Tại "Diễn đàn công nhân lao động vì môi trường năm 2025” chiều 19/9, đại diện Cục Bảo vệ môi trường (Bộ TN&MT) cho biết, ô nhiễm không khí tại miền Bắc có tính quy luật rõ rệt, thường nghiêm trọng vào mùa đông và mùa xuân (từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau). Thời gian này, hiện tượng nghịch nhiệt, lặng gió xuất hiện dày đặc, khiến chất ô nhiễm khó khuếch tán và tích tụ ngay tầng sát mặt đất, gây ra nhiều đợt ô nhiễm kéo dài.
Trong đó, khí thải từ giao thông vận tải là nguồn phát thải lớn nhất. Với số lượng phương tiện cơ giới cá nhân khổng lồ, nhiều xe cũ không đạt chuẩn khí thải, ô nhiễm đến từ cả ống xả, bụi đường bị cuốn lên, cùng các tiền chất tạo bụi thứ cấp.
Cấm xe máy chạy xăng vào vành đai 1 Hà Nội từ 2026 là bước đi mạnh mẽ, nhưng cần thiết để giảm ô nhiễm không khí.
Nguồn thứ hai đến từ công nghiệp, nhất là các nhà máy nhiệt điện, xi măng, luyện thép… tại Hà Nội và các tỉnh lân cận. Đây là nguyên nhân góp phần đáng kể vào mức bụi mịn PM2.5 trong không khí.
Ngoài ra, bụi từ công trường xây dựng, phá dỡ, vận chuyển vật liệu không che chắn đúng quy định vẫn phổ biến.
Đáng chú ý, tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch hay đốt rác sinh hoạt tự phát ở ven đô, nông thôn cũng là nguồn phát thải quan trọng cần kiểm soát.
Bước đi mạnh mẽ nhưng cần thiết
Ông Phạm Hồng Quân, đại diện Cục Môi trường (Bộ NN&MT) cho biết, một trong những điểm nhấn khắc phục tình trạng ô nhiễm không khí là việc thực hiện Chỉ thị 20 của Chính phủ về kiểm soát ô nhiễm không khí. Theo đó, từ ngày 1/7/2026, Hà Nội sẽ cấm xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch đi vào vành đai 1.
Bà Lê Thanh Thủy. Ảnh: T. Thế.
Để hiện thực hóa, Hà Nội cần một lộ trình chuyển đổi phương tiện bài bản, đồng bộ với đầu tư hạ tầng: mạng lưới trạm sạc, phương tiện công cộng hiện đại, hệ thống giao thông thông minh… Bộ TN&MT cũng đã gửi văn bản đến 34 tỉnh, thành yêu cầu triển khai biện pháp quyết liệt nhằm giảm ô nhiễm không khí.
Bà Lê Thanh Thủy, Phó Trưởng phòng Quản lý môi trường (Sở NN&MT Hà Nội) nhấn mạnh, chính sách này mạnh mẽ nhưng cần thiết để giảm phát thải trong nội đô, giúp người dân hưởng bầu không khí sạch hơn.
Theo kế hoạch, Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2030 giảm ít nhất 20% nồng độ PM2.5 so với mức trung bình hiện nay (47 µg/m³ tại 8 trạm quan trắc). TPHCM và các địa phương khác cũng được giao chỉ tiêu phù hợp với tình trạng thực tế.
Cũng theo đại diện Cục Môi trường, đơn vị đang phối hợp với Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu cùng các chuyên gia để tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) vào hệ thống dự báo chất lượng không khí. Nhờ đó, độ chính xác và tầm xa dự báo có thể đạt 5-7 ngày thay vì chỉ 3 ngày như hiện nay.
Ông Phạm Hồng Quân phát hiểu tại diễn đàn. Ảnh: T. Thế.
Thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, mọi hoạt động quản lý môi trường phải dựa trên dữ liệu khoa học, số liệu thực tế và bằng chứng cụ thể. Đến quý III/2026, phải hoàn thiện 4 trạm quan trắc không khí tự động đạt chuẩn quốc tế, đúng quy hoạch quốc gia, không để chậm tới năm 2030.
Đại diện Cục Môi trường nhấn mạnh: hành động vì môi trường không chỉ là trách nhiệm, mà còn là mệnh lệnh từ cuộc sống, vì sức khỏe của chính chúng ta và các thế hệ mai sau.
