"Kho báu" tỷ USD của Ukraine lọt tầm ngắm của Tổng thống Trump

Một công nhân khảo sát hoạt động khai thác quặng sắt tại mỏ quặng sắt Yeristovo và Poltava ở Poltava, Ukraine năm 2017 (Ảnh: Getty).

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 3/2 tuyên bố ông đang tìm cách đạt được một thỏa thuận với Ukraine bằng cách cung cấp vũ khí và viện trợ cho Kiev để đổi lấy "đất hiếm và những thứ khác" của họ.

"Tôi muốn có sự bảo đảm về đất hiếm. Chúng tôi đang đầu tư hàng trăm tỷ USD. Họ có nguồn đất hiếm tuyệt vời. Tôi muốn có sự bảo đảm về đất hiếm và họ sẵn sàng làm điều đó", ông Trump nói.

Ukraine là nơi có 20 loại khoáng sản và kim loại quan trọng của thế giới như titanium được sử dụng trong ngành hàng không vũ trụ và quốc phòng và lithium, một thành phần thiết yếu của pin xe điện.

Ukraine cũng sở hữu mỏ đất hiếm chẳng hạn cerium, yttrium, lanthanum và neodymium. Nhu cầu về những vật liệu này đã tăng vọt trong những năm gần đây khi thế giới chuyển sang các hình thức năng lượng tái tạo. Các nguyên tố đất hiếm đóng vai trò rất quan trọng để tạo ra các nam châm mạnh được sử dụng trong máy phát điện tua bin gió.

Việc Tổng thống Trump để mắt tới "kho báu" khoáng sản quan trọng của Ukraine có thể liên quan đến sự "thống trị" của Trung Quốc đối với thị trường đất hiếm.

Trung Quốc kiểm soát 70% công suất khai thác đất hiếm toàn cầu và 90% công suất xử lý đất hiếm. Với chương trình nghị sự "Nước Mỹ trên hết", Tổng thống Trump có thể đang tìm cách thúc đẩy khả năng cạnh tranh của Mỹ bằng cách giành "thế thượng phong" trước Trung Quốc.

Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, thị trường khoáng sản quan trọng toàn cầu có giá trị 320 tỷ USD và có thể tăng gấp đôi trong 5 năm tới.

Về phía Ukraine, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã coi các khoáng sản tự nhiên của Ukraine như một phần của kế hoạch hòa bình.

Tuy nhiên, số lượng và mức độ của các khoáng sản quan trọng mà Ukraine sở hữu vẫn chưa chắc chắn. Điều này đòi hỏi phải khám phá thêm để hiểu rõ hơn về khả năng tồn tại của chúng. Hơn nữa, Nga vẫn kiểm soát các vùng rộng lớn trên lãnh thổ giàu tài nguyên của Ukraine.

"Kho báu" khoáng sản của Ukraine

Các mỏ khoáng sản quan trọng của Ukraine ước tính có giá trị 12.000 tỷ USD, có thể giúp mở rộng thị trường nguyên liệu thô. Con số này tăng lên tới 26.000 tỷ USD nếu tính cả các nguồn tài nguyên tự nhiên như than và khí đốt tự nhiên.

Các mỏ đất hiếm của Ukraine chủ yếu nằm rải rác ở các khu vực miền trung, nhưng chưa được phát triển và tổng giá trị chưa được thống kê, theo phân tích từ Trường Kinh tế Kiev (KSE). Nga hiện cũng kiểm soát 33% nguồn đất hiếm của Ukraine.

Theo trang tin Kyiv Independent, con số 12.000 tỷ USD nên được xem xét một cách thận trọng. Phần lớn các trữ lượng này vẫn chưa được khai thác và chất lượng cũng như số lượng của các nguồn tài nguyên này chỉ mang tính suy đoán.

Theo KSE, các nguyên liệu thô quan trọng trên khắp các vùng lãnh thổ do chính phủ Ukraine kiểm soát có tổng cộng gần 120 triệu tấn trữ lượng đã được thăm dò hoặc khai thác một phần và 305 triệu tấn tài nguyên ước tính sơ bộ. Con số này bao gồm 46 mỏ titanium, 34 mỏ polymetallic, 11 mỏ graphite và 2 mỏ lithium.

Ukraine đứng đầu châu Âu về trữ lượng titanium và chiếm 1/3 trữ lượng lithium của châu Âu cũng như 20% nguồn graphite toàn cầu. Ukraine đứng thứ 4 ở châu Âu về đồng, thứ 5 về chì, thứ 6 về kẽm và thứ 9 về bạc, theo Bộ Tài chính Ukraine.

Ukraine cũng là nhà sản xuất gallium lớn thứ 5, được sử dụng cho chất bán dẫn và đèn LED, và là nhà sản xuất khí neon quan trọng, cung cấp 90% neon cho ngành công nghiệp chip của Mỹ. Chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine đã gây ra tình trạng thiếu hụt khí neon trên toàn cầu, tác động tới các nhà sản xuất chip của Mỹ.

Ngoài ra Ukraine còn có các mỏ vật liệu quan trọng cho ngành công nghiệp hạt nhân. Ukraine chiếm 1% sản lượng zirconium toàn cầu, cũng như nguồn cung cấp beryllium và uranium.

Tuy nhiên, nguyên liệu thô được phân bổ không đồng đều trên khắp Ukraine và khoảng 12.000 tỷ USD tập trung ở các vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát, theo SecDev, một công ty toàn cầu về rủi ro và khả năng phục hồi kỹ thuật số.

Theo Phòng Thương mại Mỹ, Nga kiểm soát 42% kim loại và 33% đất hiếm của Ukraine, cũng như 63% trữ lượng than, 11% dầu và 20% khí đốt tự nhiên của nước này.

Nga được cho là cũng đang "để mắt" đến nguyên liệu thô của Ukraine để thúc đẩy nền kinh tế đang phát triển mạnh của nước này.

Tình báo Anh vào tháng 7 năm ngoái cho biết, mặc dù vẫn chưa bắt đầu khai thác các trữ lượng khoáng sản quan trọng ở Ukraine, nhưng Moscow được cho là đang nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng và chặn quyền tiếp cận các nguồn tài nguyên để "làm suy yếu" nền kinh tế Kiev.