Vị trí một số cơ sở hạt nhân của Iran (Ảnh: Washington Post).
Iran đã tấn công nhiều địa điểm hạt nhân và quân sự của Iran vào ngày 13/6. Các cuộc tấn công diễn ra trong bối cảnh chương trình hạt nhân của Iran được cho là đang phát triển nhanh chóng.
Israel cho biết cuộc tấn công được tiến hành để ngăn chặn mối đe dọa chế tạo bom hạt nhân của Iran. Tuy nhiên, Tehran từ lâu khẳng định chương trình hạt nhân của nước này mang mục đích hòa bình.
Mạng lưới cơ sở hạt nhân của Iran trải dài trên nhiều địa điểm, bao gồm các cơ sở được xây dựng dưới lòng đất.
Cơ sở làm giàu uranium Natanz
Cựu Tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad (giữa) thăm cơ sở Natanz vào năm 2008 (Ảnh: Văn phòng Tổng thống Iran).
Iran có hai cơ sở làm giàu uranium bằng máy ly tâm, sản xuất nhiên liệu uranium để cung cấp năng lượng cho các lò phản ứng hạt nhân dân sự và nếu không có chúng, Iran không thể chế tạo vũ khí hạt nhân. Việc phá hủy cả hai cơ sở này là mục tiêu quan trọng đối với Israel.
Israel đã tấn công cơ sở làm giàu uranium chính của Iran, cơ sở hạt nhân Natanz, trong đợt tấn công đầu tiên vào tuần trước.
Cơ sở Natanz được xây dựng bí mật, nhưng sau đó được công khai vào năm 2002. Vào năm 2021, Iran cho biết cơ sở này có khả năng làm giàu uranium đến độ tinh khiết 60%, đủ gần với độ tinh khiết 90% cần thiết cho uranium cấp độ vũ khí.
Cơ sở này được cho là chịu trách nhiệm sản xuất hầu hết uranium cấp vũ khí của Iran, vì Natanz chứa nhiều máy ly tâm hơn so với cơ sở làm giàu uranium khác của Iran.
Natanz, nằm cách Tehran hơn 160km về phía đông nam, nằm một phần dưới lòng đất và một phần trên mặt đất, khiến nó trở thành mục tiêu dễ tiếp cận hơn trong các cuộc không kích và ném bom.
Cơ sở làm giàu uranium Fordow
Ảnh vệ tinh ngày 24/1 chụp cơ sở hạt nhân Fordow của Iran (Ảnh: Maxar).
Sự tồn tại của cơ sở làm giàu hạt nhân thứ hai của Iran, Fordow, đã được xác nhận công khai vào năm 2009, dù trước đó Iran bí mật xây dựng cơ sở này.
Fordow được thiết kế để sản xuất uranium làm giàu đến độ tinh khiết 20%, nhưng các thanh tra viên của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã tìm thấy các mẫu uranium làm giàu đến độ tinh khiết 83,7% tại cơ sở này vào tháng 3/2023.
Fordow, một căn cứ tên lửa cũ của Iran cách Tehran khoảng 160km về phía nam gần thành phố Qom, được đào vào sườn núi sâu hàng trăm mét dưới lòng đất.
Mặc dù Fordow có ít máy ly tâm hơn Natanz, nhưng thiết kế ngầm của cơ sở này khiến nó ít bị tổn thương hơn nhiều trước các cuộc không kích.
Chính quyền Iran xác nhận với IAEA rằng, Israel không đưa Fordow vào đợt tấn công đầu tiên, nhưng đã tiến hành các cuộc không kích ở khu vực lân cận địa điểm này vài giờ sau khi tấn công Natanz.
Các nhà phân tích cho biết Fordow có thể bị phá hủy bởi siêu bom GBU-57 A/B Massive Ordnance Penetrator, được gọi là "bom phá boongke" của Mỹ. Loại bom này sử dụng lực vô cùng lớn để phá hủy các mục tiêu sâu dưới lòng đất. Israel không có loại bom này cũng như máy bay quân sự để mang chúng, trong khi Mỹ có cả hai.
Trung tâm công nghệ hạt nhân Isfahan
Hình ảnh vệ tinh ngày 29/3 chụp cơ sở Isfahan ở Iran (Ảnh: Maxar Technologies/Reuters).
Theo Sáng kiến đe dọa hạt nhân (NTI) có trụ sở tại Washington, Isfahan là nơi đặt nhà máy mà uranium tự nhiên được chuyển đổi thành uranium hexafluoride để đưa vào máy ly tâm tại Natanz và Fordow.
Đây là nơi làm việc của hàng nghìn nhà khoa học hạt nhân Iran.
Israel đã tấn công Isfahan tuần trước và cuộc tấn công được cho là đã làm hư hại 4 tòa nhà, bao gồm cả cơ sở chuyển đổi uranium.
Trước các cuộc tấn công của Israel, Iran cho biết nước này sẽ bắt đầu kế hoạch xây dựng một cơ sở làm giàu uranium thứ ba. Thông báo này được đưa ra để đáp lại cáo buộc của IAEA đối với chương trình hạt nhân của Iran, trong đó IAEA phát hiện Tehran đã không tuân thủ các nghĩa vụ không phổ biến vũ khí hạt nhân.
Lò phản ứng nước nặng Arak
Lò phản ứng nước nặng Arak nằm cách Tehran 250km về phía tây nam. Nước nặng giúp làm mát lò phản ứng hạt nhân, nhưng nó tạo ra plutonium như một sản phẩm phụ có khả năng được sử dụng trong vũ khí hạt nhân.
Điều này sẽ cung cấp cho Iran một con đường khác để chế tạo bom ngoài uranium làm giàu, nếu nước này chọn phát triển vũ khí.
Iran đã đồng ý thỏa thuận hạt nhân năm 2015 với các cường quốc thế giới để thiết kế lại cơ sở này nhằm giảm bớt lo ngại về phổ biến vũ khí.
Các nhà máy điện hạt nhân
Chương trình hạt nhân của Iran cũng bao gồm Nhà máy điện hạt nhân Bushehr, một lò phản ứng hạt nhân thương mại ở phía nam gần Vịnh Ba Tư, và Trung tâm nghiên cứu hạt nhân Tehran, nơi có một lò phản ứng nghiên cứu nhỏ.
Nguy cơ lớn nhất về bụi phóng xạ hạt nhân, khi các hạt phóng xạ phát tán vào khí quyển, sẽ xảy ra nếu Israel chọn tấn công một trong những lò phản ứng hạt nhân của Iran. Vật liệu từ chính lò phản ứng, hoặc nhiên liệu đã qua sử dụng được lưu trữ trong các bể làm mát tại các địa điểm đó, có thể dẫn đến những vụ tai nạn như từng xảy ra tại Nhà máy điện hạt nhân Chernobyl ở Liên Xô năm 1986 hoặc nhà máy điện Fukushima của Nhật Bản năm 2011.
“Với Iran, các cơ sở mà chúng tôi quan tâm nhất là các nhà máy điện đang hoạt động, trong đó Bushehr đứng đầu danh sách”, Nickolas Roth, giám đốc cấp cao về an ninh vật liệu hạt nhân của Sáng kiến đe dọa hạt nhân (NTI), cho biết.
