Một năm phe nổi dậy lên kế hoạch lật đổ chính quyền Syria

Lực lượng chống chính phủ Syria bên ngoài trụ sở Ngân hàng Trung ương Syria hôm 9/12 (Ảnh: AFP).

Trong cuộc phỏng vấn đầu tiên với truyền thông nước ngoài kể từ khi chính quyền Assad sụp đổ, ông Abu Hassan al-Hamwi, người đứng đầu cánh quân sự của HTS, đã nói về cách lực lượng của ông ở phía Bắc liên lạc với cánh quân ở phía Nam để tạo ra thế gọng kìm với mục tiêu bao vây Damascus từ cả hai hướng.

Ông nói rằng, mặc dù chiến dịch "tấn công răn đe" nhằm lật đổ chính quyền Assad bắt đầu cách đây một năm nhưng thực tế đã được chuẩn bị từ nhiều năm về trước.

Kể từ năm 2019, HTS đã phát triển một học thuyết quân sự sử dụng để tập hợp các chiến binh đến từ các nhóm đối lập và nhóm thánh chiến khác nhau, đào tạo họ thành một lực lượng chiến đấu có kỷ luật.

Theo ông al-Hamwi, sau chiến dịch tháng 8/2019, tất cả các phe nổi dậy đều nhận ra vấn đề cơ bản là thiếu sự lãnh đạo thống nhất và khả năng kiểm soát trận chiến.

Chính quyền Syria khi đó đã phát động một chiến dịch chống lại các lực lượng đối lập ở Tây Bắc đất nước, đẩy lùi thành công các phe phái có liên kết lỏng lẻo vào tỉnh Idlib. Sau trận chiến cuối cùng, Thổ Nhĩ Kỳ thay mặt cho các lực lượng đối lập để đàm phán một lệnh ngừng bắn vào mùa xuân năm 2020, lực lượng nổi dậy đã bị kẹt trong một vùng đất nhỏ ở Tây Bắc Syria.

Nếu muốn đánh bại chính quyền, HTS nhận ra rằng họ cần phải lập nên trật tự trong liên minh các phe phái đối lập đã bị đẩy vào Idlib. HTS đưa ra cho các phe phái khác cơ hội hợp nhất dưới sự bảo trợ của họ, bất kể là tự nguyện hay bắt buộc.

HTS đã chiến đấu chống lại các nhóm như chi nhánh của al-Qaeda Hurras al-Din, những người đã bác bỏ cách tiếp cận Hồi giáo thực dụng hơn của HTS. Ngay sau đó, HTS trở thành thế lực thống trị ở Tây Bắc Syria.

Với việc bộ chỉ huy chính trị dần thống nhất, ông al-Hamwi bắt đầu đào tạo các chiến binh của nhóm và phát triển một học thuyết quân sự toàn diện.

Nhóm này bao gồm các phần tử nổi dậy được đào tạo dần dần trở thành một lực lượng chiến đấu có kỷ luật. Các nhánh quân sự, đơn vị và lực lượng an ninh cũng dần được thành lập. HTS cũng bắt đầu sản xuất vũ khí, phương tiện và đạn dược của riêng mình. 

Một đơn vị máy bay không người lái đã được lập ra, tập hợp các kỹ sư, thợ máy và nhà hóa học.

"Chúng tôi tập hợp kiến thức của họ và đặt ra các mục tiêu rõ ràng: chúng tôi cần máy bay không người lái trinh sát, máy bay không người lái tấn công và máy bay không người lái cảm tử, tập trung vào tầm bắn và độ bền", ông al-Hamwi nói, đồng thời cho biết thêm rằng công việc này đã được triển khai vào năm 2019.

Phiên bản mới nhất của máy bay không người lái HTS là một mẫu máy bay không người lái cảm tử mới, được đặt tên là máy bay không người lái "Shahin", tiếng Ả Rập có nghĩa là chim ưng, "tượng trưng cho độ chính xác và sức mạnh của chúng".

Máy bay không người lái Shahin được triển khai lần đầu tiên để chống lại các lực lượng chính phủ trong tháng 12, với hiệu quả vô cùng lớn. Các phương tiện quân sự, pháo binh đã bị vô hiệu hóa bởi thiết bị rẻ tiền này.

HTS đã gửi thông điệp cho lực lượng đối lập ở miền Nam một năm trước và bắt đầu cố vấn cho họ về cách tạo ra một gọng kìm chiến tranh thống nhất. Với sự giúp đỡ của HTS, một cơ quan tác chiến đã được thành lập, tập hợp các chỉ huy của khoảng 25 nhóm nổi dậy ở phía Nam, mỗi nhóm sẽ điều phối các chiến binh của họ với nhau và với HTS ở phía Bắc. 

Phe nổi dậy xác định thời điểm cuối tháng 11 là thích hợp nhất để phát động chiến dịch tấn công.

Trước hết, họ muốn ngăn chặn các cường quốc khu vực, do UAE và Ả Rập Xê Út dẫn đầu, bình thường hóa quan hệ với chính quyền Assad sau nhiều năm cô lập ngoại giao. Họ cũng muốn ngừng các cuộc tấn công trên không vào Tây Bắc Syria và cư dân ở đây.

Cuối cùng, HTS nhận thấy rằng các đồng minh quốc tế của ông Assad đang có những mối bận tâm khác, tạo ra một cơ hội chiến lược cho phe nổi dậy.

Nga, quốc gia cung cấp phần lớn hỗ trợ trên không cho chính quyền Assad, đang bận rộn ở Ukraine, trong khi Iran và Hezbollah, những chiến binh của họ là lực lượng mặt đất mạnh nhất của Assad, đang quay cuồng sau cuộc chiến với Israel.

HTS phát động chiến dịch, tiến vào Aleppo ngày 29/11. Các chiến binh Hezbollah đã cố gắng bảo vệ thành phố nhưng nhanh chóng phải rút lui. Sự sụp đổ chóng vánh của thành phố lớn thứ hai ở Syria mà chính quyền Assad mất 4 năm để kiểm soát, đã khiến nhóm này ngạc nhiên.

Ông al-Hamwi khẳng định Damascus không thể sụp đổ cho đến khi Aleppo sụp đổ. 

Sau khi Aleppo thất thủ, cuộc tiến công của quân nổi dậy ở phía Bắc dường như không thể ngăn cản. Bốn ngày sau, phe đối lập chiếm được Hama và vào ngày 7/12, quân nổi dậy bắt đầu tấn công Homs. Họ chiếm thành phố chỉ trong vòng vài giờ.

Phe nổi dậy ở miền Nam được cho là đợi đến khi Homs thất thủ để bắt đầu cuộc tấn công của riêng họ, nhưng vì những diễn biến quá nhanh, họ đã bắt đầu sớm hơn, ông Abu Hamzeh, một lãnh đạo của Phòng Chiến dịch Giải phóng Damascus cho biết.

Lực lượng nổi dậy nhanh chóng đẩy quân đội Syria ra khỏi Daraa và đến Damascus trước HTS.

Ngày 8/12, Tổng thống Bashar al-Assad rời khỏi đất nước.

Ông Al-Hamwi cho biết bản thân sẽ chuyển sang vai trò khác với chính phủ dân sự mới.

Tuy vậy, ông thừa nhận xây dựng một đất nước mới không phải là nhiệm vụ dễ dàng. Có những lo ngại từ các nhóm tôn giáo thiểu số rằng nhóm Hồi giáo có thể áp đặt giáo điều của riêng mình.

"Chúng tôi khẳng định rằng các nhóm thiểu số ở Syria là một phần của quốc gia và có quyền thực hiện các nghi lễ, giáo dục và dịch vụ của họ như mọi công dân Syria khác", ông al-Hamwi nhấn mạnh.