Chiều 8-12, các đại biểu Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030.
Đại biểu Nguyễn Anh Trí phát biểu thảo luận chiều 8-12. Ảnh: Phạm Thắng
Góp ý vào dự thảo Nghị quyết, đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí (đoàn TP Hà Nội) cho rằng việc phát triển điện phải an toàn, không gây hại cho môi trường, an ninh-quốc phòng, đời sống của nhân dân và tính mạng của con người.
Theo đại biểu, hồ thủy điện có chức năng làm ra điện, làm thủy lợi (tích nước, phân phối nước, điều hòa nước), nuôi trồng thủy sản, cây thủy sinh, phát triển du lịch, điều hòa nhiệt độ. "Một thủy điện được xây dựng phải đảm bảo nhiều các chức năng này, trong đó điều quan trọng số một là hồ thủy điện phải không gây hại cho dân, không ảnh hưởng tính mạng con người"- ông Trí nêu rõ.
Ông Nguyễn Anh Trí cũng nêu các yêu cầu về vận hành hồ chứa, điều tiết xả lũ. Theo ông, nếu làm tốt tất cả các yêu cầu thì về cơ bản an toàn của hồ thủy điện sẽ được đảm bảo. Tuy nhiên, thống kê sơ bộ cho thấy có đến gần 20 thủy điện nhỏ đã từng xả lũ gây thiệt hại cho hạ lưu. Ông dẫn chứng một số thủy điện từng bị người dân phản ánh xả lũ bất ngờ.
Theo đánh giá của đại biểu Nguyễn Anh Trí, nguyên nhân thủy điện xả lũ gây thiệt hại chủ yếu do địa điểm xây dựng trên địa hình dốc, nhiều sông suối; quy mô thủy điện nhỏ; quy trình vận hành không an toàn.
Thủy điện nhỏ, nằm ở vùng đồi núi với địa hình dốc và nhiều suối nên khi xả lũ dễ gây lũ quét, sạt lở, ngập nhanh. Các hồ chứa nhỏ không có dung tích dự trữ đủ lớn để điều tiết lũ nên khi mưa lớn, nước về dồn dập, hồ nhanh đầy và buộc phải xả lũ.
Vị đại biểu đoàn TP Hà Nội cho rằng quy trình vận hành, thông báo xả lũ chưa đúng, thông báo chậm hoặc thậm chí không thông báo, khiến người dân hạ du không có thời gian di dời, phòng tránh.
Ông cũng băn khoăn khi dự thảo Nghị quyết này của Quốc hội không đề cập gì đến thủy điện, đặc biệt là quy hoạch và các biện pháp để hạn chế tác dụng có hại của thủy điện nhỏ và vừa.
Trong khi đó, theo Quyết định số 1682 Phê duyệt bổ sung, cập nhật kế hoạch Quy hoạch phát triển điện quốc gia thời kỳ 2021 - 2030 và tầm nhìn đến 2050 thì có khoảng 200 thủy điện nhỏ và vừa đã được phê duyệt.
Đại biểu đánh giá chưa có sự quan tâm đúng mức về thủy điện nhỏ và vừa, đặc biệt là sự an toàn cho nhân dân, cho cộng đồng. Do đó, đại biểu Nguyễn Anh Trí đề nghị rà soát lại tất cả các thủy điện nhỏ và vừa để khắc phục những nguyên nhân xả lũ gây ra hậu quả xấu, đóng cửa các thủy điện không khắc phục.
"Nếu xả nước thủy điện gây thiệt hại cho dân thì phải đền bù xứng đáng, gây tổn hại đến tính mạng người dân thì phải xử lý hình sự"- ông Trí nhấn mạnh.
Đại biểu cũng kiến nghị xem lại tất cả các dự án thủy điện nhỏ và vừa đã được phê duyệt ở tất cả các quyết định đã ban hành để cấp lại phép cho xây dựng; không làm thủy điện nhỏ trên vùng đồi núi với địa hình dốc và nhiều suối, không có quy trình vận hành tiên tiến và an toàn.
Nhấn mạnh cần hạn chế làm thủy điện nhỏ, đại biểu Nguyễn Anh Trí kiến nghị Nhà nước đầu tư nguồn lực đủ tầm để làm thủy điện rất lớn, đảm bảo an toàn đồng thời thay việc làm thủy điện vừa và nhỏ bằng làm điện gió, điện mặt trời.
