Một số giải pháp phát triển thị trường bán lẻ trực tuyến Việt Nam

Từ khóa: bán lẻ, bán lẻ trực tuyến, thương mại điện tử

Summary

In Vietnam, online retail activities have developed strongly since the Covid-19 pandemic broke out. This activity is generally considered very convenient for both sellers and buyers and has become an inevitable trend in the market. The article analyzes the current online retail market in Vietnam and proposes some related solutions in the coming time.

Keywords: retail, online retail, e-commerce

GIỚI THIỆU

Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ trên thế giới đã tác động và đang làm thay đổi nhiều lĩnh vực, như: sản xuất, phân phối, bán hàng và tiêu dùng của các chủ thể tham gia vào nền kinh tế. Công nghệ số, kinh tế số đã giúp kết nối con người, nguồn lực, quản lý và thị trường một cách nhanh hơn, hiệu quả hơn. Sự phát triển BLTT tác động lớn đến sự phát triển thượng mại điện tử và nền kinh tế số. Kinh doanh trên các nền tảng số đang ngày càng phổ biến, mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp như giảm thiểu được chi phí liên quan đến việc thuê cửa hàng trưng bày, nắm bắt nhanh hơn những thay đổi của thị trường, mở rộng thị trường… Chính vì vậy, xu thế bán hàng trên các nền tảng thương mại trong nền kinh tế số là một tất yếu.

Theo Cục Thương mại điện tử và kinh tế số (Bộ Công Thương), tốc độ tăng trưởng của thương mại điện tử Việt Nam trong những năm gần đây luôn đạt mức cao, 20%-25% một năm. Nếu như cách đây khoảng 10 năm, quy mô thị trường BLTT của Việt Nam đạt khoảng 2,2 tỷ USD, thì đến năm 2023, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ đã đạt mức 20,5 tỷ USD, chiếm 8% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng toàn quốc. Tỷ lệ này đang được dự đoán đạt 10% vào năm 2025 (Nghiêm Ý - Văn Tình, 2024). Tuy nhiên, quá trình phát triển thị trường BLTT cũng đặt ra nhiều khó khăn, thách thức, đòi hỏi phải có những giải pháp đồng bộ cả từ phía người tiêu dùng, Nhà nước và doanh nghiệp BLTT.

THỰC TRẠNG BLTT Ở VIỆT NAM

Kết quả đạt được

Một là, doanh thu tăng liên tục trong giai đoạn 2018-2023

Hình: Doanh thu thương mại điện tử B2C Việt Nam giai đoạn 2018-2023

Đơn vị: tỷ USD

Nguồn: Sách trắng Thương mại điện tử Việt Nam

Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số đã thúc đẩy các doanh nghiệp ngày càng mở rộng và chú trọng tới thương mại trực tuyến, như: bán hàng qua mạng, hỗ trợ marketing, thường xuyên cập nhập thông tin trên website, các phần mềm, ứng dụng hỗ trợ cho BLTT, thương mại điện tử được đầu tư sử dụng. Theo Sách trắng Thương mại điện tử Việt Nam, doanh thu từ hoạt động BLTT (B2C) giai đoạn 2018-2023 có sự phát triển rất ấn tượng từ 8,06 tỷ USD năm 2018 đã tăng lên 20,5 tỷ USD năm 2023, tương đương với tốc độ tăng trưởng 16%-30%. Đặc biệt, năm 2023, thị trường thương mại điện tử Việt Nam có bước phát triển mạnh, quy mô thị trường đạt 20,5 tỷ USD, tăng gần 4 tỷ USD so với năm 2022, tương đương với tốc độ tăng trưởng 25% (Hình).

Cũng theo Sách trắng Thương mại điện tử Việt Nam năm 2023, có tới 61 triệu người tiêu dùng mua sắm trực tuyến, con số này tương đương trên 50% dân số. Bên cạnh đó, tỷ trọng doanh thu thương mại điện tử B2C so với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước tăng dần, từ mức 4,2% vào năm 2018 lên mức 8% vào năm 2023 (Bảng 1).

Bảng: Thống kê số lượng, giá trị, tỷ trọng TMĐT B2C giai đoạn 2018-2023

Nguồn: Sách trắng Thương mại điện tử Việt Nam

Hai là, thị trường sản phẩm BLTT lớn và đa dạng. Báo cáo Thương mại điện tử Việt Nam năm 2023 của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số – Bộ Công Thương cho thấy, theo thống kê, các loại hàng hóa, dịch vụ thường được người tiêu dùng mua sắm trực tuyến nhiều nhất là quần áo, giày dép và mỹ phẩm (76%); thiết bị đồ dùng gia đình (67%); đồ công nghệ và điện tử (61%); sách, hoa, quà tặng (53%); xem phim trực tuyến (35%) và thực phẩm (32%). Một điểm đáng chú ý, nếu như hoạt động mua sắm của người dùng trên website thương mại điện tử giảm, thì kênh mua sắm trên diễn đàn mạng xã hội và các ứng dụng mua hàng trên di động lại tăng mạnh. Cụ thể, trên diễn đàn mạng xã hội tăng từ 42% lên 65% và các ứng dụng mua hàng trên thiết bị di động tăng từ 47% lên 63%.

Còn theo Báo cáo toàn cảnh thị trường sàn BLTT năm 2023 của Metric (nền tảng số liệu E-commerce), có 2,2 tỷ đơn vị sản phẩm được giao thành công trên 5 sàn TMĐT lớn nhất tại Việt Nam (gồm Shopee, Lazada, Tiki, Sendo, Tiktok Shop), tăng 52,3% so với năm 2022. Đây là mức tăng trưởng mạnh nhất trong 3 năm trở lại đây. Trong năm 2023, nhiều hình thức mua sắm mới được phát triển mạnh mẽ, điển hình là xu hướng livestream (bán hàng phát trực tiếp) và bán hàng đa kênh đã đem lại doanh thu khổng lồ cho các nhà bán hàng chuyên nghiệp. Điều này có thể nhận thấy trong xu hướng mua sắm dịp Tết Nguyên đán Giáp Thìn năm 2024, trong khi các chợ truyền thống đã giảm nhiều số lượng người mua, thì dịch vụ giao hàng cho các sàn TMĐT lại phải làm việc hết công suất để phục vụ nhu cầu đặt hàng, mua sắm trực tuyến của người tiêu dùng (Metrix, 2024).

Một số thách thức đặt ra

Thứ nhất, khó khăn trong chống thất thu thuế, bởi người nộp thuế có thể xóa dữ liệu hoặc không cung cấp dữ liệu của máy chủ xử lý giao dịch; khó khai thác được các khoản doanh thu không kê khai hoặc kê khai chưa đầy đủ trong giao dịch mua - bán trực tuyến trên hệ thống máy chủ hoặc internet. Thực tế cho thấy, số lượng các nhà bán hàng trên các kênh mạng xã hội tại Việt Nam, như: Facebook, Zalo, Tiktok… đang tăng lên nhanh chóng. Phần lớn các nhà bán hàng này có quy mô dù nhỏ lẻ, nhưng số lượng lại vô cùng lớn. Do bản chất của bán hàng trên mạng xã hội, nên những thông tin trao đổi thông qua tin nhắn trên trang cá nhân được bảo mật theo cơ chế bảo mật thông tin khách hàng mà các website cung cấp dịch vụ, như: Facebook, Zalo… đang phải thực hiện. Vì vậy, những đơn vị cung cấp dịch vụ này chưa hợp tác đầy đủ với cơ quan thuế về cung cấp thông tin, như: lịch sử giao dịch, trao đổi tin nhắn bán hàng của cá nhân hoặc thậm chí doanh nghiệp với cá nhân người tiêu dùng trên mạng xã hội... Ngoài ra, giao dịch BLTT trên mạng xã hội còn sử dụng qua tin nhắn điện thoại nên cơ quan thuế khó kiểm soát được doanh thu. Khi không thể biết được doanh thu, thì không có cơ sở tính thuế chính xác. Bên cạnh đó, việc tự kê khai nộp thuế của các chủ tài khoản vẫn chủ yếu phụ thuộc vào mức độ tự giác của các cá nhân, hộ gia đình BLTT là chủ yếu. Thực tế này tạo ra thách thức lớn đối với các cơ quan QLNN về thuế, bất chấp Luật Thuế năm 2019 đã được đưa vào vận hành và có một số thông tư hướng dẫn thực hiện. Bên cạnh đó, mặc dù mới được ban hành và áp dụng chưa lâu, nhưng Luật Quản lý thuế năm 2019 cũng đã bộc lộ một số nhược điểm, khi quy định mức doanh thu BLTT từ 100 triệu đồng/năm trở lên đều phải nộp thuế thu nhập cá nhân và thuế giá trị gia tăng, trong khi đó chưa tính đến mức chi phí mà những người bán phải bỏ ra để kinh doanh, cũng không có tính đến việc giảm trừ gia cảnh cho những người bán này. Chính vì vậy, càng làm trầm trọng thêm việc trốn tránh kê khai hoặc kê khai không đầy đủ của những người BLTT để doanh thu có thể bù đắp được chi phí và có lãi để tồn tại và phát triển.

Thứ hai, mức độ hài lòng của người tiêu dùng khi mua hàng trực tuyến bị suy giảm. Lòng tin của khách hàng là yếu tố quan trọng quyết định khách hàng có quay trở lại mua hàng lần sau không. Báo cáo của Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (2022, 2023) cho thấy, phản ánh, khiếu nại trong lĩnh vực TMĐT có số lượng nhiều thứ 2 trong tổng số 22 nhóm hàng hóa, dịch vụ được phân loại bởi hệ thống Tổng đài Tư vấn và hỗ trợ người tiêu dùng 1800.6838. Cụ thể, khiếu nại trong lĩnh vực TMĐT năm 2022 có số lượng phản ánh, khiếu nại chiếm khoảng 14,7%. Đến năm 2023, chiếm khoảng 14,9% số lượng phản ánh, khiếu nại Ủy ban nhận được.

Các nội dung phản ánh chủ yếu liên quan đến các hành vi như: chậm giao hàng; giao không đúng số lượng, chất lượng; hàng bị hỏng hóc, vỡ nát do quá trình lưu kho, vận chuyển; sàn TMĐT không hỗ trợ hoặc chậm hoàn tiền đơn hàng đã huỷ; không hỗ trợ đồng kiểm hoặc giải quyết các trường hợp gian hàng trên sàn chặn liên lạc, không chịu trách nhiệm bồi thường đơn hàng cho người tiêu dùng... Chính từ những loại hàng hóa kém chất lượng này đang khiến người tiêu dùng ngày càng mất niềm tin vào các nền tảng bán hàng trực tuyến, như: Facebook, Zalo, TikTok... và cả các sàn thương mại điện tử uy tín.

Thứ ba, lo ngại thông tin cá nhân bị tiết lộ và chi phí vận chuyển còn khá cao. họ còn lo ngại các thông tin cá nhân bị tiết lộ, đặc biệt có thể ảnh hưởng trực tiếp đến số dư tài khoản ngân hàng của họ. Khi tham gia mua hàng trực tuyến người mua thường phải khai báo số điện thoại, chính vì vậy, họ bị làm phiền nhiều bởi các cuộc gọi hay tin nhắn quảng cáo thậm chí còn xâm phạm dữ liệu cá nhân người tiêu dùng. Theo Bộ Công an, từ năm 2019 đến năm 2020, số lượng dữ liệu cá nhân bị thu thập, mua bán được phát hiện lên tới gần 1.300 GB. Trong đó có dữ liệu cá nhân của khách hàng đã sử dụng dịch vụ điện lực của EVN, phụ huynh, học sinh tại các trường, khách hàng của các ngân hàng và các dự án bất động sản trên toàn quốc. Một số vụ việc có dấu hiệu xâm phạm dữ liệu cá nhân của người dùng có thể kể đến là hơn 163 triệu thông tin tài khoản của khách hàng Công ty VNG bị lộ, hơn 5 triệu email và hàng chục nghìn thông tin thẻ thanh toán của khách hàng của công ty Thế giới di động và Điện máy xanh bị lộ… (H.L, 2024).

Bên cạnh đó, việc mua hàng trực tuyến trên các trang điện tử trong nước hiện chi phí vận chuyển còn khá cao thậm chí còn cao hơn so với đặt hàng từ phía Trung Quốc. Thực tế cho thấy, khi mua sắm trên các sàn thương mai điện tử, khách hàng đang phải trả nhiều phí vận chuyển hơn cho các đơn hàng trong nước, nếu so với các đơn hàng mua từ người bán hàng Trung Quốc. Lấy ví dụ, một đơn hàng mũ trẻ em mua từ người bán hàng Trung Quốc, giá vận chuyển về tới tay khách tại Hà Nội là 15.000 đồng. Cũng một đơn hàng tương tự, nếu mua từ TP. Hồ Chí Minh, thì người mua phải trả khoản phí lên tới gần 30.000 đồng (Nhung Bùi, 2023).

Thứ tư, hệ thống thông tin liên lạc tương tác với khách hàng chưa hiệu quả. Hầu hết các công ty bán hàng trực tuyến đều có website, nick chat online, facebook được tích hợp trên website ở trạng thái hoạt động, nhưng khách hàng rất khó, thậm chí không liên lạc được với nhân viên công ty thông qua nick chat online đó hoặc nếu có cũng thường là các tin nhắc ở dạng tự động trả lời chưa cung cấp được các thông tin thực sự khách hàng mong muốn. Thậm chí có công khai số hotline, nhưng nhiều khi khách hàng cũng không thể liên lạc được hoặc gọi mãi không thấy ai trả lời. Các website bán hàng thường sử dụng những hình ảnh sản phẩm được hiệu chỉnh ở những phần mềm chuyên dụng, nên thường có hình ảnh, màu sắc bắt mắt và thẩm mỹ hơn so với thực tế nên cạnh đó là những lời giới thiệu sản phẩm mang tính “lý tưởng hóa”. Chính vì vậy, khách hàng sau khi mua sản phẩm lần đầu bị thất vọng và lần sau thường cân nhắc rất kỹ trước khi quyết định đặt lệnh mua hàng trực tuyến, khi chưa có đủ thông tin cũng như độ tin cậy của về sản phẩm hoặc thậm chí mất lòng tin về mua hàng online.

Thứ năm, thách thức từ rào cản ra nhập ngành theo quy mô thị trường. Thị trường BLTT Việt Nam hiện tập trung chủ yếu ở các doanh nghiệp BLTT lớn, như: Shopee, Larada, TikTok, Tiki và Sendo. Tuy nhiên, thị phần của Tiki và Sendo là 2 sàn thương mại điện tử Việt Nam vẫn còn rất khiêm tốn so với Shopee, Larada và TikTok là các hãng ngoại quốc lớn. Với các ưu thế về vốn, công nghệ, kinh nghiệm nên khi xâm nhập vào thị trường Việt Nam các hãng này luôn dẫn đầu thị trường bán lẻ về doanh thu và khối lượng khách hàng. Chính vì vậy, các doanh nghiệp Việt Nam khó có thể vượt qua được do đó cần một chiến lược, kế hoạch phát triển toàn diện, phù hợp với hoàn cảnh thực tế và sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế số để có giải pháp phát triển bền vững.

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN BLTT VIỆT NAM

Để thúc đẩy thị trường BLTT phát triển, nhất thiết cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các tác nhân tham gia vào nền kinh tế là Nhà nước, doanh nghiệp BLTT và người tiêu dùng. Vì vậy, tác giả đưa ra một số đề xuất như sau, nhằm thúc đẩy thị trường BLTT phát triển ổn định và bền vững:

Nhóm các giải pháp vĩ mô

Một là, cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường các hoạt động hỗ trợ và bảo vệ người tiêu dùng khi tham gia thị trường trực tuyến, như: đẩy mạnh công tác kiểm tra, thanh tra về xuất xứ hàng hóa thông qua việc trao đổi thông tin qua các cổng thông tin điện tử giữa các cơ quan quản lý nhà nước. Ngoài ra, cần tiếp tục ban hành bổ sung hoặc sửa đổi các quy định với các chế tài đủ mạnh để xử lý, răn đe các hành vi lừa gạt hay gian dối gây tổn hại đến các bên nhằm tạo ra hành lang pháp lý đảm bảo môi trường thuận lợi cho các chủ thể tham gia BLTT, đặc biệt là những nơi trọng điểm. Bên cạnh đó, phải có sự thống nhất, đồng bộ hóa các văn bản luật và dưới luật để bảo vệ lợi ích hợp pháp cho các tác nhân tham gia giao dịch trên nền tảng trực tuyến. Song song với đó là, tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, tạo sự cạnh tranh lành mạnh, công bằng thu hút đầu tư về BLTT. Đẩy nhanh tiến độ giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực BLTT.

Hai là, tiếp tục xây dựng, mở rộng và hoàn thiện cơ sở hạ tầng đặc biệt là vấn đề giao thông vận tải và kho bãi phải có tính thông suốt, liên hoàn và thuận tiện giữa các loại hình vận chuyển là cơ sở ảnh hưởng giảm chi phí logistics khi mua hàng. Triển khai ứng dụng mạnh công nghệ thông tin như các phần mềm chuyên dụng để truy xuất nguồn gốc xuất xứ sản phẩm, tiến tới đảm bảo cung cấp dữ liệu đầy đủ, chính xác, kịp thời, an toàn thông tin cá nhân phải khai báo khi mua hàng. Tiếp tục hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc chuyển đổi ứng dụng công nghệ số để cải tiến mô hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc phân phối hành hóa để có chi phí thâp nhất. Cần thiết phải có hệ thống thông tin liên lạc thông suốt để đáp ứng nhu cầu tương tác giữa người bán và người mua tạo ra sự tin tưởng của người mua khi mua hàng trực tuyến.

Ba là, nâng cao trình độ chuyên môn, hiệu quả thực thi của cán bộ quản lý, tăng cường chính chỉnh đạo đức công vụ để nâng cao trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức. Thường xuyên mở các lớp đào tạo ngắn hạn, để bổ sung, cập nhập kiến thức mới cho cán bộ, công chức quản lý nhà nước có liên quan đến BLTT. Bố trí, sắp xếp công việc đúng người, đúng chuyên môn, có kỹ năng và thái độ cần thiết để thực hiện tốt công việc được giao.

Bốn là, đẩy mạnh công tác truyền thông, phổ biến kiến thức về pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng khi tham gia giao dịch thị trường trực tuyến như cảnh báo, hướng dẫn người tiêu dùng tự phòng trách các trường hợp lừa đảo trên không gian mạng. Công khai, minh bạch các thông tin về giá cả, xuất xứ hàng hóa và các nguy cơ mất an toàn khi tiêu dùng hàng hóa. Cần nâng cao ý thức và trách nhiệm của người tiêu dùng trong việc tự bảo mật các thông tin cá nhân ngoài ra họ cũng cần phải biết được các quy định của pháp luật trong việc bảo vệ người tiêu dùng khi tham gia trực tuyến.

Năm là, tăng cường kiểm tra, giám sát các cá nhân và tổ chức thực hiện BLTT. Thực hiện yêu cầu bắt buộc các doanh nghiệp phải xây dựng và công bố rộng rãi xuất xứ hàng hóa, chất lượng sản phẩm, cơ chế đổi trả hàng hóa khi tham gia BLTT.

Nhóm các giải pháp vi mô

Thứ nhất, đẩy mạnh bán hàng đa kênh và đầu tư xây dựng thương hiệu mạnh. Hình thức bán hàng đa kênh là xu hướng tất yếu thị trường đồng thời nó giúp các nhà bán lẻ chia sẻ được rủi ro, giúp khách hàng thuận tiện trong việc mua sắm phù hợp với thu nhập, khoảng cách địa lý nhưng vẫn thỏa mãn được nhu cầu tiêu dùng. Thông thường trước khi quyết định mua sắm người tiêu dùng thường tìm hiểu thông tin về sản phẩm qua các trang mạng, người quen, sàn giao dịch… Vì vậy, việc xây dựng thương hiệu sản phẩm giúp gia tăng giá trị sản phẩm đồng thời tạo dựng lòng tin cho người tiêu dùng khi lựa chọn sản phẩm chính hãng và được những người tiêu dùng trước đánh giá tốt. Vì vậy, sự kết hợp giữa bán hàng đa kênh và xây dựng thương hiệu giúp BLTT có ưu thế cạnh tranh hơn trong môi trường kinh doanh số.

Thứ hai, tăng cường liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp trong nước và các hệ thống thương mại quốc tế để học hỏi kinh nghiệm. Điều này giúp BLTT tối ưu hóa được chi phí trong quá trình sản xuất, bán hàng và giảm sự phụ thuộc vào một số doanh nghiệp lớn để giữ vững, mở rộng thị trường nội địa và nắm bắt cơ hội bán hàng ra thị trường thế giới.

Thứ ba, nâng cao chất lượng dịch vụ trực tuyến như cung cấp hình ảnh sản phẩm chân thực, nguồn gốc và tính năng sản phẩm được công bố rõ ràng, tăng cường tương tát giữa người mua và người bán trên các nền tảng trực tuyến, như: chatbox, áp dụng các hình thức mua, thanh toán thuận tiện và đa phương phức. Một số công nghệ BLTT có thể quan tâm, như: công nghệ hỗ trợ bán (Ommi-channel), đồng duyệt (Co – brownsing), chia sẻ màn hình (screen sharing), hướng dẫn VR/AR (VA/VR Guidance)… Đặc biệt là xây dựng cơ chế đổi trả hàng công khai, minh bạch và thuận tiện cho người tiêu dùng./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Công Thương (2018-2023), Sách trắng Thương mại điện tử Việt Nam các năm, từ năm 2018 đến năm 2023.

2. Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số – Bộ Công Thương (2023), Báo cáo Thương mại điện tử Việt Nam 2023, Nxb Công Thương.

3. Davies, K. (1998). Applying evolutionary models to the retail sector, The International Review of Retail, Distribution and Consumer Research, 8(2), 165 -182.

4. Hà Ngọc Thắng (2023), Một số giải pháp phát triển BLTT ở Việt Nam, Tạp chí Kinh tế và Dự báo, số 5.

5. Hoàng Văn Trung, Lê Ngọc Hải (2022), Ảnh hưởng của công nghệ đến phương thức bán hàng online, Tạp chí Công Thương, số 24.

6. H.L (2024), Bộ Công an: Số lượng dữ liệu cá nhân bị thu thập, mua bán trái phép gần 1.300GB, truy cập từ https://www.anninhthudo.vn/bo-cong-an-so-luong-du-lieu-ca-nhan-bi-thu-thap-mua-ban-trai-phep-gan-1300gb-post568804.antd.

7. Metrix (2024), Báo cáo toàn cảnh thị trường sàn BLTT năm 2023.

8. Nhung Bùi (2023), Không hiểu sao phí vận chuyển TP.HCM - Hà Nội đắt hơn Trung Quốc - Hà Nội, truy cập từ https://baodautu.vn/khong-hieu-sao-phi-van-chuyen-tphcm---ha-noi-dat-hon-trung-quoc---ha-noi-d189559.html.

9. Nguyễn Trần Hưng (2024), Tăng cường quản lý nhà nước đối với BLTT tại Việt Nam, truy cập từ https://kinhtevadubao.vn/tang-cuong-quan-ly-nha-nuoc-doi-voi-ban-le-truc-tuyen-tai-viet-nam-28818.html.

10. Nghiêm Ý - Văn Tình (2024), Quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam đạt 20,5 tỷ USD, truy cập từ https://hanoimoi.vn/quy-mo-thi-truong-thuong-mai-dien-tu-ban-le-viet-nam-dat-20-5-ty-usd-683103.html.

11. Thủ tướng Chính phủ (2020), Quyết định số 645/QĐ-TTg, ngày 15/5/2020 phê duyệt Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2021-2025.

12. Uyên Hương (2023), Vấn nạn hàng giả, hàng nhái: Cần thiết có những chế tài mạnh hơn, truy cập từ https://www.vietnamplus.vn/van-nan-hang-gia-hang-nhai-can-thiet-co-nhung-che-tai-manh-hon-post853000.vnp.

13. Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (2022, 2023), Báo cáo bảo vệ người tiêu dùng các năm 2022, 2023.

Đặng Thị Hiền

Khoa Tài chính - Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội

(Theo Tạp chí Kinh tế và Dự báo, số 01, tháng 01/2025)