Du khách tận hưởng cuộc sống về đêm ở TP.HCM - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Khác biệt quan trọng giữa TP.HCM và các đô thị nêu trên nằm ở xuất phát điểm: quy mô tầng lớp trung lưu của Việt Nam còn mỏng, hạ tầng giao thông và không gian công cộng chưa thật sự hỗ trợ “lifestyle-based city”, và đặc biệt là du lịch - nguồn sống quan trọng của nhiều mô hình lifestyle, chưa đủ mạnh để trở thành nền tảng ổn định…
TP.HCM thiếu gì để bắt kịp Seoul, Tokyo?
Nếu nhìn từ các thành phố phát triển như Seoul, Tokyo, Copenhagen hay Bangkok, kinh tế lifestyle là một phần quan trọng của diện mạo đô thị. Những con phố nghệ thuật, cửa hàng thiết kế bản địa hay khu vực creative hub (trung tâm sáng tạo) đều là biểu tượng tạo nên cá tính văn hóa và thẩm mỹ cho thành phố.
Thế giới chứng kiến sự bùng nổ của việc tiêu thụ trải nghiệm, thay vì tiêu thụ sản phẩm. Đó là lý do các mô hình như Lululemon, Muji, Gentle Monster hay %Arabica có thể lan rộng khắp toàn cầu: họ bán một lối sống, không chỉ bán hàng hóa.
Tại Việt Nam, đặc biệt là TP.HCM, sự bùng nổ của lifestyle tạo nên cảm giác tương tự. Nhiều quán cà phê đẹp, studio độc đáo hay workshop gốm - nến - acrylic thu hút giới trẻ. Những mô hình này phản ánh mong muốn thay đổi nhịp sống, tìm kiếm trải nghiệm tinh thần đa dạng hơn của người dân đô thị.
Khách quốc tế chọn mua thời trang nội địa của Việt Nam - Ảnh: HỮU HẠNH
Lifestyle là ngành có sức hấp dẫn thị giác nhưng rủi ro kinh tế rất cao. Nó không thể trở thành trụ cột phát triển cho một thành phố hơn 10 triệu dân như TP.HCM. Một đô thị không thể phát triển dựa vào cà phê, tiệc trang trí hay cửa hàng decor, những mô hình đẹp nhưng biên lợi nhuận thấp, năng suất lao động không cao và không tạo ra giá trị công nghiệp hay xuất khẩu rõ rệt. Càng không thể dựa vào các dự án bất động sản hàng hiệu - vốn chỉ phù hợp với mức thu nhập của một số nhỏ dân cư.
Tuy vậy, lifestyle vẫn có vai trò quan trọng: nó góp phần định hình hình ảnh đô thị, tạo cảm giác đáng sống, kích thích tiêu dùng, thu hút chuyên gia trẻ, tạo bệ phóng cho ngành sáng tạo và khiến thành phố trở nên “có hồn” hơn. Lifestyle giống như lớp áo tinh thần của đô thị - không phải cỗ máy tăng trưởng nhưng là điều kiện để đô thị giữ được sức sống.
Vì vậy, bài toán đặt ra cho TP.HCM không phải “có nên phát triển lifestyle hay không”, mà là “phát triển lifestyle ở vị trí nào trong tổng thể đô thị để không lệch hướng”.
Lối đi đúng là xem lifestyle như lớp “front-end” (giao diện người dùng) - giao diện văn hóa - thẩm mỹ của thành phố, trong khi trụ cột thực sự vẫn phải là công nghệ, logistics, tài chính, xuất nhập khẩu, dịch vụ chất lượng cao và đổi mới sáng tạo. Chỉ khi các trụ cột này mạnh, lifestyle mới có nền tảng kinh tế vững để phát triển.
Xuất khẩu văn hóa từ kinh tế lifestyle khi có đủ tính độc bản
Vậy nếu không thể là trụ cột kinh tế, liệu lifestyle có thể là "sản phẩm xuất khẩu văn hóa" của TP.HCM?
Ý tưởng “xuất khẩu văn hóa” nghe có vẻ xa vời, nhưng thực ra đã diễn ra ở nhiều quốc gia. Hàn Quốc xuất khẩu Hallyuwood; Trung Quốc xuất khẩu văn hóa Guochao; Bangkok xuất khẩu phong cách ẩm thực và chợ đêm; Bali xuất khẩu lối sống thiền - tự nhiên - chậm rãi. Mẫu số chung của các trường hợp thành công là: lifestyle ở những nơi này không chỉ đẹp, mà còn mang tính độc bản và phản ánh chiều sâu văn hóa bản địa.
Vậy TP.HCM có khả năng này hay không? Câu trả lời là có, nhưng đi kèm nhiều điều kiện. Trước hết, lifestyle của thành phố phải mang một “chữ ký văn hóa” rõ ràng. Đó có thể là tinh thần Sài Gòn phóng khoáng, giao thoa Đông - Tây, năng lượng nhanh, sáng tạo, ấm áp và đầy tính đường phố. Nếu biết chắt lọc những yếu tố bản sắc ấy vào thiết kế, ẩm thực, thủ công, decor, cà phê hoặc mô hình dịch vụ, TP.HCM hoàn toàn có thể tạo ra những sản phẩm mang phong cách riêng.
Những gợi ý dễ hình dung có thể là phong cách Sài Gòn Retro, Tropical Modernism, hay các sản phẩm lifestyle tôn vinh vật liệu Việt Nam như gốm, mây tre, sơn mài, gỗ tự nhiên… kết hợp tinh thần sống hiện đại của giới trẻ đô thị. Khi những giá trị này được đóng gói chỉnh chu và lan tỏa qua truyền thông, nghệ thuật, âm nhạc hoặc du lịch, chúng có thể trở thành thứ mà du khách quốc tế tìm đến và mang về.
Không phải ngẫu nhiên mà nhiều du khách khi đến Sài Gòn đều nhớ về cà phê vỉa hè, những góc phố sống động, sự pha trộn văn hóa, hay tinh thần năng lượng đặc trưng, những “chất liệu” hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm xuất khẩu.
Tuy nhiên để đạt được điều đó, TP.HCM phải phát triển lifestyle theo hệ sinh thái, không theo phong trào. Câu chuyện văn hóa phải xuất phát từ bên trong, không phải thông qua sao chép phong cách nước ngoài. Thành phố cần những doanh nghiệp đủ tầm để chuẩn hóa sản phẩm, mở rộng chuỗi, và mang bản sắc Việt ra thế giới. Đồng thời cần sự kết nối giữa nghệ thuật, thiết kế, ẩm thực, công nghệ và marketing để tạo sức lan tỏa bền vững.
Nhìn vào biết ngay "đây là Sài Gòn"
Điều quan trọng nhất để xuất khẩu văn hóa thành công, lifestyle của TP.HCM phải trở thành “ngôn ngữ", một thứ khiến người ta chỉ cần nhìn là biết “đây là Sài Gòn”. Và để đạt đến ngưỡng đó, công cụ AI, nền tảng số, năng lực truyền thông cùng các trụ cột đô thị vững mạnh phải cùng hội tụ.
Kinh tế lifestyle không phải là lời giải cho mọi bài toán phát triển, nhưng nếu được đặt đúng vị trí như một phần của quy hoạch đô thị văn hóa, đổi mới sáng tạo và du lịch, nó có thể trở thành bản sắc độc đáo và thậm chí là sản phẩm xuất khẩu.
TP.HCM đang đứng trước cơ hội hiếm có: hoặc trở thành một đô thị lifestyle có chiều sâu và cá tính riêng, hoặc lạc vào vòng xoáy mô hình sao chép và nhanh lỗi thời. Câu trả lời nằm ở việc thành phố chọn phát triển “lối sống” như một phần của chiến lược văn hóa - công nghệ - đô thị, chứ không chỉ là xu hướng ngắn hạn.
Khi đó, kinh tế lifestyle không chỉ làm đẹp thành phố, mà còn kể một câu chuyện về Sài Gòn mà thế giới muốn lắng nghe.
Kinh tế lifestyle: 'Mỏ vàng' mới của TP.HCM
