Diary of a Mad Old Man được xuất bản với nhiều bìa khác nhau - Ảnh: Wikipedia, The Japan Times
Sự xuất hiện của Phạm Băng Băng trên phim trường không chỉ thu hút sự chú ý từ công chúng, mà đây là cơ hội để tái khám phá cuốn tiểu thuyết gốc Diary of a Mad Old Man của Jun'ichirō Tanizaki.
Sự pha trộn giữa dục vọng, cấm kỵ và bi hài đã khiến nhiều độc giả khó chịu. Nhưng hơn cả, đây là tác phẩm buộc người đọc phải đối diện với sự thật về tuổi tác, ham muốn và cái chết.
Dục vọng và sự lệch lạc trong 'Diary of a Mad Old Man'
Diary of a Mad Old Man (Fūten rōjin nikki, 1961-1962) viết khi Jun'ichirō Tanizaki đã ngoài 70 tuổi. Nhân vật chính là ông lão Utsugi Tokosuke, một giáo sư già đang đối diện với bệnh tật, sự suy kiệt thể xác và cái chết cận kề, sống ở
Diary of a Mad Old Man được chuyển thể thành phim vào năm 1987 bởi đạo diễn Lili Rademakers. - Ảnh: IMDb
Những chi tiết ấy gây khó chịu, thậm chí phản cảm, nhưng chính là điểm Jun’ichirō Tanizaki muốn nhấn mạnh: dục vọng không biến mất theo tuổi tác, mà chỉ biến dạng, trở nên méo mó, khắc khoải hơn khi cái chết đến gần.
Câu chuyện trôi đi về sau thì những ước mong, suy nghĩ của ông lão Utsugi càng tha hóa, bệnh hoạn và kinh tởm hơn.
Chúng ta hiện đang dùng từ 'tình yêu' một cách quá dễ dãi, đầy tính dụcThế nhưng, Jun’ichirō Tanizaki lại biến chúng thành một thứ gì đó trừu tượng hơn, là khát khao được sống, được hưởng thụ ở thời khắc hiện tại khi cận kề cái chết trong những phút giây cô đơn của tuổi già.
Niềm khao khát ấy có thể đánh đổi bằng mạng sống nhưng ông vẫn chấp nhận đánh đổi.
Sự đối nghịch tương phản giữa một thân thể già nua, bệnh tật của ông và một cơ thể đầy mơn mởn, xuân xanh của cô con dâu Satsuko càng khiến ông cảm thấy cay đắng, tự trào.
Sự thèm khát ấy, trái với luân thường đạo lý và hiện thực đầy trần trụi của bản thân không thể làm gì khác.
Cho đến những khoảnh khắc cuối đời, những suy nghĩ "ghê tởm, khác người" ấy vẫn tồn tại trong tâm trí ông. Ông muốn khắc lên một bàn chân Phật mang dáng vẻ đôi chân cô con dâu của mình. Bức tượng ấy sẽ được đặt phía trên ngôi mộ của mình, để ông có thể tôn thờ và "tận hưởng".
Tác giả Jun’ichirō Tanizaki không che giấu sự biến thái, ông buộc độc giả soi gương nhìn vào phần bản năng nhất của mình. Đây là điểm khiến tác phẩm được xem như “lời thú tội” vừa bi hài, vừa trần trụi.
Với Utsugi, sự mê đắm dành cho Satsuko vừa là nguồn sống, vừa là nỗi nhục. Người đàn ông trí thức, quyền lực một thời giờ trở thành kẻ bất lực, bị dục vọng điều khiển.
Dư vị của tác phẩm
Khi mới xuất bản, Diary of a Mad Old Man đã làm độc giả Nhật chia rẽ. Có người cho rằng đây là sự phơi bày trần trụi đến phản cảm, nhưng cũng có người coi nó là minh chứng cho sự trung thực tột cùng của Jun’ichirō Tanizaki.
Trang The Modern Novel nhấn mạnh: Satsuko đại diện cho thế hệ mới, phụ nữ độc lập, gợi cảm, hiện đại. Trong khi Utsugi là hình ảnh một người đàn ông truyền thống bị thời đại bỏ lại, cuộc đối đầu là mang tính riêng tư, âm thầm.
Nghiên cứu học thuật mới (2023, Poetics Today) về “thẩm mỹ của tuổi già” cho rằng tác phẩm của Jun’ichirō Tanizaki không chỉ là chuyện dục vọng, mà còn là sự phản chiếu cách con người giữ gìn phẩm giá khi thân thể không còn vẹn toàn. Utsugi viết nhật ký để bấu víu vào sự hiện hữu, còn người đọc thì phải chứng kiến sự giằng xé giữa ham muốn, bất lực và cái chết.
Từ góc độ văn học, chính sự khó chịu đó làm nên sức mạnh của tác phẩm. Jun’ichirō Tanizaki buộc độc giả không chỉ đọc về một ông già bệnh hoạn, mà còn soi chiếu chính mình: chúng ta có thực sự thoát khỏi bản năng, hay chỉ che giấu nó dưới những lớp đạo đức?
Sách từ Nhật Bản ngày càng gây chú ý
