Cơ quan Cảnh sát điều tra (Bộ Công an) đã đề nghị truy tố 27 bị can liên quan đến vụ án “Khai thác trái phép đất hiếm” tại Yên Bái. Trong vụ án này, ông Đoàn Văn Huấn , Chủ tịch Công ty Thái Dương bị đề nghị truy tố về 3 tội danh: “Vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên; Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng và Gây ô nhiễm môi trường”.
Từ trái sang: Bị can Đoàn Văn Huấn (Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Thái Dương) và bị can Nguyễn Văn Chính (Phó Tổng Giám đốc Công ty Thái Dương).
Theo kết luận điều tra, Công ty Thái Dương được cấp phép khai thác đất hiếm tại xã Yên Phú . Tuy nhiên, sau khi nhận giấy phép, công ty đã không tuân thủ các quy định pháp luật. Ông Huấn chỉ đạo cấp dưới khai thác trái phép đất hiếm và quặng sắt tại mỏ Yên Phú, gây thiệt hại hơn 864 tỷ đồng và thu lợi bất chính hơn 736 tỷ đồng.
Ngoài hành vi khai thác trái phép, ông Huấn còn bị truy tố về “Vi phạm quy định kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”. Cụ thể, trong quá trình bán quặng, ông Huấn và Nguyễn Văn Chính (Phó Tổng Giám đốc Công ty Thái Dương) đã thỏa thuận với các bị can khác để xuất hóa đơn với giá thấp hơn thực tế, nhằm giảm thuế phải nộp.
Từ năm 2019-2023, Công ty Thái Dương bán hơn 3,5 triệu kg quặng đất hiếm cho Công ty Đất hiếm Việt Nam, trị giá hơn 142 tỷ đồng. Tuy nhiên, công ty chỉ xuất 3 hóa đơn, kê khai thuế đối với hơn 765.000 kg, với trị giá trên hóa đơn là 10,7 tỷ đồng. Tương tự, từ 2020-2022, công ty đã xuất 31 hóa đơn bán hơn 24 triệu kg quặng sắt với giá trị 22 tỷ đồng, nhưng thực tế giá trị thanh toán lên tới gần 30 tỷ đồng.
Công ty Thái Dương đã để ngoài sổ sách và không kê khai thuế số tiền hơn 27 tỷ đồng, gây thiệt hại thuế hơn 9,6 tỷ đồng.
Lời khai cho thấy ông Huấn đã thỏa thuận với ông Lưu Anh Tuấn (Chủ tịch Công ty Đất hiếm Việt Nam) về giá bán quặng đất hiếm thực tế dao động từ 38-46 triệu đồng/tấn. Tuy nhiên, các hợp đồng chỉ ký với giá thấp hơn nhiều, theo mức quy định của nhà nước (14 triệu đồng/tấn, chưa VAT).
Mỏ đất hiếm tại xã Yên Phú, huyện Văn Yên nơi ông Nguyễn Linh Ngọc, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp trái phép cho Công ty CP Tập đoàn Thái Dương. Ảnh: D.T.
Công ty Đất hiếm Việt Nam cũng sử dụng quặng để chế biến thành "tổng ô xít đất hiếm" và xuất khẩu với thuế suất 0%, trong khi nguyên liệu đầu vào không có hóa đơn. Để giảm doanh thu, ông Tuấn đã chỉ đạo việc mua bán hóa chất với các công ty để hợp thức hóa các hóa đơn.
Cuối cùng, Công ty Đất hiếm Việt Nam đã sử dụng 14 trong số 15 hóa đơn này để kê khai chi phí khi quyết toán thuế, gây thiệt hại thuế hơn 4 tỷ đồng.
Trong vụ án, ông Đoàn Văn Huấn bị truy tố về ba tội danh nêu trên. Bảy người là cựu lãnh đạo, nhân viên Bộ TN&MT và Sở TN&MT tỉnh Yên Bái cũng bị truy tố vì “Vi phạm quy định về quản lý và sử dụng tài sản Nhà nước, gây thất thoát, lãng phí”. Các bị can khác đối mặt với những tội danh như “Buôn lậu; Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội; Gây ô nhiễm môi trường và Vi phạm quy định kế toán”.
Trong số tiền để ngoài sổ sách của Công ty Thái Dương, có hơn 20 tỷ đồng thu được từ việc bán quặng đất hiếm (hàm lượng TREO 18-20%) cho Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam (Công ty ĐHVN), gây thiệt hại thuế gần 7,4 tỷ đồng; và 7,6 tỷ đồng thu được từ việc bán quặng sắt cho Công ty Hợp Thành Phát , gây thiệt hại thuế hơn 2,2 tỷ đồng.
Sau khi mua quặng đất hiếm từ ông Đoàn Văn Huấn, Đặng Trần Chí, Giám đốc Công ty Hợp Thành Phát, đã bán 34.089,104 tấn quặng sắt trị giá gần 65 tỷ đồng (chưa bao gồm VAT), nhưng không xuất hóa đơn, không kê khai báo cáo thuế, và che giấu doanh thu, để ngoài sổ kế toán, gây thiệt hại thuế là hơn 9 tỷ đồng. Công ty ĐHVN đã sử dụng quặng đất hiếm để chế biến thành Tổng Ô xít đất hiếm (hàm lượng TREO 95-97%), và sau đó, ông Lưu Anh Tuấn, Chủ tịch HĐQT, chỉ đạo nhân viên mở 63 tờ khai từ năm 2019 đến 2023, khai báo gian dối để xuất lậu 474,98 tấn Tổng Ô xít đất hiếm có trị giá hơn 379 tỷ đồng.