Tổng thống Mỹ Donald Trump (Ảnh: Reuters).
Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp tục tạo sóng với dự luật áp mức thuế tối đa 20% lên lợi tức đầu tư thụ động của các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt nhắm đến các quốc gia mà ông cho là có chính sách thuế “không công bằng”.
Động thái này được giới tài chính gọi là “cuộc chiến vốn”, một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của ông Trump nhằm tái định hình thương mại và đầu tư toàn cầu. Tuy nhiên, chính sách này vấp phải sự chỉ trích gay gắt từ Phố Wall. Các chuyên gia kinh tế quốc tế, ngay cả những đồng minh thân cận của Mỹ, cảnh báo nó có thể tự làm tổn hại nền kinh tế Mỹ, làm suy yếu đồng USD, và đẩy chi phí vay mượn lên cao.
Bối cảnh và động lực của “cuộc chiến vốn”
“Cuộc chiến vốn” là thuật ngữ được sử dụng để mô tả các chính sách nhằm kiểm soát dòng vốn quốc tế, đặc biệt thông qua thuế và các biện pháp hạn chế đầu tư. Với dự luật thuế mới, chính quyền Trump nhắm đến lợi tức đầu tư thụ động của các nhà đầu tư nước ngoài như lợi tức từ trái phiếu, cổ tức, lợi nhuận từ các quỹ đầu tư. Các quốc gia bị coi là có chính sách thuế “không công bằng” như Trung Quốc và một số nước châu Âu là mục tiêu chính của chính sách này.
Mục tiêu thứ nhất là giảm thâm hụt ngân sách Mỹ. Một trong những lý do chính khiến ông Trump thúc đẩy “cuộc chiến vốn” là để gia tăng nguồn thu ngân sách, giảm thâm hụt ngân sách liên bang đang ở mức báo động.
Theo Ủy ban Ngân sách Liên bang Có Trách nhiệm (CRFB), thâm hụt ngân sách Mỹ năm 2020 chạm mức 3.800 tỷ USD do tác động của dịch Covid-19. Con số này tiếp tục tăng những năm gần đây. Nợ công Mỹ đã vượt 100% GDP, một ngưỡng nguy hiểm cho sự ổn định tài chính dài hạn.
Tổng thống Trump và đội ngũ cố vấn kinh tế của ông, bao gồm Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, lập luận rằng việc đánh thuế lợi tức đầu tư thụ động của nhà đầu tư nước ngoài sẽ mang lại nguồn thu đáng kể.
Theo ước tính, chính sách này có thể thu về hàng chục tỷ USD mỗi năm, giúp bù đắp phần nào thâm hụt ngân sách và giảm áp lực lên thị trường trái phiếu chính phủ Mỹ. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo, động thái này có thể làm giảm nhu cầu đối với trái phiếu Kho bạc Mỹ, vốn phụ thuộc lớn vào các nhà đầu tư nước ngoài như Trung Quốc và Nhật Bản.
Mục tiêu thứ hai là tái cân bằng thương mại và bảo vệ lợi ích Mỹ. Ông Trump từ lâu đã ám ảnh với thâm hụt thương mại, coi đây là biểu hiện của sự suy yếu kinh tế Mỹ.
Năm 2024, thâm hụt thương mại hàng hóa của Mỹ đạt mức kỷ lục 1.200 tỷ USD, với Trung Quốc và một số nước châu Á là những đối tác có thặng dư lớn nhất. Chính sách thuế mới được thiết kế để nhắm vào các quốc gia này.
Bằng cách áp thuế lên lợi tức đầu tư thụ động, ông Trump hy vọng sẽ làm giảm dòng vốn đầu tư từ các quốc gia này vào Mỹ, từ đó gây áp lực buộc họ phải đàm phán các thỏa thuận thương mại mới có lợi hơn cho Washington.
Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent từng tuyên bố: “Trung Quốc là nguồn gốc lớn nhất của các vấn đề thương mại của Mỹ. Họ cũng là vấn đề đối với phần còn lại của thế giới”. Chiến lược này được xem là một phần của kế hoạch “Nước Mỹ trên hết”, nhằm tái thiết ngành sản xuất nội địa và giảm phụ thuộc vào vốn ngoại.
Mục tiêu thứ ba là phản ứng trước chính sách thuế toàn cầu. Một động lực khác là sự bất mãn của Tổng thống Trump với các sáng kiến thuế toàn cầu như thuế tối thiểu toàn cầu 15% do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) thúc đẩy.
Ông Trump cho rằng các quốc gia khác, đặc biệt là các nước châu Âu, đang áp dụng các chính sách thuế “không công bằng” để thu hút đầu tư từ Mỹ, làm suy yếu lợi thế cạnh tranh của Mỹ. Dự luật thuế mới được coi là một “đòn đáp trả” nhằm bảo vệ lợi ích của các công ty Mỹ và ngăn chặn dòng vốn chảy ra nước ngoài.
Hệ lụy của “cuộc chiến vốn”
Phố Wall lo ngại với các chính sách thuế mới của chính quyền Trump (Ảnh: Reuters).
Giới chuyên gia nhận định, mặc dù được thiết kế để bảo vệ lợi ích Mỹ, chính sách thuế mới của ông Trump đang gây ra những lo ngại nghiêm trọng về tác động tiêu cực đến nền kinh tế Mỹ và thị trường tài chính toàn cầu. Phố Wall, các nhà kinh tế và chuyên gia quốc tế đã lên tiếng cảnh báo về những rủi ro tiềm tàng.
Một là làm suy yếu nhu cầu trái phiếu chính phủ và đồng USD. Trái phiếu Kho bạc Mỹ từ lâu đã là “tài sản an toàn hàng đầu” cho các nhà đầu tư toàn cầu. Tuy nhiên, việc đánh thuế lợi tức đầu tư thụ động có thể làm giảm nhu cầu đối với trái phiếu này, đặc biệt từ các nhà đầu tư nước ngoài như Trung Quốc (nắm giữ khoảng 1.100 tỷ USD trái phiếu Mỹ) và Nhật Bản (1.300 tỷ USD).
Theo Krishna Guha, chuyên gia tại Evercore ISI, chính sách này “phản ánh sự nghi ngờ ngày càng gia tăng đối với định hướng kinh tế của chính quyền Trump”, có thể khiến dòng vốn đầu tư toàn cầu chuyển hướng sang châu Âu và châu Á.
Sự suy yếu nhu cầu đối với trái phiếu Mỹ có thể đẩy lợi suất trái phiếu tăng, làm tăng chi phí vay mượn của chính phủ và các doanh nghiệp Mỹ. Điều này đặc biệt nguy hiểm trong bối cảnh nợ công Mỹ đang ở mức cao kỷ lục. Đồng USD, vốn phụ thuộc vào niềm tin của các nhà đầu tư quốc tế, cũng có nguy cơ mất giá, làm gia tăng lạm phát nhập khẩu và ảnh hưởng đến người tiêu dùng Mỹ.
Hai là tác động đến Phố Wall và thị trường chứng khoán. Phố Wall đã phản ứng tiêu cực với chính sách thuế mới của ông Trump.
Chỉ số S&P 500 đã giảm 10% kể từ khi ông Trump nhậm chức hồi cuối tháng 1, đánh dấu mức giảm tồi tệ nhất trong 100 ngày đầu của bất kỳ chính quyền nào.
Các nhà đầu tư lo ngại rằng thuế quan và “cuộc chiến vốn” sẽ làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, đẩy giá hàng hóa tăng và gây ra lạm phát đình trệ, một kịch bản mà Ray Dalio, nhà sáng lập Bridgewater Associates, gọi là “đáng kể”.
Stanley Druckenmiller, một nhà đầu tư kỳ cựu, đã chỉ trích mạnh mẽ chính sách này, cho rằng thuế suất vượt quá 10% sẽ làm giảm lợi thế cạnh tranh của Mỹ. Ông nói: “Tôi không ủng hộ thuế quan vượt quá 10%”.
Tương tự, tỷ phú Warren Buffett gọi thuế quan là “một hành động chiến tranh, ở một mức độ nào đó” và cảnh báo rằng “chúng có thể gây tổn hại lâu dài cho nền kinh tế Mỹ”.
Ba là nguy cơ suy thoái kinh tế. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã hạ dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2025 xuống 2,8%, phần lớn do các chính sách thuế quan và thương mại của ông Trump.
Phó Tổng Giám đốc IMF Gita Gopinath cảnh báo, thâm hụt tài khóa của Mỹ hiện quá cao, việc áp thuế mới có thể làm tăng lạm phát, buộc Cục Dự trữ Liên bang (FED) duy trì lãi suất cao trong thời gian dài hơn. Điều này sẽ làm giảm tiêu dùng và đầu tư, đẩy nền kinh tế Mỹ vào nguy cơ suy thoái. JP Morgan ước tính xác suất suy thoái toàn cầu năm 2025 lên tới 60%.
Nhận định của các chuyên gia quốc tế
Chính sách “cuộc chiến vốn” của Trump đã thu hút sự chú ý và chỉ trích từ các chuyên gia kinh tế quốc tế, với nhiều ý kiến trái chiều về hiệu quả và hệ lụy của nó.
Ông Naka Matsuzawa, chiến lược gia trưởng tại Nomura Securities (Nhật Bản), cho rằng mức thuế 20% lên lợi tức đầu tư thụ động “không lớn như các mức thuế trước đây của ông Trump, nhưng nó được đưa ra một cách rõ ràng hơn, gây ra phản ứng tiêu cực từ thị trường”. Ông nhận định, chính sách này có thể làm tổn thương các quốc gia phụ thuộc vào xuất khẩu vốn sang Mỹ như Nhật Bản, Hàn Quốc, nhưng tác động tổng thể đến kinh tế toàn cầu không quá nghiêm trọng nếu được kiểm soát.
Bộ Thương mại Trung Quốc gọi chính sách thuế của ông Trump là “trò chơi con số không có ý nghĩa thực tế”, đồng thời cam kết sẽ đáp trả mạnh mẽ.
Giáo sư Graham Allison, sau chuyến thăm Trung Quốc, lưu ý rằng Bắc Kinh đã “chuẩn bị kỹ lưỡng” cho một cuộc chiến kinh tế với Mỹ và tự tin họ “có thể chịu đựng khó khăn tốt hơn Mỹ”. Điều này cho thấy Trung Quốc có thể trả đũa bằng cách giảm đầu tư vào trái phiếu Mỹ hoặc tăng thuế lên hàng hóa Mỹ, làm leo thang căng thẳng thương mại.
Các chuyên gia châu Âu tỏ ra lo ngại về tác động lan tỏa của “cuộc chiến vốn”. Erik Nielsen, cố vấn kinh tế trưởng của UniCredit, nhận xét: “Các cam kết tài chính của ông Trump thực sự gây rắc rối, không chỉ cho Mỹ mà còn cho thị trường tài chính toàn cầu”. Ông cho rằng chính sách thuế mới có thể làm suy yếu vị thế của Mỹ như một điểm đến đầu tư hàng đầu, đẩy dòng vốn sang các thị trường như châu Âu và châu Á, nơi chính sách tài khóa đang được mở rộng.
Ông Ajay Rajadhyaksha từ Viện Barclays nhận định rằng thế giới có thể đang bước vào giai đoạn điều chỉnh lớn trong phân bổ đầu tư quốc tế, với châu Âu và Trung Quốc đang nổi lên như những điểm đến hấp dẫn hơn nhờ các chính sách hỗ trợ công nghệ và quốc phòng.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) bày tỏ lo ngại về tác động của “cuộc chiến vốn” đến tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Theo IMF, các biện pháp thuế quan và hạn chế đầu tư có thể làm giảm tăng trưởng GDP toàn cầu 1% năm 2026, với Trung Quốc và EU chịu ảnh hưởng đáng kể.
Bà Gita Gopinath nhấn mạnh, Mỹ cần giải quyết gánh nặng nợ công ngày càng gia tăng và giảm bất ổn chính sách thương mại để duy trì tăng trưởng dài hạn.
Theo giới chuyên gia, chính sách “cuộc chiến vốn” của ông Trump là canh bạc lớn, với mục tiêu giảm thâm hụt ngân sách, tái cân bằng thương mại và bảo vệ lợi ích kinh tế Mỹ.
Tuy nhiên, những rủi ro mà nó gây ra, từ suy giảm nhu cầu trái phiếu, đồng USD đến nguy cơ suy thoái kinh tế, đang khiến Phố Wall, các chuyên gia lo ngại. Chính sách này có thể làm giảm sức hút đầu tư vào Mỹ, đẩy chi phí vay mượn lên cao, gây tổn hại cho các ngành công nghiệp phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
