Binh sĩ Israel (Ảnh: Getty).
Mossad, tên đầy đủ là “Viện Tình báo và hoạt động đặc biệt”, là cơ quan tình báo quốc gia của Israel, được biết đến với sự bí ẩn, hiệu quả và những chiến dịch táo bạo. Được thành lập năm 1949, Mossad không chỉ thu thập thông tin tình báo mà còn thực hiện các hoạt động bí mật, chống khủng bố và bảo vệ lợi ích của Israel trên toàn cầu.
Mossad đã xây dựng hình ảnh một tổ chức tình báo tinh nhuệ, hoạt động trong bóng tối nhưng để lại dấu ấn sâu sắc trên trường quốc tế. Đặc biệt, chiến dịch gần đây nhất vào ngày 13/6, mang tên “Sư tử trỗi dậy”, tái khẳng định vai trò then chốt của Mossad trong việc đối phó với mối lo ngại về an ninh, đặc biệt là chương trình hạt nhân của Iran.
Cơ cấu tổ chức của Mossad
Mossad hoạt động trực tiếp dưới sự chỉ đạo của Thủ tướng Israel để đảm bảo tính độc lập và bảo mật tối đa. Theo hãng tin TASS, Mossad có trụ sở tại Tel Aviv, với ước tính khoảng 7.000 nhân viên, và là một trong những cơ quan tình báo lớn nhất thế giới. Cơ cấu tổ chức của Mossad được chia thành các đơn vị chuyên trách, mỗi đơn vị đảm bảo một vai trò cụ thể, hoạt động phân phối chặt chẽ để đạt được hiệu quả cao nhất.
Cục thu thập (Tzomet) là đơn vị lớn nhất, chịu trách nhiệm tuyển dụng và điều hành các điệp viên (katsas) tại nước ngoài. Các điệp viên thường hoạt động bên dưới vỏ bọc như doanh nhân, nhà báo, nhân viên ngoại giao. Theo TASS, các ứng viên vào Tzomet phải là người Do Thái, thành thạo nhiều ngôn ngữ (tiếng Anh, Ả rập hoặc ngôn ngữ châu Âu), trải qua quá trình huấn luyện khắc nghiệt kéo dài 2 năm, bao gồm các kỹ năng theo dõi, chiến đấu tay không và sử dụng công nghệ gián đoạn.
Cục Hành động đặc biệt (Caesarea) phụ trách các chiến dịch ám sát và phá hoại. Trong Cục này, đơn vị Kidon (nghĩa là “lưỡi lê” trong tiếng Do Thái) là nhóm tinh nhuệ nhất, chuyên thực hiện các nhiệm vụ nhạy cảm như ám sát, phá hủy cơ sở hạ tầng trả thù. Theo Ronen Bergman trong cuốn "Rise and Kill First", Kidon đã thực hiện ít nhất 2.700 nhiệm vụ nghiêm túc kể từ sau Thế chiến II, nhiều hơn bất kỳ cơ quan tình báo phương Tây nào.
Cục Liên lạc và Hoạt động Chính trị có nhiệm vụ phối hợp với các cơ quan tình báo đồng minh như CIA (Mỹ) hay Cục MI6 (Anh), để chia sẻ thông tin và thực hiện các chiến dịch chung. Mossad duy trì quan hệ chặt chẽ với các nước phương Tây; không hợp tác với các quốc gia không có quan hệ ngoại giao chính thức với Israel.
Cục Tình báo Mạng (hợp tác với Đơn vị 8200) chuyên về chiến tranh mạng và thu thập thông tin tình báo tín hiệu (SIGINT). Đơn vị này đã đóng vai trò quan trọng trong các chiến dịch tấn công mạng Stuxnet vào cơ sở nhân Iran năm 2010.
Cục Hành động Tâm lý (LAP) chịu trách nhiệm về chiến tranh tâm lý, tuyên truyền, và thao túng thông tin ảnh để Cục dư luận hoặc làm suy yếu đối thủ. Ngoài ra còn có Metsada chuyên về hoạt động bán du kích như nền tảng cơ sở hợp tác hoặc hỗ trợ năng lượng đồng minh trong khu vực. Metsada thường hoạt động ở những khu vực bất ổn như Li Băng hay Syria.
Về tuyển chọn và đào tạo, Mossad tuyển chọn nhân sự từ các cựu binh đặc nhiệm như Sayeret Matkal, yêu cầu lý lịch xuất sắc và khả năng thích nghi cao. Theo Gazeta, quá trình đào tạo kéo dài 2-3 năm, từ kỹ năng gián điệp đến chiến đấu tay không. Holly Dagres, chuyên gia tại Viện Washington, nhận xét: “Mossad rèn luyện những bộ óc xuất sắc thành cỗ máy tình báo, hoạt động độc lập trong môi trường nguy hiểm”.
Khoảnh khắc bộ đàm phát nổ tại một cửa hàng rau ở Li Băng trong một chiến dịch nghi do Mossad đứng sau (Ảnh: Balkis Press).
Phương thức hoạt động của Mossad
Mossad thực hiện các phương thức hoạt động tinh vi, kết hợp giữa công nghệ tiên tiến, mạng lưới lan rộng khắp nơi và chiến thuật tâm lý. Hoạt động của Mossad thường được tiến hành trong bí mật tuyệt đối, với nguyên tắc “ném đá giấu tay” để tránh để lại dấu vết.
Thứ nhất, Mossad sử dụng cả tình báo con người (HUMINT) và tình báo tín hiệu (SIGINT) để thu thập thông tin. Các điệp viên thâm nhập vào chính phủ hoặc tổ chức đối phương như trường hợp Eli Cohen ở Syria những năm 1960, cung cấp thông tin giúp Israel thắng Chiến tranh Sáu ngày. Đồng thời, Đơn vị 8200 hỗ trợ nghe lén và tấn công mạng, đảm bảo Mossad luôn đi trước đối thủ.
Loại bỏ các nhân vật quan trọng cũng là hoạt động đặc trưng của Mossad, với Kidon dẫn đầu. Các vụ nổi tiếng bao gồm bắt cóc Adolf Eichmann năm 1960, loại bỏ Yahya Ayyash của Hamas năm 1996 bằng điện thoại chứa thuốc nổ và Mohsen Fakhrizadeh năm 2020 bằng vũ khí điều khiển từ xa, theo BBC News.
Mossad thường xuyên phá hoại cơ sở hạ tầng đối thủ. Vụ Stuxnet năm 2010, phối hợp với CIA, đã phá hủy hàng nghìn máy ly tâm tại Natanz, làm chậm chương trình hạt nhân Iran. Gần đây, Mossad sử dụng máy bay không người lái (UAV) chứa chất nổ để vô hiệu hóa hệ thống phòng không Iran trong Chiến dịch “Sư tử trỗi dậy” vào ngày 13/6.
Ngoài ra, Mossad còn sử dụng “chiến tranh tâm lý” để làm suy yếu đối thủ. Trong Chiến dịch “Sư tử trỗi dậy” tấn công bất ngờ Iran, Mossad gửi thư, điện thoại cảnh báo đến quan chức Iran, tạo cảm giác bất an, theo Washington Post. Chuyên gia Daniel B. Shapiro nhận xét: “Mossad khiến đối phương cảm thấy không an toàn ngay trong nhà mình”.
Chiến dịch “Sư tử trỗi dậy”
Ngày 13/6, Israel phát động chiến dịch "Sư tử trỗi dậy", tấn công hơn 100 mục tiêu tại Iran, từ cơ sở hạt nhân Natanz, Fordow đến trụ sở IRGC. Mossad đã chuẩn bị trong nhiều năm, thâm nhập vào Iran, thiết lập căn cứ máy bay không người lái (UAV) gần Tehran và vận chuyển vũ khí chính xác. Các biệt kích Mossad vô hiệu hóa radar và bệ phóng tên lửa, tạo điều kiện cho không quân IDF.
Chiến dịch của Israel khiến Tư lệnh IRGC Hossein Salami, Tổng Tham mưu trưởng Mohammad Bagheri và 9 nhà khoa học hạt nhân, thiệt mạng, gây thiệt hại nặng nề cho Iran.
Tuy nhiên, Jim Walsh, chuyên gia MIT, cảnh báo rằng chiến dịch có thể thúc đẩy Iran phát triển vũ khí hạt nhân. Iran phản ứng bằng chiến dịch trừng phạt nghiêm khắc, phóng tên lửa vào Israel, gây thiệt hại tại Rishon LeZion và Tel Aviv.
Khói bốc lên từ một địa điểm bị Israel tấn công ở thủ đô Tehran, Iran ngày 13/6 (Ảnh: AFP).
Các chiến dịch khác có vai trò lớn của Mossad
Thứ nhất, chiến dịch Eichmann (1960). Một trong những chiến dịch gây tiếng vang nhất của Mossad là vụ bắt cóc Adolf Eichmann, kiến trúc sư chính của chương trình diệt chủng Holocaust thời Đức Quốc xã. Sau Thế chiến II, Eichmann trốn sang Argentina, sống dưới vỏ bọc Ricardo Klement. Năm 1957, Mossad nhận được thông tin về tung tích của Eichmann và bắt đầu chiến dịch theo dõi kéo dài nhiều năm.
Ngày 11/5/1960, một đội đặc nhiệm Mossad do Rafi Eitan chỉ huy đã bắt cóc Eichmann khi ông bước xuống xe buýt ở Buenos Aires. Để tránh sự phát hiện, Mossad đã đưa Eichmann lên chuyến bay của hãng El Al, cải trang ông thành nhân viên hàng không say rượu. Eichmann bị đưa về Israel, xét xử công khai năm 1961 và bị tử hình năm 1962 vì tội ác chống lại loài người.
Thứ hai, chiến dịch “Sự phẫn nộ của Chúa” (1972-1973). Sau vụ khủng bố tại Thế vận hội Munich 1972, khi 11 vận động viên Israel bị sát hại, Mossad được Thủ tướng Golda Meir giao nhiệm vụ truy lùng và hạ gục những người chịu trách nhiệm. Chiến dịch mang tên “Sự phẫn nộ của Chúa” đã được triển khai.
Dưới sự chỉ đạo của Giám đốc Mossad Zvi Zamir và sĩ quan Michael Harari, các đội ám sát của Mossad đã truy lùng 20-35 mục tiêu trên khắp châu Âu và Trung Đông.
Tuy nhiên, chiến dịch cũng gặp thất bại khi Mossad ám sát nhầm Ahmed Bouchikhi, một bồi bàn người Morocco, tại Na Uy năm 1973, dẫn đến việc 6 điệp viên của Mossad bị bắt. Dù vậy, chiến dịch này đã khẳng định quyết tâm của Mossad trong việc bảo vệ Israel trước các mối đe dọa khủng bố.
Thứ ba, chiến dịch Kim Cương (1966). Trong những năm 1960, Không quân Israel đối mặt với thách thức từ tiêm kích MiG-21 tiên tiến của Liên Xô, được Iraq và các nước Ả rập sử dụng. Để nghiên cứu điểm yếu của loại máy bay này, Mossad phát động chiến dịch kim cương nhằm đánh cắp một chiếc MiG-21 từ Iraq.
Năm 1964, Mossad tuyển mộ phi công Iraq Munir Redfa, một người Thiên Chúa giáo bất mãn với chế độ Baghdad. Sau nhiều tháng thuyết phục, Redfa đồng ý lái chiếc MiG-21 đào tẩu sang Israel ngày 16/8/1966, mang theo cả gia đình. Máy bay hạ cánh an toàn tại căn cứ Hatzor; Mossad phối hợp với Không quân Israel phân tích kỹ lưỡng thiết kế của MiG-21.
Thông tin thu được đã giúp Israel phát triển chiến thuật đối phó hiệu quả, góp phần vào chiến thắng áp đảo trong Chiến tranh Sáu Ngày (1967). Chiến dịch này thể hiện khả năng tuyển mộ và thao túng con người của Mossad.
Thứ tư, chiến dịch Máy nhắn tin (2024). Năm 2024, Mossad được cho là đứng sau chiến dịch táo bạo sử dụng máy nhắn tin và bộ đàm để tấn công các thành viên Hezbollah tại Li Băng.
Mossad đã thiết kế những máy nhắn tin chứa chất nổ siêu nhỏ, được chế tạo lớn hơn bình thường để giấu thuốc nổ mà vẫn đảm bảo hoạt động bình thường. Chiến dịch bắt đầu từ năm 2022, với các thử nghiệm kỹ lưỡng để đảm bảo thiết bị chỉ gây thương tích cho mục tiêu mà không ảnh hưởng đến người xung quanh. Khi được kích hoạt, hàng nghìn máy nhắn tin và bộ đàm phát nổ đồng loạt, gây tổn thất nặng nề cho Hezbollah về cả nhân sự và tinh thần.
Vụ tấn công mở đường cho các đợt không kích của Israel, bao gồm cả vụ loại bỏ thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah. Chiến dịch này đánh dấu bước tiến của Mossad trong việc kết hợp tình báo với công nghệ cao, tạo ra một đòn đánh bất ngờ và hiệu quả.
Giới chuyên gia nhận định, các chiến dịch ám sát và can thiệp nước ngoài Mossad gây nhiều tranh cãi. Chiến dịch “Sư tử trỗi dậy” của Israel mới đây là bằng chứng rằng Mossad đang vượt trội trong phối hợp tình báo và sử dụng công nghệ nhưng làm leo thang căng thẳng khu vực.
Với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) và chiến tranh mạng, Mossad có thể dẫn đầu trong tình báo kỹ thuật số. Tuy nhiên, chuyên gia Meir Dagan từng cảnh báo các chiến dịch lớn có thể dẫn đến xung đột không lường trước.
Với cơ cấu tinh gọn và phương thức hoạt động đa dạng, Mossad đang chứng tỏ là cỗ máy tình báo hiệu quả hiện nay. Chiến dịch “Sư tử trỗi dậy” gần đây là minh chứng cho hoạt động của cơ quan này, nhưng cũng đặt ra câu hỏi về tương lai hòa bình khu vực.
