Nga tuyên bố đanh thép về số phận nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu

Binh sĩ Nga gác bên ngoài nhà máy điện hạt nhân Zaporizhia (Ảnh: AFP).

"Việc tích hợp Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhia vào ngành công nghiệp hạt nhân của Nga là một sự thật đã được xác lập và cộng đồng quốc tế không có lựa chọn nào khác ngoài việc công nhận điều đó. Việc chuyển giao quyền kiểm soát ZNPP cho Ukraine hoặc bất kỳ quốc gia nào khác là điều không thể", Bộ Ngoại giao Nga tuyên bố ngày 25/3.

Moscow cũng loại trừ khả năng vận hành chung, với lý do việc đảm bảo an toàn vật lý và hạt nhân của nhà máy là điều không thể.

Nga tuyên bố kiểm soát ZNPP, nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu, không lâu sau khi mở "chiến dịch quân sự đặc biệt" ở Ukraine hồi tháng 2/2022.

Nhà máy nằm ở tỉnh Zaporizhia, một trong 4 tỉnh của Ukraine mà Nga đã tuyên bố sáp nhập sau các cuộc trưng cầu dân ý gây tranh cãi.

Mặc dù nhà máy không còn sản xuất điện nữa, cơ quan giám sát hạt nhân của Liên hợp quốc vẫn duy trì giám sát tại địa điểm này, như mọi cơ sở hạt nhân khác của Ukraine.

ZNPP đã nhiều lần bị ngắt kết nối khỏi lưới điện của Ukraine do các cuộc tấn công của Nga vào cơ sở hạ tầng năng lượng của nước này. Moscow phớt lờ mọi lời kêu gọi từ bỏ quyền kiểm soát nhà máy. Bất chấp điều này, Ukraine tiếp tục đề nghị Nga trả lại nhà máy và bác bỏ tuyên bố chủ quyền của Moscow đối với ZNPP.

ZNPP hiện do một công ty con của tập đoàn năng lượng nhà nước Nga Rosatom kiểm soát. Vào tháng 12/2023, tổng giám đốc điều hành của công ty con này cho biết rằng họ có kế hoạch đưa nhà máy trở lại hoạt động ngay khi an ninh được đảm bảo đầy đủ.

Trả lời phỏng vấn TASS cuối tuần qua, ông Yury Chernichyuk, người tạm thời đứng đầu ZNPP, nhấn mạnh: "Sẽ không ai có quyền kiểm soát nhà máy của chúng tôi dù họ có muốn đến đâu, ZNPP thuộc về Liên bang Nga và sẽ được vận hành theo luật pháp Nga".

Vị trí nhà máy điện hạt nhân Zaporizhia (Ảnh: NYT)

Tuyên bố được đưa ra không lâu sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump được cho là đã đề nghị Ukraine trao lại quyền kiểm soát các nhà máy điện hạt nhân ở nước này, coi đó là cách tốt nhất để bảo vệ các hạ tầng Ukraine khỏi đòn tập kích của Nga.

Tổng thống Trump hôm 24/3 xác nhận cuộc đàm phán về Ukraine đã bắt đầu đề cập đến lãnh thổ, các nhà máy điện hạt nhân. "Ngay lúc này, chúng ta đã bắt đầu thảo luận về lãnh thổ. Chúng ta bắt đầu bàn đến phân định giới tuyến, về năng lượng và sở hữu nhà máy điện", ông phát biểu với báo chí tại Nhà Trắng.

Ông nhắc lại quan điểm Mỹ nên sở hữu nhà máy điện hạt nhân Ukraine "vì có chuyên môn tốt". Dù vậy, ông không nói rõ đang đề cập đến cơ sở điện hạt nhân nào tại Ukraine.

Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Chris Wright cũng khẳng định, sẽ "không có vấn đề gì" đối với Washington khi điều hành các cơ sở do Liên Xô xây dựng.