Nga. “Nga đã tận dụng lợi thế của UAV để định vị mục tiêu, sau đó sử dụng vũ khí chính xác như Motiv-3M để gây tổn thất tối đa mà không cần giao tranh trực tiếp”, bà nói trên tờ The Drive.

Thứ hai, chiến dịch tại Avdiivka (tháng 11/2023). Avdiivka, thành phố chiến lược ở tỉnh Donetsk, là nơi Nga ghi dấu ấn với Motiv-3M năm 2023.

Theo Sputnik, các xe bọc thép Ukraine, bao gồm cả xe tăng Leopard do Đức cung cấp, đã bị tấn công bởi đạn Motiv-3M từ hệ thống Smerch và Tornado-S. Video được công bố trên Telegram cho thấy các xe tăng bốc cháy sau khi bị lõi EFP đánh trúng từ trên cao, minh chứng cho hiệu quả của vũ khí này trong việc xuyên thủng giáp mỏng.

Chuyên gia quân sự Viktor Litovkin khẳng định, Motiv-3M đã vượt trội hơn các loại đạn chùm thông thường nhờ khả năng nhắm mục tiêu tự động, giúp giảm thiểu rủi ro cho lực lượng mặt đất.

Tuy nhiên, ông Stephen Biddle, Giáo sư tại Đại học Columbia, cảnh báo rằng việc sử dụng đạn chùm như Motiv-3M có thể gây tranh cãi quốc tế do nguy cơ để lại đạn chưa nổ, dù Nga tuyên bố đạn tự hủy.

Thứ ba, các trận đánh gần đây của Nga. Cuối tháng 7, Motiv-3M một lần nữa thu hút sự chú ý trên các nền tảng như X nhấn mạnh việc Nga sử dụng vũ khí này gần Avdiivka.

Nhưng theo phân tích của Forbes, phần lớn thông tin này dựa trên các video cũ từ năm 2023, không có bằng chứng rõ ràng về việc Nga tăng cường sử dụng Motiv-3M.

Chuyên gia OSINT John Helin nhận định việc Nga tái sử dụng các video cũ có thể là một phần của chiến dịch tuyên truyền, khuếch đại hình ảnh về sức mạnh quân sự trong bối cảnh chiến sự đang giằng co. “Motiv-3M là một vũ khí hiệu quả, nhưng tần suất sử dụng thực tế có thể không cao như Nga tuyên bố, do chi phí sản xuất và số lượng đạn hạn chế”, ông nói.

Ưu điểm và hạn chế của Motiv-3M

Motiv-3M mang lại nhiều lợi thế chiến thuật cho Nga. Theo TASS, khả năng tấn công từ trên cao giúp vũ khí này vượt qua các hệ thống giáp phản ứng nổ (ERA) trên xe tăng hiện đại. Ngoài ra, việc tích hợp với các hệ thống như Smerch và bom RBK-500 cho phép Nga triển khai Motiv-3M ở khoảng cách xa, lên tới 70km với Smerch hoặc xa hơn với không quân, giảm nguy cơ cho lực lượng mặt đất.

Tuy nhiên, vũ khí này cũng có những hạn chế. Theo Financial Times, chi phí sản xuất cao; số lượng đạn con hạn chế (5 đạn trên đầu đạn 9M526) khiến Motiv-3M không thể được sử dụng đại trà như đạn pháo thông thường. Ngoài ra, chuyên gia quân sự phương Tây Stephen Biddle lưu ý rằng đạn chùm như Motiv-3M có thể gây rủi ro cho dân thường nếu cơ chế tự hủy không hoạt động hoàn hảo, dù Nga tuyên bố đã tích hợp tính năng này.

Các chuyên gia quốc tế có nhiều góc nhìn khác nhau về Motiv-3M. Chuyên gia Nga Sergei Lipovoy, trong bài phỏng vấn với Sputnik ca ngợi Motiv-3M là một phần của xu hướng hiện đại hóa vũ khí Nga, giúp tăng cường khả năng chống tăng mà không cần phụ thuộc vào các hệ thống tên lửa đắt đỏ như Kornet.

Ngược lại, các nhà phân tích phương Tây như Karen Kwiatkowski và John Helin cho rằng đạn chùm Motiv-3M, dù hiệu quả, không đủ để thay đổi cục diện chiến trường. “Nga đã chứng minh khả năng sử dụng Motiv-3M trong các trận đánh cục bộ, nhưng Ukraine cũng đang thích nghi bằng cách triển khai UAV và hệ thống phòng không để giảm thiểu thiệt hại”, chuyên gia Kwiatkowski nhận xét.

Về mặt chiến lược, việc sử dụng Motiv-3M phản ánh nỗ lực của Nga trong đối phó các loại xe tăng hiện đại do phương Tây cung cấp cho Ukraine như Leopard, Challenger và Abrams.

Theo New York Times, sự xuất hiện của các xe tăng này đã buộc Nga phải phát triển và triển khai các vũ khí chống tăng tiên tiến như Motiv-3M, UAV Lancet. Trong khi đó, Forbes nhận định rằng việc Nga phụ thuộc vào các vũ khí như Motiv-3M cũng cho thấy hạn chế trong kho vũ khí thông thường khi sản lượng đạn pháo, tên lửa giảm do cấm vận. Điều này buộc Nga phải sử dụng các vũ khí chính xác cao nhưng đắt đỏ như Motiv-3M để bù đắp.

Motiv-3M, với biệt danh “mũi tên tử thần”, là một trong những vũ khí chống tăng tiên tiến nhất của Nga, được sử dụng hiệu quả tại Ukraine. Từ các trận đánh ở Berdyansk, Melitopol đến Avdiivka, loại đạn này đã chứng minh khả năng tiêu diệt xe bọc thép với độ chính xác cao, nhờ công nghệ tự ngắm hồng ngoại và lõi EFP mạnh mẽ. Tuy nhiên, chi phí sản xuất cao, số lượng đạn hạn chế, và nguy cơ gây tranh cãi quốc tế là những thách thức lớn.

Các chuyên gia quốc tế đánh giá Motiv-3M là bước tiến trong kho vũ khí Nga, nhưng không đủ để thay đổi cục diện chiến trường. Trong bối cảnh xung đột Nga - Ukraine vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, việc Moscow tiếp tục sử dụng và cải tiến đạn chùm Motiv-3M sẽ là một yếu tố đáng chú ý.